Inleiding op het thema
– Vanavond een echte leerdienst, vervolg op de Israëlzondag.
– Gaat over de plek van Israël in Gods plan. Maar niet: Gods plan nu, of in toekomst – zo van ‘wat is er nog te verwachten voor Israël’. Juist over rol van Israël in Gods plan, in het verleden. In geheel v.d. Bijbel.
– Vragen als: waarom is er eigenlijk een oude testament? Waarom is Jezus niet meteen gekomen?
– Want we zeggen vaak dat Israël belangrijk is, maar in ons denken als christenen hebben we vaak toch niet echt een plek daarvoor. Hoogstens een speciaal vakje, los van wat we verder geloven.
– Straks ap. geloofsbel. En daar zie je typisch wat ik bedoel. “Ik geloof in God de Vader, de almachtige schepper… en in Jezus Christus, zijn eniggeboren zoon, geboren uit de maagd Maria”. Van Genesis een (schepping) zó naar het NT – Jezus die komt. Waar is OT gebleven?
– Ander vb: evangelisatiefoldertje. Wil mensen uitnodigen tot geloof. Wat staat er:
o eerst dat God er is, en alles heeft gemaakt.
o Dan dat wij mensen zondigen – wordt uitgelegd wat dat is.
o En vervolgens: maar gelukkig is Jezus gekomen, om het weer goed te maken. Mooi plaatje erbij, van een kloof en een kruis, dat dan de brug vormt over de kloof.
– Goed foldertje op zich. Maar weer ’t zelfde: waar is OT?
– Nu moet je in zo’n foldertje natuurlijk wel de dingen versimpelen. Maar… dat foldertje heeft typisch de structuur van geref. of ev. theologie: schepping –> zondeval –> verlossing. Ofwel:
o Genesis een en 2 (schepping),
o Genesis 3 (de zogenaamde zondeval, het begin van de ellende, Adam Eva en appel…)
o en dan door naar Jezus.
– Heb je van het OT alleen de eerste pagina nodig… Maar mis je dan niet belangrijke dingen? Versimpel je Gods wegen niet al te erg?
– Dáár vanavond eens over hebben: waarom ging God die hele weg van het OT, die weg met Israël? Waarom kwam Jezus niet meteen om alles op te lossen? Wat heeft Jezus Zelf eigenlijk met Israël te maken?
– Echte leerdienst, grote lijnen van Bijbel. Maar ik hoop toch ook: met betrekking op ons leven.

Vóór de eerste lezing
Vanavond gaat het dus over grote lijnen in de Bijbel. De lijn in de Bijbel van Gods weg met Israël, tot aan Jezus en nog verder. Dan is het lastig om één Bijbelstukje als uitgangspunt te nemen. Dat doe ik dan ook niet. We gaan wat meer uit de Bijbel lezen!
We lezen 3 keer 2 stukjes uit de Bijbel. Telkens zingen we dan een psalm, en ik zeg er wat over. Dan weer twee stukjes, en zo verder. Dus misschien wat meer een Bijbelstudie dan een preek: een overdenking in drie gedeeltes.

DEEL 1
Als eerste lezen we twee Bijbelgedeeltes waar het gaat over Gods bedoeling met Israël. Waarom Hij dat volk uitkoos en wat Hij ermee wil.
Lezen: Exodus 19:3-6 en Deuteronomium 4:5-9. Context benoemen
Zingen: psalm 147:7 DNP.
Geef aan: Om één of andere reden is dit niet zo’n populaire psalm om te zingen in de christelijke kerk… Maar wat er staat is wel wáár. Vat precies samen wat we hoorden.

