Vooraf: een kindermoment waarbij de volgende plaatjes zijn getoond:

Gemeente van Jezus Christus,

[intro: christenvervolging]
Eens per maand bidden we in deze kerk altijd voor vervolgde christenen. We bidden voor broeders en zusters in de Heer die te lijden hebben om hun geloof. En daar zijn er heel wat van. Wel 380 miljoen mensen, zegt stichting Open Doors, wel 380 miljoen mensen zijn niet vrij om hun geloof in Jezus te belijden. Dat wil zeggen één op de 7 christenen. Abstracte getallen misschien, waarachter echte mensen zitten. Een meisje dat door haar eigen vader wordt opgesloten zodat ze ‘s zondags niet naar de kerk kan gaan. Voorgangers in strafkampen, die hun gezin jaren niet zien. En van de week was er ook weer zo’n bericht. Een akelige moordpartij in Nigeria, 240 christenen omgekomen door een aanval van islamitische Fulaniherders. Huizen in brand gestoken, mensen neergeschoten of gedood met kapmessen. Aangrijpend! Vervolgde christenen hebben onze steun en gebed hard nodig.
Maar waarom toch al die vijandschap en vervolging? Waarom roept het geloof in Jezus zo’n weerstand op? Er zijn allerlei redenen voor christenvervolging. In Nigeria heeft het bijvoorbeeld mede te maken met strijd tussen verschillende stammen, en frictie tussen landbouwers en nomaden. In islamitische landen heeft het vaak te maken met eer: het is een schande voor de hele familie als iemand afvallig wordt van de islam. Maar tegelijk zit er iets diepers achter. En dat zie je vooral als machtige landen en leiders christenen vervolgen. Het Romeinse rijk eens, Sovjet-Rusland niet eens zo lang geleden, en nu nog landen als China, Eritrea en Noord-Korea. Waarom vervolgen ze gelovigen? Vaak zijn de christenen daar maar kleine en machteloze groepjes. Wat hebben ze daar van te duchten? Waarom moeten die zo worden gecontroleerd, onder druk gezet, vernietigd zelfs? Waarom is er alle eeuwen door christenvervolging geweest, terwijl volgelingen van Jezus als het goed is vredelievend zijn en meestal machteloos? Wel, op díe vraag geeft het Bijbelgedeelte van vanmorgen ons antwoord.

[Bijbelgedeelte: Rome ontmaskerd]
We lazen Openbaringen hoofdstuk 17. Het is geschreven door Johannes, in een tijd dat het Romeinse rijk de christenen begon te vervolgen. De vervolging was nog niet massaal, maar in hoofdstuk twee horen we over gevangenschap, en zelfs over iemand die gedood werd.
Johannes krijgt beelden te zien. Beelden die een kijkje geven achter de schermen. Beelden die iets laten begrijpen van waarom zoiets christenen overkomt – toen en nu ook.
Het Romeinse rijk, daar leefden hij en zijn lezers is. Rome was groot; het was sterk; Het was het hoogtepunt van de beschaving en overtrof alle omliggende volken. Er werden zelfs goddelijke trekjes toegeschreven aan de stad Rome – de eeuwige stad. Ook de Romeinse keizers werden gepresenteerd als bovenmenselijk. Wie zou niet onder de indruk raken van wat Rome bereikt had? Een imperium van Schotland tot Arabië, vrede, veiligheid, goede wegen, marmeren gebouwen, brood en spelen… Een inscriptie in Efeze, één van de steden aan wie Johannes schrijft, luidt als volgt: “Rome, heerser over allen, jouw macht zal nooit vergaan!” Dat was het beeld dat velen van Rome hadden, en dat de machthebbers graag zagen natuurlijk, en op munten sloegen.
Maar Johannes ziet dus een heel ander beeld. Mevrouw Rome, niet gezeten op 7 heuvels, maar gezeten op een walgelijk beest met 7 koppen. Niet zomaar een mooie stad, maar een hoer. Rijk versierd; Rome wás mooi, maar Johannes ziet het als ‘opgedirkt’. Al die pracht en praal: het is verleiding, zodat mensen zich aan haar macht overgeven. Een woordspeling: als je ‘roma’ omkeert, krijg je ‘amor’ – liefde. Maar wel omgedraaid, verkeerd – als een hoer die liefheeft tegen betaling. Het beest waar de vrouw op zit draagt Godslasterlijke namen – dat ziet op de goddelijke status die Rome zichzelf en de Romeinse keizers toedicht en wat God van zijn eer berooft. In de hand van de vrouw, zo lazen we, is een gouden beker vol ontucht en onreinheid – de Romeinse elite stond bekend om perversiteiten die er plaatsvonden.
En het ergste van alles: de vrouw is dronken, beneveld, bezopen! Waarvan? Van het bloed van de heiligen. Ze drinkt mensenbloed – walgelijkheid en wreedheid ten top. Zie je het beeld voor je? En dit alles in schrille kleuren: scharlakenrood, purper, goud en geschitter. Dát is Rome. Een heel ander plaatje dan het officiële. Een ontmaskering!

