Gemeente van Jezus Christus,

[intro]
‘Vreugde als levensstijl’ – dat is het thema voor het komende seizoen. Maar hoe moet je dat voor je zien?

Door sommige mensen wordt geloof juist als iets zwaars en sombers gezien. Bij christelijke mensen denken ze aan stemmige kleren, ernstige gezichten, sociale controle, ge- en verboden. Het moet gezegd worden, soms hebben kerken of kerkmensen ook genoeg aanleiding gegeven om zo te denken. Sommige mensen hier zullen misschien denken aan hun familie of aan hun eigen jeugd. Anderen kennen de boeken van Maarten ‘t Hart of Jan Siebelink, die zo’n manier van geloven in het extreme trekken. Zwaar en somber. En enorm contrast met de Bijbelwoorden voor vandaag: “Laat de Heer uw vreugde blijven. Ik zeg het nogmaals: wees altijd verheugd!”
Er zijn ook christenen die aan het andere uiterste hangen. Mensen die altijd opgewekt zijn en blij in de Heer, tot op het irritante af. ‘Wees altijd verheugd’, zegt de Bijbel toch? Maar als het een maniertje wordt, onoprecht, dan stoot het eerder af dan dat het aantrekt. Rikkert Zuiderveld dichtte eens over een TV-dominee ‘zijn glimlach staat zó stralend op zijn gezicht bevroren/ het lijkt wel of zijn tanden ook al weder zijn geboren’. Altijd maar luide lofliederen wordt op den duur doodvermoeiend. Wordt zo geloven geen schijnwereld, geen bubbel om aan het echte leven te ontsnappen?
Paulus houdt ons vanmorgen voor: “Laat de Heer uw vreugde blijven. Ik zeg het nogmaals: wees altijd verheugd!” Maar hoe dan? Wat bedoelt hij, en hoe kunnen wij zo worden? Moeten we misschien een middenweg zoeken: geen somber zwartekousengeloof, en ook geen opgelegde vrolijkheid? Iets er tussenin? Matige vreugde, zeg maar? Nee, dat in elk geval niet! Matige vreugde is geen vreugde. Blijdschap is juist iets dat dóórbreekt, zich niet laat tegenhouden. We moeten geen middenweg hebben, we moeten dieper boren, naar waar de bron van ware blijdschap borrelt.

[info: de Filippenzenbrief als ‘vreugdebrief’]
Het komende jaar zullen de Bijbelkringen de brief van Paulus aan de christenen in Filippi bespreken. En ik zal er ook regelmatig een gedeelte uit bepreken, parallel met wat de Bijbelkringen doen. Zo mag deze brief van Paulus de toon zetten voor ons dit seizoen.
De brief van Paulus aan de Filippenzen wordt wel de ‘vreugdebrief’ genoemd. Waarom, dat is zal al duidelijk zijn uit de stukjes die we hoorden uit de brief. Een steeds terugkerend thema is vreugde, blijdschap. Een positieve toon overheerst! Dat was niet vanzelfsprekend. Op het moment dat de apostel deze brief dicteert, zijn zijn omstandigheden niet bepaald rooskleurig. Hij zit in de gevangenis, en dat was destijds echt geen prettige plek. Er hangt hem een proces boven het hoofd waarbij hij zelfs de doodstraf zou kunnen krijgen! En toch schrijft juist híj, op dít moment, deze brief waar de vreugde steeds terugkeert. Hij schrijft, we hoorden het: “ook al zou mijn bloed als een offer worden uitgegoten, tóch ben ik vol vreugde”. Is dat niet wonderlijk? Ik zei er net al iets over tegen de kinderen. Zou jij blij kunnen zijn in de gevangenis?
Degenen aan wie Paulus schrijft, de christenen in Filippi, hadden het ook niet zo makkelijk. Door hun nieuwe geloof lagen ze eruit in de stad, ze werden vreemd aangekeken en het was niet bevorderlijk voor hun carrièrekansen. Toch schrijft Paulus aan hén: “laat de Heer uw vreugde blijven” – of je kunt ook gewoon vertalen “wees blij in de Heer!” Hadden ze dat hard nodig misschien?
Wees blij! dat is de centrale oproep in de brief. ‘Laat de Heer uw vreugde blijven’ – ‘wees blij in de Heer’. Het is een oproep, niet alleen voor toen, maar voor christenen van alle tijden. Een oproep ook voor ons! Vreugde als levensstijl, dat is passend voor wie bij Jezus hoort. Hoe is dat eigenlijk bij ons? Kennen ze in Beekbergen de mensen van de Dorpskerk als vriendelijke, vreugdevolle mensen? Wat stralen wij uit? Vreugde als levensstijl – past dat bij hoe jij in het leven staat?

