Gemeente van Jezus Christus,

[Intro]
Er zijn talloos veel boeken volgeschreven over God en geloof. De kasten in mijn studeerkamer staan er vol mee. Vroeger, toen ik studeerde voor predikant, kwam ik regelmatig in de universiteitsbibliotheek. Daar stonden letterlijk dúizenden boeken over God.
Boeken horen blijkbaar bij geloof. Ga maar eens naar de christelijke boekhandel… Je zou je bijna afvragen: is God ook bereikbaar voor mensen die niet houden van boeken lezen? Voor doeners of dromers, of voor jou die vooral berichten van een schermpje leest?
Het Joodse geloof is een boekgodsdienst. Bij hen voorin de synagoge geen beelden of altaren, zoals in veel andere godsdiensten, maar een kast met Thorarollen. Protestantse christenen hebben er iets van overgenomen. Hier in de kerk ligt altijd één boek open: de Bijbel.
Maar wat je je kunt afvragen: kun je God nu echt leren kennen uit boeken? Zeker als er kasten vol van zijn: wie schrijft al die bladzijden vol, en waar baseer je je dan op?

[het schilderij]
Op deze kerstavond wil ik graag eens met u kijken naar een plaatje. Een schilderij. Kijk maar even! Wat zien we…?

Ik zie een bouwvallige stal, door een gat in de muur is de avondlucht zichtbaar. In de stal staat een kribbe, een voerbak met stro. Stal en stro, dan denk je vandaag natuurlijk aan het Bijbelse Kerstverhaal, hoe Jezus geboren werd in een stal en in een kribbe gelegd.
We zien een aantal mensen die ingespannen kijken naar wat er in de kribbe ligt. Maar dan het opvallende! In de kribbe ligt geen baby’tje, geen kindje Jezus. In de kribbe ligt een boek. Dat trekt meteen de aandacht. Wat zou de schilder híermee kunnen bedoelen?
Als we wat inzoomen [toon ‘uitsnede1’] dan kun je lezen wat er in het boek staat. Grote letters, Duits. Er staat “und das Wort ist Fleisch geworden und hat unter uns gewohnt“. Het is een Bijbeltekst, die wij net ook hoorden. In het Nederlands: “Het woord is mens geworden en heeft onder ons gewoond” Johannes 1 vers 14. Déze woorden wil ik vanavond centraal stellen. “Het woord is mens geworden”.
Op het eerste gezicht lijkt het misschien alsof de afbeelding precies het tegenovergestelde laat zien. Een mens die boek is geworden. Maar toch vergist de schilder zich niet. Hij wil juist zó laten zien waar het met Kerst over gaat. Dat is niet dat er een kindje is geboren, dat gebeurt zo vaak! Maar dit: dat het Woord een mens is geworden in ons midden. Laten we luisteren wat dat inhoudt! [zwart scherm]

[God haast onkenbaar?]
Weet je, God kennen is lastig! De meeste mensen die ik spreekt, die zeggen “er zal wel iets zijn”. Maar wat, wie? Wat kun je over God zeggen? Als Hij er is, is hij voor veel mensen vaag en ver weg. Misschien ook wel voor jou. En dan is het goed dat je vanavond hier bent!
Dat er een God is, dat hebben mensen van alle tijden gelezen in het boek van de natuur. Als je om je heen kijkt, hóe kunstig de wereld in elkaar zit. Als je ’s nachts omhoog kijkt naar de sterren, zoals je die zag door het gat in de stalmuur. Of als je een pasgeboren baby ziet, zoals die nu net níet op het schilderij stond – dan kan het haast niet anders of er moet méér zijn. Een geheim achter dit alles, een macht die het maakte. Maar wie, wat? Het boek van de natuur vertelt maar weinig!
Wat pas echt zou helpen, is als God zelf iets van zich liet horen. Zich bekendmaakte. En ik geloof dat Hij dat ook gedaan heeft. Aan het Joodse volk liet Hij zich kennen. Zo is de Thora gekomen, ons Oude Testament: daar is opgeschreven wat mensen van God merkten en leerden. Een boek, over God, een boek ván God: de Bijbel.
[toon ‘geheel’] Even terug naar ons plaatje Als je goed kijkt zie je onder in de hoek twee boeken [toon ‘uitsnede 2’]. En volgens mij kunnen die boeken staan voor wat ik net noemde. Het dichte boek van de natuur, wat al íetsje vertelt over God. En het open boek van de schriftuur, de Bijbel, dat veel meer zegt over Hem.
Maar toch… altijd blijft er afstand. Moet je het doen met een boek over God, met woorden, ideeën, gedachtes? Kun je zo iemand ooit écht leren kennen? Stel je voor dat ik mijn vrouw alleen uit een boek kende!

