Onlangs had ik een bijzondere ervaring: ik was onverwachts model bij een modeshow. Niet zomaar een modeshow, maar één over ‘predikantsgewaden door de eeuwen heen’. Misschien klinkt dat wat saai, maar ik heb zelden een groep ouderen zo hard zien lachen – het was namelijk tijdens een vakantieweek voor hen. Gewone Westlanders die ze kenden werden ineens een ander mens als ze een toga aanhadden of een kuitbroek met driekante steek.
‘Kleren maken de man’, dat gezegde zag je hier voor je. Maar is dat werkelijk zo? De mensen in de kleren zijn toch echt dezelfde, met onveranderde talenten en fouten. Het lijkt er alleen op dat het moeilijk is om door de buitenkant heen te kijken. Zo leerde ik dat een gewaad dat in een bepaalde tijd een kenmerk was van rechtzinnigheid, een halve eeuw eerder nog zorgde dat je voor losbol werd aangezien… En dat geldt niet alleen voor predikantsgewaden. Het schijnt dat je binnen 10 seconden onbewust een oordeel hebt over iedereen die je ontmoet, en dat dat voor een flink deel gebaseerd is op wat iemand aanheeft.
Kleding is buitenkant. Je kunt het gebruiken om iets te líjken: van een vrome voorganger tot een ultra-hip persoon, van artistiekeling tot iemand met een zakelijke uitstraling. Maar ben je ook wat je aantrekt? Alleen als je aantrekt wat je bent – ik hoop dat u mij volgt… Al te vaak wil ik iets zijn dat ik niet ben, en ga ik aan de slag met de buitenkant. Maar zou het niet beter zijn om te werken aan wie je echt bent? Bij die ‘parade van ambtsgewaden’ moest ik denken aan Jezus, degene die al die gewaaddragers door de eeuwen heen dienden. Jezus had, dat is wel zeker, geen andere kleren aan dan zijn tijdgenoten. Zijn uitstraling zat in wie Hij was. Zou dat bij zijn volgelingen niet net zo moeten zijn? De Bijbel geeft een kledingadvies in de brief aan de Efeziërs: ‘doe de nieuwe mens aan, die naar Gods wil geschapen is in ware rechtvaardigheid en heiligheid’. Zou dat niet prachtig staan?

Het gebruik van het woord ‘u’ neemt af in de samenleving, en het gebruik van ‘jij’ komt er voor in de plaats. Ik heb er geen cijfers over, maar de tendens is onmiskenbaar. Wie zei er twee generaties terug jij tegen de juf, of Piet tegen je baas? Of als ik in mijn eigen leven kijk: ik moest u zeggen tegen mijn ouders, maar mijn zoontjes zeggen jij (tegen mij dan, niet tegen mijn ouders…)
Is het erg, zo’n verandering? Er zijn wel mensen die het een teken vinden van verloedering en verlies van respect. In sommige gevallen kan dat zo zijn, maar ik denk dat het te kort door de bocht is om zo meteen in het negatieve te schieten. In heel veel talen is er niet eens een verschil tussen u en jij! Denk aan het Engels, daar is iedereen ‘you’.
Belangrijker is waar het verschil tussen ‘u’ en ‘jij’ voor staat. Daar las ik iets belangrijks over: vroeger was ‘u’ een uiting van respect, nu is het veelal een uiting van afstand geworden. Ik denk dat dat waar is. Tegen je manager mag je ‘jij’ zeggen, tegen een vreemde zeg je ‘u’, ook al is hij niet hoger in rang. Dit verklaart ook meteen waarom kinderen geen ‘u’ meer zeggen tegen ouders: die zijn vertrouwd, niet vreemd.
Wat dat betreft is er iets opvallends. Nederlandse gelovigen spreken vanouds God aan met ‘U’, als uiting van respect. In andere talen die een beleefdheidsvorm kennen, gebeurt dat echter niet! Duitsers zeggen ‘Du’ en Fransen ‘Tu’ tegen de Allerhoogste. Als je dat voor het eerst hoort, komt het even vreemd over. Het geeft een gebed echter wel iets vertrouwds. Hij is nabij, niet een hoogste instantie ver weg! Wat dat betreft is het Nederlandse ‘U’ tegen God in gebeden eigenlijk minder passend in onze tijd. Het straalt meer en meer niet alleen respect uit, maar ook afstand. Voortaan dan maar ‘Jij’ zeggen als ik bid? Toch voelt dat niet helemaal goed. Om maar te zwijgen van de reacties die ik zou krijgen als ik het in de kerk wilde invoeren… Lastig, dat ‘u en jij’. Toch maar Engels gaan spreken allemaal?

