Onlangs hoorde ik het iemand nog zeggen: ‘de deugd in het midden’. Vooral oudere mensen zullen deze uitdrukking kennen, schat ik in. Dus voor mensen van mijn leeftijd: soms wordt het half schertsend gezegd als iemand de middelste is op de bank of iets dergelijks. Waar komt deze uitdrukking eigenlijk vandaan? Iemand beweerde dat het komt van Jezus die als onschuldige gekruisigd werd tussen twee misdadigers. De Deugd in het midden!
Waarschijnlijk komt het echter van nóg langer geleden: bij de oude Grieken. Zij spraken veel over deugden, ook al zo’n woord dat je niet veel meer hoort. Een deugd is een goede karaktereigenschap, zoals moed of zelfbeheersing of rechtvaardigheid. Nu is volgens de Griekse filosoof Aristoteles een deugd te definiëren als ‘het juiste midden’. Moed is bijvoorbeeld het juiste midden tussen angst en overmoed. Je laat je niet verlammen door angst voor gevaar, maar je neemt ook niet overmoedig risico’s alsof je onkwetsbaar bent. Dat past wel heel goed bij die uitdrukking ‘de deugd in het midden’!
De oude Grieken kenden 4 deugden: verstandigheid, matigheid, zelfbeheersing en moed. In de christelijke traditie worden er echter gewoonlijk zeven geteld: de vier Griekse plus geloof, hoop en liefde. Weet u wat nu het bijzondere is? Deze christelijke deugden zijn níet het juiste midden. Je kunt eenvoudig niet teveel geloven, hopen of liefhebben! Daarom is een een christen als het goed is ook niet iemand van het gematigde midden, een brave burger. Nee, wie Jezus volgt, is geroepen om extreme dingen te doen: je vijanden liefhebben bijvoorbeeld, of tegen alles in blijven geloven dat Gods rijk zal komen. Ik vrees dat kerkmensen veel te veel bekend zijn als mensen die nooit uit de band springen, het veilige midden kiezen. Als ik naar Jezus kijk zie ik toch iets anders! Laat christenen maar meer ‘extremistisch’ worden – zo ver gaan in geloof, hoop en liefde dat het buiten de burgerlijke bandbreedte valt!

Onlangs betrapte ik mezelf erop. “Heel erg bedankt!”, zei ik tegen iemand die iets voor me gedaan had. Nou en, denkt u misschien, dat is toch juist goed en aardig? Ja, maar het gaat mij nu om de exacte woorden die ik gebruikte. ‘Heel erg’ bedankt, dat is wel veel. Is een gewoon bedankwoord niet meer voldoende? Let er maar eens op hoe vaak dit voorkomt. Een avondje theater bijvoorbeeld was ‘superleuk’ en ‘ongelooflijk inspirerend’. Sommige mensen op TV hebben er ook een handje van, dat ze voortdurend in de overdrive staan qua enthousiaste uitdrukkingen.
Er is zelfs een taalkundige term voor dit verschijnsel: woordinflatie. Net zoals er bij inflatie steeds grotere bedragen moeten worden neergelegd om het zelfde te kopen, moet er bij woordinflatie steeds grotere woorden worden gebruikt om hetzelfde te zeggen. En net als bij inflatie: het doet je loon misschien stijgen, maar je wordt er niet rijker van, eerder armer.
Eigenlijk zou zo’n opgeschroefde manier van uitdrukken beter woorddevaluatie kunnen heten. Kun je nog gewoon ‘bedankt’ zeggen, als iedereen het heeft over ‘hartstikke bedankt’, ‘superfijn’ enzovoorts? Ik zou het toch maar doen! Juist overdrijven maakt je woorden onecht, ‘opgeblazen’. Dat is trouwens wat het woord inflatie letterlijk betekent. Je prikt erin, en wat blijft erover? Misschien niet meer dan een aangeleerd maniertje.
Wat dat betreft heeft Jezus iets helders gezegd: “Laat uw ‘ja’ ja zijn, en uw ‘nee’ nee. Wat daar boven uitgaat is uit de boze”. Wees liever iemand die geen overdrijving nodig heeft. Laat het zo zijn dat mensen weten dat je je woorden meent. Een oprecht ‘bedankt’ kan méér zeggen dan vele opgeklopte woorden. Als je het maar vanuit je hart zegt. Nee, eenvoud is het kenmerk van het ware.
Toevoeging: de dag nadat ik dit tikte stond ik bij een balie in Den Haag. Ik: ‘een gezinskaart alstublieft’. Verkoopster: ‘ja, hartstikke goed, dat is dan … euro’. Toen wist ik heel zeker dat deze column actueel was. Eh, toen wist ik zeker, bedoel ik.