Gemeente van Jezus Christus,

Waarom ging God die hele weg van het oude testament? Waarom kwam Jezus niet meteen om alles goed te maken wat wij mensen bedorven? Ik kan natuurlijk heel vroom zeggen dat wij Gods plannen nooit kunnen doorgronden. Maar toch, denk je eens in: wij mensen zijn vanaf het begin van God los geraakt. De mensen leven zonder hem, en hebben al snel geen idee meer wie God is en wat Hij wil. De wereld van de mensen is een heidense wereld, waar ze hoogstens zelf allerlei goden bedenken of filosofieën.
Stel je voor dat daar zomaar ineens Jezus zou zijn. Zouden de mensen iets begrijpen van wie Hij is of wat Hij komt doen? De zoon van God – van wie? Degene die gekomen is om de mensen te redden – hoezo, waarvan dan? Hij die die een wereld van recht en gerechtigheid zal brengen – watte, wat is dat? Hij die leeft zoals jij zou moeten leven – huh?
Nee, er is eerst iets anders nodig. Een plek waar God weer begint zich aan de mensen bekend te maken. Het is nodig dat God mensen róept, zich aan hen verbindt, een relatie opbouwt. Een volk dat Hem en zijn wil weer leert kennen.
Kijk, en dát is nu Israël. God begint op aarde met Israël. Hij riep Abraham, daar begon het. Uit Abraham kwam Israël voort. En aan Israël verbindt God zich: Hij hun God, zij zijn volk. Zijn liefde mogen ze kennen, en zijn leefregels. Bij de berg Sinaï verbindt Hij zich aan hen, we hoorden het.
Echter: God kiest Abraham en Israël niet uit ten koste van de rest van de wereld. Nee, Hij kiest hen juist uit met het óóg op heel de aarde. Bij Abraham klonk het al: een bron van zegen zul je zijn! En bij Israël klinkt het, we hoorden het uit Exodus: een koninkrijk van priesters zullen ze zijn. Dat wil het volgende zeggen: zij worden de schakel tussen God en de wereld. Als zij met de Heer leven, zal op aarde weer iets zichtbaar worden van hoe God het leven bedoeld heeft. Het stukje uit Deuteronomium zegt het: andere volken zullen nieuwsgierig worden. Wat heeft dat volk een wijze wetten! Wat is hun God dichtbij hen!
Een voorbeeld. Bij een groot bouwproject voor een nieuwbouwwijk wordt er soms een huis ingericht als modelwoning. Daar kun je komen kijken, en je inleven hoe het is om in die wijk te wonen. Je kunt komen proeven hoe het zal zijn om in zo’n huis te wonen. Met de bedoeling natuurlijk dat het je aanspreekt en alle woningen in die wijk snel verkocht raken. Een modelwoning. Wel, je zou kunnen zeggen: Israël is bedoeld als modelwoning op aarde. Als plek waar je kunt zien en proeven hoe het is om met God te leven. Hoe het is als zijn wil wordt gedaan, hoe een leven is in zijn liefde. Zó is Israël bedoeld. Uitgekozen, tot zegen voor henzelf, en voor heel de wereld. Dat hopelijk anderen ook aangetrokken worden en bij de Heer willen horen. Een koninkrijk van priesters!
Maar helaas… het klonk zo mooi, maar zo heeft het niet gewerkt. Het oude testament is onder andere het verhaal van hoe Israël deze rol niet waarmaakte. Hoe ze niet met God leefden, andere goden aantrekkelijker leken, hoe Gods wet in de wind werd geslagen. De profeten waarschuwden, maar het eindigde met de wegvoering naar Babel. Hoewel, eindigde…? Daar kom ik zo op terug.
En denk nu niet dat Israël zo dom is of zo slecht. Nee, Israël is gewoon precies zoals u en ik en alle volken. Als God de Germanen had geroepen, was het niet beter gegaan. In het Oude Testament komt niet alleen naar voren hoe God roept, zijn bedoeling om zich aan mensen te verbinden. Het blijkt ook erg duidelijk, hoe mensen zijn tegenover Hem. Onverbeterlijk eigenwijs; toch liever eigen zin doen. Gods gaven graag aanvaarden, maar zijn aanwijzingen niet, of alleen zover het uitkomt. Zo was het met Israël, maar zo is het overal…
Hoe nu verder? Zal de wereld dan Gods licht missen? Zal ook Israël zelf worden verworpen, nu Gods plan met hen niet werkt…?