Het gebruik van het woord ‘u’ neemt af in de samenleving, en het gebruik van ‘jij’ komt er voor in de plaats. Ik heb er geen cijfers over, maar de tendens is onmiskenbaar. Wie zei er twee generaties terug jij tegen de juf, of Piet tegen je baas? Of als ik in mijn eigen leven kijk: ik moest u zeggen tegen mijn ouders, maar mijn zoontjes zeggen jij (tegen mij dan, niet tegen mijn ouders…)
Is het erg, zo’n verandering? Er zijn wel mensen die het een teken vinden van verloedering en verlies van respect. In sommige gevallen kan dat zo zijn, maar ik denk dat het te kort door de bocht is om zo meteen in het negatieve te schieten. In heel veel talen is er niet eens een verschil tussen u en jij! Denk aan het Engels, daar is iedereen ‘you’.
Belangrijker is waar het verschil tussen ‘u’ en ‘jij’ voor staat. Daar las ik iets belangrijks over: vroeger was ‘u’ een uiting van respect, nu is het veelal een uiting van afstand geworden. Ik denk dat dat waar is. Tegen je manager mag je ‘jij’ zeggen, tegen een vreemde zeg je ‘u’, ook al is hij niet hoger in rang. Dit verklaart ook meteen waarom kinderen geen ‘u’ meer zeggen tegen ouders: die zijn vertrouwd, niet vreemd.
Wat dat betreft is er iets opvallends. Nederlandse gelovigen spreken vanouds God aan met ‘U’, als uiting van respect. In andere talen die een beleefdheidsvorm kennen, gebeurt dat echter niet! Duitsers zeggen ‘Du’ en Fransen ‘Tu’ tegen de Allerhoogste. Als je dat voor het eerst hoort, komt het even vreemd over. Het geeft een gebed echter wel iets vertrouwds. Hij is nabij, niet een hoogste instantie ver weg! Wat dat betreft is het Nederlandse ‘U’ tegen God in gebeden eigenlijk minder passend in onze tijd. Het straalt meer en meer niet alleen respect uit, maar ook afstand. Voortaan dan maar ‘Jij’ zeggen als ik bid? Toch voelt dat niet helemaal goed. Om maar te zwijgen van de reacties die ik zou krijgen als ik het in de kerk wilde invoeren… Lastig, dat ‘u en jij’. Toch maar Engels gaan spreken allemaal?

In de dagen nadat u dit blad ontvangt, begint in onze kerk en in vele andere de zogenaamde ‘Paaskring’. In een reeks vieringen van Witte Donderdag tot en met Paaszondag wordt Jezus gevolgd op zijn weg. Dit zijn wel de meest intense dagen van het jaar in de kerk. Het centrale mysterie van het geloof komt aan de orde: hoe Jezus stierf en weer opstond, en zo een nieuw begin voor allen mogelijk maakt. Ik schrijf het nu zo kort neer, maar als je erover doordenkt, of nog liever: mediteert, dan gaat het je bevattingsvermogen te boven.
In de vieringen van deze dagen kom je de meest uiteenlopende situaties en emoties tegen. Een vredig samenzijn bij de maaltijd met vrienden – donderdag. Schrille kleuren van mishandeling, onrecht, moord, lijden – vrijdag. De leegte na het verlies van een geliefde – zaterdag. En tenslotte blijdschap, ongelooflijke blijdschap, als alles anders blijkt te zijn dan je dacht. Dood is geen dood, zinloos lijden blijkt een diepe zin te hebben gehad. Hij die je zag sterven lééft!
En dan heb ik het nog niet eens gehad over de wonderlijke contrasten: samenzijn met vrienden versus verraad door één van hen. Strijd versus slaap in de tuin van Getsemané. Het wonderlijke zwijgen van Jezus tussen al het geschreeuw. Jezus die bidt voor de mensen die hem kruisigen. Een rijk graf voor een man zonder geld.
Het lijkt wel een samenvatting van het hele leven! Ieder kan wel ergens zichzelf herkennen, en ieder zal zich ergens vervreemd voelen. Dit is hét verhaal, beter nog: dé werkelijkheid die de wereld bepaalt. Kom dan en kom het op je in laten werken. Kom luisteren waarom deze week de ‘goede week’ wordt genoemd! En dat is niet alleen omdat het toch goed afloopt…