[Rome = Babel]
Opvallend is dat in het hele hoofdstuk de naam van de stad Rome nergens genoemd wordt. Was dat misschien vanwege de veiligheid – kritiek op de regering is gevaarlijk? Toch geeft Johannes het wel weg, door te spreken over de stad op de 7 heuvels. Dat was net zo’n vaste uitdrukking voor Rome als ‘the big Apple’ voor New York nu.
Maar er zit meer achter het feit dat de naam Rome niet valt. Er valt namelijk wel een andere naam. Mevrouw Rome wordt genoemd ‘het grote Babylon’. Babylon, Babel – stad en rijk die model staan voor wereldsteden en wereldrijken door de eeuwen heen. Wat Johannes ziet heeft niet alleen zeggingskracht voor zíjn tijd.
Rome was het Babel van toen. [verwijs naar eerdere preken] Babel, dat is de stad van de mens die zich groot maakt. Die geen God boven zich erkent, maar zelf God wil zijn. Die vertrouwt op zijn eigen macht en kracht, die daar ook ver mee komt. En die juist zo de menselijke maat verliest – een onderdrukkend imperium wordt. Het plaatje dat hier van Rome geschetst wordt, lijkt op wat oud-testamentische profeten zeiden over Tyrus, over Ninevé, en over het letterlijke Babylon. Allemaal steden en rijken met diezelfde trekken.
Ook heden ten dage vind je Babel nog. Waar dan? Misschien moeten we dat wel vragen aan onze vervolgde broeders en zusters. Waar zijn de machthebbers het meest dronken van het bloed van christenen? Dan denk ik direct aan Noord-Korea, waar de leiders zich als God laten vereren, net als eens de Romeinse keizers, en christenen de doodstraf krijgen.
Maar zijn er niet allerlei plekken waar gebouwd wordt aan wereldrijken, waar het in de richting van Babel gaat? Jezelf groot maken en de menselijke maat verliezen – we hoorden erover in eerdere preken. Rijkdom die wint en recht dat wankelt. Babel, het is de stad waar de mens in alle eeuwen aan bouwt. Laten we onszelf in Europa niet vergeten. Je kunt een plaatje schetsen van Europa dat vol is van vrede, van welvaart, van beschaving. Maar je kunt ook een plaatje maken van een fort met prikkeldraad eromheen, van uitbuiting van de aarde en van armere landen, van bewapening, van God die niet telt… Welk plaatje kies je?