DEEL 2
We moeten weer verder lezen in de Bijbel, in het Oude Testament. Want de profeten zien verder. Aan de ene kant wijzen ze Israëls mislukking aan, waarschuwen ze… Maar aan de andere kant zien ze ook hoop. Ik zou héél veel teksten kunnen lezen, maar we lezen er twee uit Jesaja.
Lezen: Jesaja 42:1-4 en 49:5-6. Geef aan: gaat over ‘de knecht van de Heer’ – wie dat is?
zingen: psalm 40:3 DNP. Dit zou die knecht van de Heer kunnen zingen. ‘uw boek gaat over mij’

We gaan verder, gemeente!

Israël was door God bedoeld als modelwoning. Als aantrekkelijk voorbeeld, zo dat heel de wereld zich tot de Heer zou wenden. Maar het oude testament vertelt ons: het werkte niet. Het werd geen modelwoning, maar eerder een ruïne. Wat nu?
Nu moeten we dus vooral niet zeggen: dit project Israël is mislukt. God gooit het weg en in Jezus begint hij opnieuw. Nee zeker niet! Want wat er verder allemaal ook gebeurd mag zijn, Er is nu wel een plek ontstaan waar Jezus kan komen. Waar ze het begrijpen als er wordt gezegd: hij komt Gods koninkrijk brengen. Hij zorgt voor vergeving. Met hem begint het nieuwe begin wat zo nodig is…
Je zou kunnen zeggen dat God geschiedenis zich gaat toespitsen als een zandloper. Ik zal proberen het aan te geven, hoe het steeds smaller wordt.

God schiep eerst heel de wereld. Maar die raakten los van hem. Daarom kiest hij Israël, om eerst met hem verder te gaan. Maar ook dan komt er nog een verdere toespitsing. Israël splitsen in een tienstammenrijk en een twee stammen rijk. En Gods weg lijkt alleen verder te gaan in het twee stammen rijk, in Juda. Maar ook in Juda wint de wetteloosheid het en wordt het verbond vertrapt. Het loopt laag af in de wegvoering naar Babel.
Maar loopt het echt af? Nee, toch niet helemaal. De profeten zeggen: een rest keert terug. De profeet Jesaja moest zijn zoon zelf zo noemen: ‘Sjear-Jasjoeb’ – rest keert terug. Een kleinere groep.
Zullen die dan trouw de Heer dienen, en zo een licht zijn in de wereld? Nou, als we kijken na de ballingschap valt het tegen. En keren mensen terug, zeker. Jeruzalem wordt weer opgebouwd maar Ezra en Nehemia moeten toch alweer allerlei misstanden aanpakken. Israël blijft onverbeterlijk, of anders gezegd: mensen blijven mensen. Hoe moet het nu ooit goedkomen met Gods plan?
Maar dan ziet de profeet Jesaja nog een laatste toespitsing: een figuur die ‘de dienaar van de Heer’ genoemd wordt. Een soort personificatie van Israël. Hij zal trouw Gods wilden doen, vol zijn van Gods geest. Hij zal heel Israël laten terugkeren tot God. Ja sterker nog, hij zal een licht zijn voor alle volken – dat wat heel Israël had moeten zijn, zal in hem waar worden!
Ziet u de toespitsing, de zandloper? [gebaar] Wereld – Israël – Juda – een rest die terugkeert – de dienaar van de Heer. En wie is die dienaar van de Heer? Als christenen herkennen we hier Jezus Christus. Hij is de vervulling van Gods bedoeling met Israël. Hij is de ware Israëliet, het ware Israël in zekere zin. En dat is misschien een nieuwe gedachte voor u. Maar wel een kerngedachte. Want God wil dat zijn plan doorgaat, dat de wereld Hem zal kennen. En afwachten of Israël het ooit anders zal doen, of de modelwoning weer opgeknapt kan worden, dat lijkt zinloos. Een ander volk uitkiezen en het daarmee proberen net zo goed trouwens. Mensen blijven mensen. Maar Gods plan moet dóórgaan. God wil de God zijn van mensen, van heel de wereld uiteindelijk. En daarom komt Jezus, de ware zoon van Israël. Hij die laat zien hoe een leven met God is, in uiterste toespitsing. De punt van de zandloper.
En dan, bij Jezus komen de dingen op scherp te staan. Want hoe reageren de Joodse leiders? Hoe reageert ten diepste elk mens, als God zo dichtbij komt? Dan komt de diepste uiting van ongehoorzaamheid: Jezus wordt verworpen. Gekruisigd. Ik zei al: geef niet Israël alleen de schuld van Jezus’ dood. Als Jezus bij de Germanen was gekomen, was het ook slecht met Hem afgelopen. In Jezus’ dood zien we de diepste uiting van menselijke slechtheid en schuld: Hij wordt verworden.
Maar… en dat is het onbevattelijke wonder. Jezus’ dood niet alleen de uiting, maar ook de uitwissing van de menselijke schuld. De uitwissing! Hij draagt weg wat wij zijn en doen, tot in de dood. De schuld van Israël en de volken. En dan gaat het dóór… Jezus stond op! En komt ruimte. Toekomst voor alle volken. De zandloper is door het smalste punt gegaan [gebaar], en wordt nu zo wijd als de wereld. De knecht van de Heer, zo zag Jesaja al, brengt redding die tot de einden van de aarde reikt. Dat waarvoor Israël was uitgekozen, loopt niet dood. In Jezus loopt het door. Licht voor alle volken!