[tegenwerpingen tegen de oproep]
Je hoort de oproep: ‘Laat de Heer uw vreugde blijven. Wees altijd verheugd!’ En je denkt: ja maar, Je kunt toch niet altijd blij zijn? Dan eindig je met zo’n bevroren glimlach! Je stemming wisselt toch gewoon? Ja, dat is zo. Je ziet dat zelfs in de Bijbel. Niet al Paulus’ brieven zijn zo opgewekt! Stemmingen wisselen. Karakters verschillen ook. De ene mens is een zwartkijker, de ander ziet al snel een lichtpuntje. Maar het gaat hier niet om een stemming. Het gaat ook niet om je karakter. Het gaat hier om iets veel diepers. Dat waar we van zongen net: want het licht is sterker dan het donker”. Ook al sta je niet altijd te juichen.
‘Laat de Heer uw vreugde blijven; wees altijd verheugd’. Ja maar… denkt iemand, dit klinkt toch wel te makkelijk. Wat als allerlei ellende je treft? Inderdaad, Je moet deze oproep van Paulus niet zonder onderscheid naar iedereen roepen. Ik zit zelf momenteel net uit het Bijbelboek Job te lezen, hoe hij worstelt met alles wat hem overkomt. Hoe hij God ook niet snapt. Deze oproep van Paulus zou hem niet hebben geholpen – tenminste niet zonder een heleboel toelichting. Of denk gewoon aan iemand die in een scheiding ligt. Dat zeg je niet ‘wees blij in de Heer’. Nee, dan liever zo’n lied van Taizé “als alles duister is, ontsteek dan een lichtend vuur dat nooit meer dooft”. Maar het wonder van het geloof is wel dat er Iemand is wie we dat kunnen vragen. Ook in ellende is deze oproep geen onzin.
Want vreugde vinden in de Heer, dat is niet gebonden aan de dagen dat alles goed gaat. Ik zei al, Paulus schreef dit vanuit een stinkende cel. Of ik denk aan de begrafenis van een jonge vrouw. Diep verdriet natuurlijk, bij het gezin dat ze achterliet, bij de kerkgemeenschap waar ze bij hoorde. Vele tranen vloeiden vrij-uit bij de begrafenis. En toch was er ook meer. Want er kon afscheid genomen worden in geloof. Een zoon sprak bij de uitvaart over het vertrouwen waardoor zijn moeder kon loslaten en zelfs anderen bemoedigen. Zij die achterbleven wisten vast: ze is nu bij de Heer. Ze vonden in deze dagen soms kracht bij Hem. Bij het afscheid klonk het evangelie van eeuwig leven. Liederen van hoop werden gezongen, soms met een snik erdoorheen. Zo was er méér dan verdriet alleen.
Laat de Héér uw vreugde blijven. Dat is geen oppervlakkige lol, dat is een levenshouding van hoop. Licht dat doorbreekt, soms in de diepste duisternis.