De Kroatische theoloog Miroslav Volv vertelt het volgende, waargebeurde verhaal. Toen hij klein was, paste zijn oude tante Milica vaak op hem. Milica was zijn lievelingstante. Altijd deed ze leuke dingen met hem en ze liet hem nooit alleen spelen terwijl zij iets anders ging doen. Na zijn ouders hield Miroslav het meest van haar. Bij haar voelde hij zich veilig, en hij kom merken dat ze ook graag voor hem zorgde.
Toch was er iets dat Miroslav niet wist. Tante Milica was verantwoordelijk voor de dood van zijn oudere broertje Daniël, dat maar vijf jaar was geworden. Hij hoorde dat pas na haar dood van zijn ouders, toen hij zelf al een student was. Wat was er gebeurd? Tante Milica moest eens passen op Daniël en de kleine Miroslav, die toen nog nauwelijks meer was dan een baby. Maar ze lette niet goed op. Daniël, de oudste, sloop de poort uit om te gaan kijken bij de soldaten in de kazerne naast het huis. Dat vond hij machtig interessant. De soldaten vonden hem ook leuk. Eén van de soldaten liet hem een eindje meerijden op een paardenkar waarmee ze brood vervoerden. Toen gebeurde het vreselijke: Daniël viel van de kar, werd overreden en stierf.
Zijn ouders waren bijna gebroken van verdriet. Maar ze joegen tante Milica niet boos weg uit hun leven. Nee, toen ze na een paar maanden hun leven weer oppakten en een oppas nodig hadden, vroegen ze… Milica. Ze werd de meest toegewijde oppas die er maar te bedenken is. De ouders pasten wel op dat Miroslav nooit iets meekreeg wat zijn lievelingstante meedroeg.
Hoe konden die ouders deze keuze maken? Alleen omdat ze iets wisten van de nieuwe kansen die God ons allen geeft. Hun keuze laat iets van Jezus zien in deze wereld: niet boosheid en schuld, maar liefde verspreidde zich. Zo zijn zij heiligen, al staan ze in geen enkele almanak. Moge God ons ook maken tot mensen die iets van zijn liefde tonen in deze wereld!

NB: zie dit boek: https://www.amazon.com/Free-Charge-Forgiving-Culture-Stripped/dp/0310265746