DEEL 3
Het wordt tijd om voor de laatste keer uit de Bijbel te gaan lezen. Nu uit het nieuwe Testament. Het tweede deel van de Bijbel, dat je nooit goed kunt begrijpen zonder het eerste deel in je achterhoofd.
We lezen twee gedeeltes uit het Bijbelboek Handelingen
Lezen Handelingen 1:6-8 en 15:12-18 ‘vanuit Jeruzalem… voor allen’
zingen: psalm 87:1,3,4 DNP Geef verband aan: Jeruzalem, Israel de kern, maar alle volken mogen erbij komen! Bij God, de God van Israël, en zijn zegen.

Nog één laatste stukje overdenking, ik hoop dat het niet teveel wordt!

Gods plan heeft dus de vorm van een zandloper. Van Israël zich toespitsend in Jezus, en in het bijzonder in zijn dood en opstanding, als het allersmalste punt. Maar van daaruit wordt de zandloper weer wijder.
Daar horen we over in Handelingen 1. De goede boodschap over Jezus gaat de wereld in. Van uit Jeruzalem, middelpunt van het Joodse land, dan heel Judea, en dan Samaria, en uiteindelijk tot aan de uiteinden van de aarde. Zo wordt Gods aloude plan vervuld dat alle volken hem weer zullen kennen. Jakobus zegt het, tijdens de grote vergadering in Handelingen 15 “hoe God vanaf het begin met voornemen had om uit alle volken volk te vormen dat zijn naam vereert”. Het gaat war worden!
En hoe gaat dat dan? Langs een onverwachte weg. Iets wat vanuit het Oude Testament totaal niet logisch is. Gods plannen blijken niet na te rekenen. Want vanuit het Oude testament zou je verwachten dat de zandloper gewoon omgekeerd werd. Was het eerst [gebaar]: wereld – Israël – trouwe rest – Messias, dan zou het na de komst van de Messias worden [gebaar]: Messias – trouwe rest – Israël – wereld.