[Jezus Gods grote openbaring]
Kijk, en daarom vind ik dit schilderij zo sterk [toon ‘geheel’]. Want wat is Kerst? God wil niet dat we Hem alleen uit een boek kennen, als abstract idee, of als iemand uit verhalen van vroeger. Nee, Hij wil dat mensen Hem écht kennen, van dichtbij. Kijk, en dáárom is Jezus gekomen. Daarom werd het Kerst. Jezus is het boek waarin je helemaal leest wie God is, het stelt die andere twee boeken in de schaduw. Ja, en Hij is veel méér dan een boek.
Dat is wat die woorden betekenen “het Woord is mens geworden”. Het Woord, dat is kortweg gezegd God zelf. En dat Woord, dat wordt een mens. Dat woord, dat werd geen woorden in een boek. Nee, dan was God alleen maar een idee voor ons. Maar het Woord werd een méns. Jezus! Het prachtige lied wat het koor net zong zegt het zo: “niemand ziet Gods gezicht, maar in zijn Zoon wordt Hij een persoon, maakt Hij bekend wie Hij is”.
Jezus is geboren, heeft op aarde geleefd, gelopen, gesproken. Is gestorven en is verrezen. En in dat alles laat Hij zien wie God is! Hoe: onze tekst zegt het. “Vol van genade en waarheid”. Genade, in hoe Hij zonden vergaf, hoe Hij omging met wie niet meetelde. Waarheid: in wat Hij zei, in wie Hij was: zó is God! Hoe? Groots in kleinheid. Groots, omdat Hij een baby werd. Groots, omdat Hij wilde sterven aan een kruis, liever dan zijn missie loslaten. Zó is God! En Kerst is, dat je het gaat zien. In Jezus, in dat kindje in de kribbe: zó is God!

[Oproep: vind God in Jezus]
[toon ‘geheel’] We kijken weer even naar het plaatje. Als je goed kijkt, breekt de tekst in het boek ineens af. [toon ‘uitsnede3’] “…unter uns gewohnt und wir”. “Het woord is mens geworden en heeft onder ons gewoond, en wij…” De zin is niet af! Zou dat een foutje zijn van de schilder? Als hij het iets anders had uitgemeten, had de zin precies op het boek gepast, zonder die twee laatste woorden. Of zou het expres zijn? “Het woord is mens geworden en heeft onder ons gewoond, en wij…” Die zin aanvullen, daar gaat het denk ik juist om. “Und wir… En wij…” Jezus is gekomen met Kerst. Hij brengt God zó dichtbij als een baby. En wij…? Wat is dan onze respons?
De mensen op het schilderij kijken, vol aandacht. Eén vouwt haar handen alsof ze bidt. Allemaal staan ze in het licht uit de kribbe. Wat denken ze? Hoe raakt het ze wat ze zien? En wij…?

[Tegenwerping: Jezus niet meer hier!]
Zie jij in Jezus ook Gods gezicht? Lees je in Hem wie de grote God is? Geloof je in Hem als méér dan een baby en later een man? Kijk goed vanavond! [zwart]
Maar, zal iemand zeggen, ik leef niet in Jezus’ tijd. Ja, tóen, toen konden de mensen Hem zien, naar Hem luisteren, erbij zijn als Hij iemand beter maakte. Maar nu? Het is allemaal van heel lang geleden. Hoe kun je Hem dan toch zien? En hoe kun je in Hem dan God gaan kennen? Mooi gezegd hoor allemaal, maar erg ver bij me vandaan!
Weet je, over precies die dingen gaat het verderop in het Johannesevangelie. Nu zijn we pas bij de eerste pagina. Maar op de láátste pagina staat: “gelukkig zij die niet zien, en toch geloven!” Ook al heb je Jezus zelf niet op aarde meegemaakt, je mag tóch Hem leren kennen. Door wat je leest in het evangelie allereerst. Ja, toch weer een boek! En tegelijk is er meer. Jezus heeft de Heilige Geest achtergelaten. Díe zorgt dat je Hem kunt zien, ook nu. Die maakt dat je Hem kennen gaat door de Bijbelwoorden. Dat je Hem leert kennen in de kerk. En zo… zo mag je God leren kennen. God, het geheim achter de dingen, de macht die alles maakte. Je mag Hem leren kennen in Jezus. Want zó is Hij: vol genade en waarheid. Groots, en zo klein een baby in een bak met stro. Zo nederig als een mens aan het kruis genageld, en zo ontzaglijk als de opstanding daarna. Zó is God.

[slot]
Ken je Hem zo al? Of is ‘God’ vooral een idee voor je zonder gezicht, iemand ver weg? Laat dan je blik bijstellen vanavond. Kijk in de kribbe. Daar ligt Gods laatste woord. Het antwoord op de vragen waar je mee zit. Het woord van troost voor wie treuren. Een woord, dieper dan duizend zinnen uit duizend moeilijke boeken.
Kíjk! Kijk in de bijbel, kom in de kerk. Tot je écht een beeld hebt van Jezus. Denk niet dat je het al wel weet. Hij is zoveel meer dan zondagschoolverhalen. Hij is méér! Hij is alles, alles wat je nodig hebt.

Amen