Hier nogmaals het verhaal van een ‘protestantse heilige’, maar dan wel een heel andere dan de vorige keer. Degene over wie het nu gaat stierf niet een akelige marteldood, maar kreeg een praalgraf en een staatsbegrafenis! Ik heb het over William Wilberforce.
William werd in 1759 geboren in een rijk Engels gezin, en was al op zijn 21e lid van het parlement. Hij was algemeen bekend vanwege zijn scherpzinnigheid en debatteerkunst. In 1785 had hij een bekeringservaring, waardoor hij zijn leven aan God toewijdde. Hij vroeg zich af of hij nog wel in de politiek moest blijven met al haar gekonkel. Op advies van vrienden bleef hij echter, om dáár God en mensen te dienen.
William werd al snel een groot voorvechter van de afschaffing van de slavernij. In zijn dagboek schrijft hij dat hij dit ervoer als Gods speciale roeping voor hem. Hij organiseerde met anderen de eerste mensenrechtencampagne ter wereld, waarin bijvoorbeeld het plaatje van hiernaast werd ingezet. De Engelsen werden zelfs opgeroepen om af te zien van hun geliefde ‘cup of tea’ omdat die ongetwijfeld door slaven was geproduceerd!
William hield zich vooral bezig met de politieke strijd. Maar liefst 20 jaar moest hij strijden om alleen de hándel in slaven afgeschaft te zien. Maar nooit gaf hij op, want God had hem doen inzien dat het verkeerd is om een mens als een ding te behandelen. Een maand na zijn dood werd de slavernij helemaal afgeschaft. Zijn levenswerk was geslaagd! Hij is begraven in Westminster Abbey in Londen, bij andere beroemde Engelsen. In de film ‘Amazing Grace’ (2007) is zijn levensverhaal en strijd prachtig verbeeld.
Ook zo kun je een ‘heilige’ zijn, iemand die iets laat zien van God en zijn bedoelingen. Geloof is niet alleen iets diep in je hart, maar geeft ook motivatie om onrecht te lijf te gaan. Jezus volgen geeft kracht om vol te houden voor iets waar je zelf niet beter van wordt. Ik hoop van harte dat er ook vandaag de dag zulke gelovigen opstaan!

Zoals de vorige keer beloofd hier een verhaal van een ‘protestantse heilige’, iemand die iets laat zien van wat gelovig leven is. Hier volgt het verhaal van Dirk Willemsz. Hij leefde in het begin van de tachtigjarige oorlog, een tijd van religieuze en burgerlijke onrust. Deze Dirk zat aan het begin van de tachtigjarige oorlog gevangen vanwege zijn geloof in het kasteel van Asperen. Het zag er naar uit dat hij op de brandstapel zou belanden, want dat was destijds de gebruikelijke straf voor ketters.
Gelukkig had een bezoeker hem een vijl kunnen toespelen. Daarmee ging Dirk ‘s nachts de tralies te lijf en na een tijd had hij ze doorgevijld. Met behulp van een touw van oude lappen liet hij zich op een vroege morgen naar buiten zakken. Het was winter en er lag ijs op de slotgracht. Niet erg dik, maar Dirk was flink vermagerd door het verblijf in de kerker en hij kon er op staan. Over het ijs ging hij er snel vandoor. Zijn weg naar de vrijheid lag open!
Helaas had de bewaker van het slot hem gezien. Hij riep versterking en zette zelf de achtervolging in. Echter, de man woog een stuk meer, en na een tijd zakte hij door het ijs. Hij kon niet zwemmen en riep doodsbang om hulp. Dirk zag en hoorde het, en wat deed hij? Hij keerde zich om, en hielp de man om veilig aan de kant te komen. De intussen gearriveerde versterking greep Dirk en nam hem weer gevangen, ondanks protesten van de geredde bewaker. Twee weken later werd hij zonder pardon levend verbrand. In Asperen is zijn cel nog te bezichtigen
Wat moet je hier nu van denken? Was die Dirk niet helemaal goed wijs? Hij had zich kunnen redden maar deed het niet! Of…. toont hij dat er iets bestaat dat hoger is dan zelfbehoud? Iets dat te maken heeft met Jezus en wat Hij zei en voordeed?