[waarom christenvervolging daar?]
Maar nu weer terug naar de vraag: waarom vervolgen Babelregimes vaak christenen? Waarom die vijandschap tegen wie in Jezus gelooft? In het Romeinse rijk, in Sovjet-Rusland, in China enzovoorts? Er is allereerst een reden aan de oppervlakte. Geloof is namelijk een afwijkende mening, en dat wordt op zulke plekken niet gewaardeerd. Wie niet meegaat met het officiële verhaal, is een potentieel gevaar. Er wordt wel eens beweerd dat geloof je kritisch vermogen afstompt, maar het tegendeel is waar! Geloof laat je juist kritisch kijken. Dat beseffen machthebbers heel goed.
Maar er is een diepere reden dat christenen vervolgd worden door Babel-achtige machthebbers. Een reden die ze misschien zelf niet eens beseffen. Hét kenmerk van Babel is dat het geen God boven zich wil erkennen. En christenen geloven juist wel in de almachtige God. Dat kan Babel niet zomaar wegwuiven als onzin, als probeert het dat soms. Want God is écht, en dat is doodeng, als je Babel bent. God is echt, onbewust beseft Babel dat diep – dieper dan wij soms. Maar God mág er niet zijn, Babel wil niet buigen – daarom moet alles weg wat aan Hem herinnert. Dát zit achter zulke christenvervolging.
En er is nóg een diepere laag. Ik noemde Babel eerder ‘het rijk van de mens’, en dat is waar. Maar juist vandaag zien we dat vrouwe Babel wordt gedragen door dat akelige beest met 7 koppen. En een paar hoofdstukken geleden in Openbaringen kun je lezen hoe dit beest is opgeroepen door de Satan. En dit is belangrijk om te beseffen: al denkt een wereldmacht, een trotse leider, dat hij steunt op eigen kracht en macht, al erkent Babel niets bovennatuurlijks – toch zitten er duistere machten ónder, die het ondersteunen. De bewegingen van wereldmachten toen en nu zijn onderdeel van een geestelijke strijd. Van satan, de duivel, die vecht tegen God en al wat goed is. Satan haat Jezus en wie bij Hem horen. En daarom, dáárom ten diepste worden christenen vervolgd. Omdat er een geestelijke strijd is op aarde, waar alle Babel-achtige rijken in aan de verkeerde kant staan. Een strijd tegen het Lam, zegt vers 14. En daarom ook tegen ieder die gelooft in het Lam, in Jezus.

[oproep: wees waakzaam]
Hier is geen christenvervolging, hier is gelukkig geen totalitaire staat. Niet elk Bijbelgedeelte slaat even direct op onze situatie. Ik denk dat sommige vervolgde broeders en zusters direct snappen wat hier staat, terwijl wij verward worden door de schrille beeldtaal. [oproep: steun ze – gebed, schrijfacties]
Maar ik wil nu toch graag een paar dingen noemen die wij ervan moeten meenemen. Allereerst: wees waakzaam! Beseffen we bijvoorbeeld, doorzien we wel dat achter landen en leiders en politiek een geestelijke dimensie zit? Er is een strijd op aarde, tussen God en de satan. En ook in ons land en werelddeel kan dat actueel worden. Vervolgde broeders en zusters in allerlei landen beseffen die strijd wel. Daarom bidden ze ook vuriger dan wij veelal – en daarom zien ze ook meer van Gods macht en wonderlijke hulp soms.
Wees waakzaam! Want Babylon, Babel is een hoer, zo vertelt Johannes ons. Dat wil zeggen: ze verleidt – ze neemt je mee. Mee naar waar God niet telt, maar alleen genot. Waar groot zijn het hoogste is. En zó makkelijk ga je mee in dat systeem. In de economie als afgod, in brood en spelen – een Romeinse uitdrukking: brood en spelen, om de mensen mak te houden. Zeg maar: entertainment en afleiding. Speelt dat ook vandaag niet? Maar het is onderdeel van een geestelijke strijd. Zo van: doe en denk van alles, maar géén God en géén honger en dorst naar een andere wereld alsjeblieft!
Geloven is juist kritisch zijn. Een ander plaatje zien – zoals Johannes het hier toont. Doorzien waar het ook vandaag niet deugt. Is wat ‘vrijheid’ wordt genoemd niet vaak ‘losbandigheid’? Is wat ‘welvaart’ heet, niet vaak ‘onrecht’? Wist u dat vervolgde christenen soms voor ons bidden, voor ons hier in het rijke westen? Dat we niet meegezogen worden door de God-loze wind die hier waait?