[het karakter van deze vreugde]
Want wat staat er? Lees goed: ‘laat DE HEER uw vreugde blijven’. Vreugde in de Heer, dat is iets anders dan je zegeningen tellen, al is dat goed. Dan kijk je toch vooral naar de omstandigheden. Nee, laat de Héér uw vreugde blijven. Er zijn mensen die alles voor de wind gaat en die dit missen, en mensen die het zwaar hebben en die dit kennen.
Maar hoe is de Heer dan een bron van vreugde? Wel, in het Grieks lijkt het woord voor ‘vreugde’ op het woord voor ‘genade’. ‘Chara’ (vreugde) om de ‘charis’ (genade). Het gaat niet allereerst om aardse omstandigheden, maar om geestelijke zegeningen. Genade: dat wonder van God. Dat je aanvaard wordt door Hem, niet om wat je zelf doet maar om Jezus’ wil. Dat je een geliefd kind mag zijn van de hemelse Vader. Dat je al je zorgen bij hem mag brengen – zoals Paulus in het vervolg ook schrijft “wees over niets bezorgd, maar vraag God wat u nodig hebt” – dat mag, dat kan! Genade: dat Jezus van je houdt, zoveel dat hij zich leven voor je over had. Dat hij je elke dag wil leiden door zijn Heilige Geest. Dat er zelfs een eeuwige toekomst beloofd is…
Dit is de bron van vreugde, als mag weten: ‘ik – hoor – bij – de – Heer! Nu, en altijd, en wat er ook gebeurt’. Als je bij Jezus hoort ben je rijk. Blijvend rijk, en daarom ten diepste ook: blijvend blij. Al voel je niet altijd vrolijk, al kan allerlei akeligheid je hoofd vullen – je mag weten dat Hij bij je is, dat zijn liefde niet ophoudt, en dat je toekomst veilig is in zijn hand.
Ja, soms voel je het zelfs nog het meeste als het moeilijk is. Een voorbeeld. Guido de Brès, de opsteller van de Nederlandse Geloofsbelijdenis, zat in de gevangenis en zou worden opgehangen. Moet u horen wat hij schrijft aan zijn vrouw in zijn afscheidsbrief! “Ik ben blij, ja, mijn hart is vrolijk. Er ontbreekt mij te midden van al mijn droefenis niets. Ik gevoel de trouw van mijn Heer Jezus Christus. Sinds ik hier gevangen ben, heb ik meer vorderingen gemaakt en meer geleerd, dan gedurende mijn hele leven”. Deze man kon het zeggen met Paulus ‘voor mij is leven Christus, en sterven winst’. Zou jij het hem nazeggen? Het hoort samen: is Jezus je leven, dan is zelfs sterven winst. En zolang je leeft… mag je vreugde vinden in Hem – in de Heer, dat is Jezus. Bij Hem horen, dat is de ware bron van blijdschap!

[de strijd om bij deze vreugde te blijven]
De meeste van ons zullen het veel makkelijker hebben dan Paulus in zijn cel, of Guido de Brès. En toch is die vreugde voor ons vaak niet eenvoudig te vinden. Misschien denk je: nou het zal wel zo zijn, Maar ik voel het niet. Ik geloof wel, maar ik voel weinig vreugde.
Weet je, dat denk ik ook wel eens. Maar weet je wat me opviel bij het maken van deze preek. Paulus beschrijft hier geen feit, hij doet een oproep!! Dus het spreekt niet vanzelf. Ja, in beginsel mag een gelovig mens die vreugde kennen en daaruit leven. Maar we worden er telkens vandaan getrokken. Soms doordat het leven moeilijk is, ik gaf al voorbeelden. Maar ik denk nog veel vaker gewoon door het gedoe van alledag. Dat drukte, door vermoeidheid, door sleur. “Laat de Heer uw vreugde blijven” – het is een oproep die we nodig hebben. En juist ook als je het goed hebt – en wat hebben we het goed meestal.. Laat de Héér uw vreugde blijven, niet allerlei andere dingen die je hart en huis en agenda vullen, hoe plezierig ook.
Te diepste zit hier een geestelijke strijd. De duivel wil je van deze vreugde weghouden. Hoewel, ik denk niet dat het hem gaat om die vreugde – wat kan het hem schelen hoe jij je voelt. Hij wil je bij de Heer weghouden. Bij Hem, de bron van de diepste vreugde. En wat trappen we daar vaak makkelijk in! Niet gericht op Hem die ons leven is, omdat de tegenstander ons druk maakt met van alles, goed of moeilijk, wat Hem nooit kan vervangen! En daarom nogmaals: laat de Héér uw vreugde blijven. Dan leef je vrijer en vrolijker, dan schijnt zijn licht en ziet alles er anders uit.