Vanouds vormt de heiligenverering een belangrijk punt van verschil tussen de de Rooms-katholieke kerk en de protestantse kerken. In de Rooms-katholieke geloofsbeleving zijn heiligen niet weg te denken, van de naam van parochies en kerken tot schietgebedjes aan sint Antonius als er iets kwijt is. Protestanten hebben juist weinig met heiligen. Dat is te verklaren vanuit de tijd dat deze kerken ontstonden. In die tijd, aan het einde van de middeleeuwen, namen heiligen soms in de praktijk de plek in van God. Sint Rochus was bijvoorbeeld de heilige wiens voorspraak je kon inroepen bij de pest. In de praktijk kwam het echter voor dat iemand boos uitriep “moge sint Rochus je de pest laten krijgen!” Dan functioneerde deze heilige dus feitelijk als god van de pest. Bovendien was er een levendige handel in botjes en andere overblijfselen van heiligen, de zogenaamde relieken, waaraan allerlei magische krachten werden toegekend. Geen wonder dat de kerkhervormers alle heiligen rigoureus de kerk uitgooiden!
In de laatste tijd is echter iets boeiends op te merken. In de Rooms-katholieke kerk werden de heiligen veel minder belangrijk, heel wat beelden zijn sinds de jaren zestig zelfs letterlijk uit de kerken verwijderd. Heiligen worden, als ik het goed zie, ook meer gepresenteerd als voorbeelden dan als tussenpersonen richting de hemel. Bij protestanten groeit de laatste tijd echter juist het besef dat voorbeelden en verhalen over geleefd geloof belangrijk zijn. Geloof is geen theorie, het stempelt als het goed is heel het leven. Dat dat kán, en hoe dat eruit ziet, zie je in de levens van sommige gelovigen heel goed. Daarom is het goed over hen te horen en hun herinnering levend te houden. Niet om ze te vereren, maar om ervan te leren!
De Bijbel vertelt hoe het leven met God er tweeduizend jaar geleden uitzag. Maar hoe ziet zo’n leven er nú uit? Ik kan er natuurlijk vrome woorden over schrijven, maar dat werkt meestal weinig uit. Woorden wekken, maar voorbeelden trekken. Daarom denk ik dat ik de komende tijd gewoon eens wat verhalen ga vertellen, over ‘protestantse heiligen’. Wordt vervolgd!

Ik hoor nogal eens mensen die heel kritisch zijn op de overheid. Sterker nog, ik doe er zelfs soms aan mee. Of het nu gaat om de lokale politiek of de landelijke ministers, altijd weten anderen precies wat de hoge heren niet goed doen en wat er niet deugt. Nu is er inderdaad genoeg op aan te merken op heel bestuurders persoonlijk, en op hun beslissingen, helaas. Ik merkte echter bij mezelf dat een negatieve houding je cynisch maakt, en dat is geen vruchtbare houding. Je zou vergeten dat er gelukkig ook heel veel wél goed gaat in het Westland en in Nederland. Nog sterker: je gaat onterecht de mensen wantrouwen die zich naar eer en geweten inzetten voor het algemeen belang.
Ik ging eens nadenken wat vanuit een christelijke overtuiging de juiste houding is tegenover de overheid. Is dat alles wat ze doet nauwlettend volgen? Nee, dat is geen christenplicht, ongeïnformeerd zijn is geen zonde. Moet ik over ze oordelen? Jezus zegt ‘oordeel niet opdat je niet geoordeeld wordt’. Ik mag so wie so alleen een oordeel over iets of iemand hebben als ik me echt in de zaak verdiept heb – meestal niet dus. Ik hóef over een heleboel zaken helemaal geen mening te hebben! Bovendien, als een politicus niet integer blijkt, dien ik niet ‘zie je wel’ te denken, daar hoor ik bedroefd over te zijn. Dat is heel iets anders!
In de Bijbel vond ik echter één ding dat ik wel moet doen: bidden voor de overheid. Wat zou het zegenrijk werken als mensen na het lezen van het politieke nieuws niet allerlei kritische kanttekeningen plaatsten, maar als ze allemaal een schietgebedje deden: ‘Heer, geef hen wijsheid over dit onderwerp’! Of als u niet zo van het bidden bent: dat u ze in uw hart wijsheid wenst. Een heel andere houding, die je blik op bestuurders verandert.
Daarom is mijn goede voornemen voor 2018: minder uitgebreid het politieke nieuws volgen, en het plaatselijke en landelijke bestuur noemen in mijn dagelijks gebed. Benieuwd wat dat doet met mij, en met hen!