De profeten verwachtten dat het herstel van Gods regering met Israël zou beginnen. Jakobus haalt in Handelingen 15 zo’n profetie aan. Je zou verwachten: Jezus is gekomen – dan heb je zijn leerlingen als trouwste rest van Israël – dan komen er dankzij hen steeds meer Joodse mensen die Jezus erkennen – en als zo heel Israël Jezus erkent als Messias, zal zeker ook de wereld het licht gaan zien door hen. Dit zit ook achter de vraag van de leerlingen in Handelingen 1: “Heer, gaat u in deze tijd het koninkrijk voor Israël herstellen?”
Maar… Israël is toen niet hersteld. Dat is het ingewikkelde! Het grootste deel van Israël wees Jezus af, en doet dat helaas nog. Het evangelie gaat wel de wereld in, alle kanten om, maar niet door Israël als eersteling. Het gaat als het ware om hen héén.

Dingen gaan anders. Het is denk ik net zoiets als met Jezus Zelf: aan de ene kant is hij degene die vervult wat de profeten aankondigden, aan de andere kant was zijn leven, en vooral zijn sterven, heel anders dan iemand vooraf had kunnen bedenken. Zo is het blijkbaar ook met de vervulling van Gods plan ná Jezus’ dood en opstanding: het gaat met een omweg, Israël gaat eerst niet mee.
Paulus worstelde daar al mee. Christenen van alle eeuwen hebben er moeilijk mee kunnen omgaan. Het jodendom, dat als een lastige steen in de uitwaaierende stroom ligt. Zo is de zogenaamde vervangingstheologie ontstaan. Die zegt: de rol van Israël is blijkbaar uitgespeeld; het volk van God is nu ieder die in Jezus gelooft, ongeacht afkomst. Zo is het echter niet. Er staan nog onvervulde beloftes voor Israël in de Bijbel. Wat God belooft, vervalt nooit. Dar doet ongeloof of ongehoorzaamheid niets van af, bij hen niet en bij ons niet. Ook Israël zal weer aansluiten bij het rijk van Jezus Messias, zeker weten!
Maar tot die tijd, en daar sluit ik maar mee af, tot die tijd gaat de boodschap van Gods koninkrijk toch al alle kanten op. Hoe? Via de volgelingen van Jezus uit de volken. In de eerste brief van Petrus worden de chrístenen “een Koninkrijk van priesters” genoemd. Juist dezelfde aanduiding voor Israël die we eerder hoorden.
En hier komt u dus in beeld en jij, en ik. Want ieder die in Jezus gelooft, heeft nu die taak op aarde die vroeger alleen voor Israël was. Welke taak? Om te laten zien hoe mooi een leven met God is. Om ook anderen daarvoor uit te nodigen. “Jullie zullen van mij getuigen” zegt Jezus. Dat gold echt niet alleen voor de 12 apostelen alleen, het is voor ons ook. En dat geeft veel te denken. Laten wij iets zien van hoe heerlijk het is om met de Heer te leven? Zullen mensen denken: wat volgen die goede leefregels! Wat zijn zij liefdevol! Wat hebben die voor iets bijzonders? Zijn wij als kerk, als christenen, een modelwoning, aantrekkelijk om ook in te willen wonen?
Ja, dit is een grote opdracht! Maar gelukkig hoeven we het niet in eigen kracht te doen en te zijn: Gods Geest werkt mee! Dan mogen we de wereld nieuwgierig maken. Ja, dan mogen wij als christenen misschien zelfs Israël ‘jaloers maken’ zoals Paulus het noemt. Dat Joodse mensen benieuwd worden naar Jezus als Messias, wanneer ze ons, christenen, leren kennen. Daar heeft de christelijke kerk helaas de eeuwen door weinig aanleiding toe gegeven… [hier zwart scherm]
Maar Gods plan gaat door! Het evangelie van Jezus gaat de wereld over, het ís zelfs al bij de einden van de aarde. Ook Israël zal eens in Jezus de beloofde verlosser herkennen – wie weet hoe spoedig. Gods plan gaat door, vaak ondanks mensen. Israëls ongehoorzaamheid toen; ongehoorzaamheid, zonde en slapte van de kerk nu.
Laat het bij ons mogen zijn: Gods plan gaat verder dankzíj ons. We hebben alles gekregen uit genade, langs die lange weg die we vanavond hoorden. Laten we het verder verspreiden! Totdat Hij komt.
Amen