[oproep: blijf bij de Heer]
Laat de Heer uw vreugde blijven! Maar hoe doe je dat dan? Laat ik bij mijn eigen ervaring beginnen. Wat werkt? Als ik echt tijd neem om tot me door te laten dringen wat de Heer deed voor mij! als ik bedenkt, besef, dat Hij zijn leven wilde geven voor míj. Voor míj, die Hem zo vaak vergeet. Als ik bedenk wat Hij mij allemaal geeft. Ja, dan vind ik vreugde. Vreugde en vrede.
Maar ja, wanneer doe je dat – tot je door laten dringen wat de Heer voor je deed? Dat gaat niet vanzelf. Je kunt er tijd voor némen. Doe dat ook! Bid, dank, lees uit de Bijbel – persoonlijk. Maar wat mij ook opviel in de oproep van Paulus: in de grondtekst is het een opdracht in het meervoud. Onze vertaling geeft dat helaas slecht weer. Letterlijk staat er ongeveer: ‘Laat de Heer JULLIE vreugde altijd blijven, nogmaals: verheugen JULLIE je!’ Bij ons is blijdschap al snel een individueel gevoel van binnen. Maar vreugde in de Heer, dat is iets wat je samen mag beleven. Paulus zegt: laten WIJ vrolijk zijn in ONZE Heer, Jezus. Als we samen beseffen hoe groot Gods liefde is.
Wil je dat de Heer je vreugde blijft, zoals Paulus schrijft? Dan zou ik beginnen met telkens hier te komen, waar we samen zijn. En niet alleen in een stoel zitten, maar meedoen, meezingen, meebidden en -danken met je hele hart! Een kerkdienst wordt niet voor niets wel een viering genoemd. Samen mag je blij zijn om wie God is en wat Hij geeft. Elkaar mag je aansteken, zingen mogen we, van de Heer en van de hoop. Dat doet wat met je! Al nemen we in ons gebed de nood van de wereld mee, al spreekt de Bijbel ook over oordeel en zonde, de grondtoon in onze kerkdienst, onze viering, mag er altijd een van vreugde zijn. Vreugde omdat de Heer goed is en we bij Hem mogen horen. En daarom: kom samen. Hier in de kerk, op kring of catechese. Waar zijn mensen samen zijn , is de Heer erbij!
Vreugde als levensstijl. Dat geldt allereerst voor ons samen. En natuurlijk, dan ook ieder persoonlijk. Dat je je steeds weer afstemt op Hem. Paulus geeft zo’n eenvoudig recept in vers 6 en 7: “wees over niets bezorgd, maar vraagt God wat u nodig hebt, en dank Hem in al uw gebeden. Dan zal de vrede van God – en ik denk ook de vreugde van God – die alle verstand te boven gaat, uw hart en gedachten in Christus Jezus bewaren”. Als je alles bij de Heer brengt, dan leef je vrijer en vrolijker. Dan breekt vreugde door, en vrede. Twee dingen die iedereen vandaag de dag zo hard zoekt. Zoek ze en vind ze bij Hem!

[slotje]
Ja, vreugde als levensstijl. Laat niet de omstandigheden onze stemming bepalen. Maar de zekerheid van Gods genade. ‘Als God voor ons is, wie zal tegen ons zijn?’ Dan mag je vreugde vinden in Hem.
Nee, niet blij zijn als doel op zich. Als je dat doet, dan ontglipt die je steeds. Maar geef je je leven aan Jezus, vind je je leven in Hem, dan komt de vreugde vanzelf wel mee. Dan groeit immers de vrucht van de Geest vanbinnen in je: liefde, vreugde, vrede…. En nog meer.
Hier is de vreugde vaak aangevochten, hier is er een strijd om bij Hem te blijven. Maar eenmaal, dan zal de vreugde volmaakt zijn. Als wij bij de Heer zijn, en Hij bij ons. Dan zal het helemaal waar worden. Daar mogen we naar uitzien. En tot die tijd: Laat de Héér uw vreugde blijven. Ik zeg u nogmaals: wees altijd verheugd.

Amen