[opdracht: heilig zijn en getuigen]
En er is nog iets dat wij moeten meenemen. Hoe worden de christenen hier beschreven? Luister maar “De vrouw was dronken van het bloed van de heiligen en het bloed van hen die van Jezus hadden getuigd”. ‘Heiligen’. Dit is heel belangrijk! Dit is de roeping voor iedere christen, of je nu leeft onder een dictatuur, of in een onverschillig land als Nederland. Heilig leven – het tegenovergestelde van de liederlijkheid van het Romeinse Babel. Toegewijd op de weg gaan van Jezus. Elke verleiding mijden, anders zijn, eenvoudig en eerlijk. Heilig! Bent u, ben jij een ‘heilige’? Nee, geen volmaakt iemand, dat is niet bedoeld. Maar iemand die geheel is toegewijd aan de Heer. Ben je dat? Laten we ons daar eens goed op onderzoeken in de week die voor ons ligt, zeker met het oog op het Heilig Avondmaal dat eraan komt! En laten we ons waar nodig bekeren, en de Heer vragen om heiligheid – om zijn Heilige Geest die dat alleen geven kan.
Er staat nog iets: de vervolgde gelovigen worden ook genoemd “zij die van Jezus hadden getuigd”. Die kleine groep christenen in dat enorme Romeinse rijk, ze getuigden. Ze kwamen er vooruit, ze spraken erover, dat Jezus de Heer is. Hun Heer, maar ook die van de hele wereld. Ze waren er open over, dat ieder Hem nodig heeft, dat je je moed en mag omkeren naar hem. Zij getuigden. In het blaadje van Open Doors lees ik regelmatig over christenen die vervolgd worden, en die toch op Jezus blijven wijzen. Ja, dat roept dan juist extra vijandschap op. Je mond houden is veiliger. Maar wie werkelijk Jezus als Heer erkent, kan zich er niet bij neerleggen dat zovelen in de macht van de duisternis zitten. En dan denk ik: zijn wij ook nog getuigen van Jezus? Dat de kerk in Nederland, in Europa zo weinig weerstand ondervindt, heeft dat niet onder andere te maken met dat we geloof reduceren tot een privé-idee, in plaats van iets wat ieder moet horen?

[slot: het Lam wint]
Ja, zo geeft dit Bijbelgedeelte veel te denken. Te denken voor onszelf, maar het geeft ook te denken aan al die broeders en zusters die vervolgd worden. Die de hete adem van Babel en het beest voelen. Dat is geen prettig beeld. Het kan zelfs beangstigen. Als je bedenkt hoe deze wereld een strijdtoneel is, waar je partij móet kiezen. Waar je als christen zelfs bij de ogenschijnlijk onderliggende partij hoort. De partij van het Lam. En wat kan een lam uitrichten tegen zo’n gruwelijk beest, tegen de machten van Babel?
Maar nu staat er, daar sluit ik mee af, nog een zinnetje dat ineens alles omdraait. Vers 14 “ze binden de strijd aan (ze, dat is Babel en het beest, de wereldmachten en de demonische machten daaronder) – ze binden de strijd aan met het Lam. Maar het Lam, de de hoogste heer en koning, zal hen overwinnen, samen met wie hem toebehoren”. Kijk, dat is het uitzicht van het geloof. Wereldrijken storten telkens toch in elkaar. Zo is het ook gebeurd met het Romeinse rijk, de tweede helft van de Schriftlezing spreekt erover in lastige beeldtaal. De toren van Babel komt nooit af. En al spant het er meer en meer om naarmate de wereldgeschiedenis zijn voleinding nadert, Babel wint niet of het beest. Nee, het Lam overwint. En ieder die bij hem hoort mag delen in de overwinning. Al wordt je op aarde vervolgd, of uitgelachen, of genegeerd. Het Lam overwint, met wie Hem toebehoren.
Het boek Openbaring eindigt niet met Babel, maar met het nieuwe Jeruzalem. Dat is de hoop die onze vervolgde broeders en zusters doet volhouden. Laat het ook de hoop zijn die ons laat volhouden. Om waakzaam te zijn, om heilig te leven, en om te getuigen van onze Heer.

Amen