Gemeente van Jezus Christus,

[intro: inleven]
Bij ons in de pastorie hebben we een grote kelder. Als je de deur opendoet om naar beneden te gaan gaat het licht er aan, en als er weer uit bent gekomen en de deur dicht doet gaat het licht automatisch uit. De lichtschakelaar is verbonden aan de deur boven aan de trap. Nu is er natuurlijk een aantrekkelijk grapje in ons huis. Je kunt, als iemand daar beneden in de kelder is, de deur zachtjes dicht duwen. Dan sta je daar beneden in de kelder ineens in pikdonkere duisternis. Hè! Op een of andere manier vindt niemand dat prettig. Ook als je weet dat de trap twee stappen bij je vandaan is, ook als je een telefoon bij je hebt waarmee je wat licht kunt maken… niemand houdt ervan om ineens in het donker te zitten, al is het maar voor even.
Ik moest hier aan denken bij het Bijbelgedeelte van vandaag. We horen dat het midden op de dag in eens drie uur lang donker wordt, op het moment dat Jezus aan het kruis hangt. Stel je voor dat jij toen in Jeruzalem was geweest. Ineens wordt het nacht. Je bent in een huis en het lijkt alsof iemand het licht uitdoet. Op de tast moet je op zoek naar een olielamp, en op de tast moet je die aansteken. Een heel rare sfeer heerst in de donkere stad. De markt buiten kan niet verder gaan. Kinderen stoppen hun spel, reizigers weten de weg niet meer. Onheilspellend, alle vogels zijn gestopt met zingen. De zon geeft geen warmte meer… Wat is dit, en wat hangt ons boven het hoofd?
Ook op de heuvel Golgotha valt deze onnatuurlijke duisternis. De omstanders, die eerst spotten met de gekruisigden daar, vallen stil. Mensen gaan weg. Alleen de soldaten blijven, en natuurlijk de mannen aan het kruis. Hoe moet het voor Jezus zijn geweest? Geen kant op kunnen, vreselijke pijnen lijdend, en daar gaat ook het licht nog uit. Drie uur lang hangt hij daar. “mijn God, mijn God, Waarom hebt u mij verlaten?” Wat moet dat zijn geweest! Volgens Calvijn is dit het moment dat Jezus als het ware afdaalt in de hel. Geen God, geen mens geen licht, geen vluchtweg – alleen maar pijn en duisternis. Onvoorstelbaar.

[duisternis teken van Gods toorn]
Waar komt deze duisternis vandaan? Moderne mensen hebben geprobeerd het te verklaren met een zonsverduistering of een zandstorm. Zulke verklaringen werken weinig overtuigend. Hoe moet het zijn overgekomen bij de mensen toen? Ongetwijfeld als een voorbode van onheil. Een teken van Gods toorn en oordeel. Of u nu jood of Heiden was, allebei kende je zulke verhalen over dreigende duisternis.
Laten wij het bij de Bijbel houden. Was duisternis niet een van de tien straffen die de Heer over Egypte bracht? Spraken de profeten er ook niet van: op de dag van Gods oordeel zou het licht verduisterd worden. We horen het bij Jesaja: “de dag van ondergang die komt van de Ontzagwekkende – de sterren aan de hemel geven geen licht meer, sterrenbeelden doven uit, de zon is verduisterd”. En ik zou nog veel meer profeten kunnen aanhalen. Bijvoorbeeld Amos 8 “op die dag (de dag dat God Israël zal straffen), op die dag – spreekt God de Heer – zal ik op het middaguur de zon doen ondergaan, en het land verduisteren op klaarlichte dag”. Onnatuurlijke duisternis is in de Bijbel een teken van Gods boosheid. Net zoals de zon haar licht terughoudt, zo houdt Hij zijn genade terug. Je zit pas echt in het donker, als God je verwerpt. Donker, letterlijk en figuurlijk.
iedereen vond het eng, dit overdagse donker. Iedereen heeft liever licht. Maar de mensen die de Schriften kenden, zullen nog extra hebben gehuiverd. Komt het laatste oordeel eraan…? Sommige mensen begonnen bang te bidden, denk ik. We hoorden ook hoe het voorhangsel van de tempel scheurde. Nog zo’n teken van oordeel. Wil God niet meer in de tempel wonen? Verlaat hij zijn volk? Dan gaat het licht helemaal uit!

[reden toen: wat met Jezus gebeurt]
Deze duisternis is inderdaad een duidelijk teken van Gods toorn. Dit belooft weinig goeds! En waarom zou God dan boos zijn? Waarom dreigt hij de stralen van zijn genade te doven? Het lijkt me dat dat niet moeilijk in te zien is. Wat denk je van wat er daar op Golgotha gebeurt? Jezus, het licht van de wereld, door God gestuurd, dat licht wordt door de mensen gedoofd – gedood! Wat denk je van alles wat er hiervoor gebeurd is. We hebben er afgelopen zondag bij stilgestaan. Het ongekende onrecht dat Jezus werd aangedaan. Juist de leiders die het recht moesten handhaven, treden het met voeten. Een onschuldige wordt zomaar veroordeeld. Een weerloos mens, een gebonden gevangene, onze Heer – wordt vernederd en mishandeld. In zijn gezicht gespuugd en uitgelachen. Zou dat Gods woede niet opwekken, als zijn trouwe dienaar zo wordt behandeld?
God heeft het wel gezien, wat de Romeinen deden. Pilatus die alleen aan zijn eigen belang denkt. De doornenkroon. De geseling – Marcus spreekt er slechts in enkele woorden over, maar het was een vreselijke marteling waarbij iemands hele rug werd opengehaald. De kruisiging: hoe een mens, naar Gods beeld gemaakt, aan een stuk hout wordt vastgespijkerd om langzaam dood te gaan. Wie verzint zoiets? En dit dan uitgevoerd bij de meest rechtvaardige mens ooit, op Gods geliefde kind! Terwijl hij daar hangt, drijven voorbijgangers nog de spot met hem ook.
Als ik over dit alles lees, voel ik al verbijstering en woede en afkeer. Dat mensen zulke dingen doen! Zo God in de hemel dat het ook niet ervaren? En dan is het nog zijn Zoon ook, die aan anderen alleen maar goed deed… Is het dan een wonder als God zegt: hier gaat het licht uit! Ik wil niets meer te maken hebben met dat hele gebeuren daar. Ik verwerp ze! Ik geef ze over aan de ondergang. Drie uur duisternis, als Jezus aan het kruis hangt. Gods oordeel hangt laag over het land. Dát is er aan de hand.

[ook nu reden genoeg]
Wat mensen doen, dat is de reden voor deze duisternis. Dan mag het wel een wonder heten dat hier en nu nog het licht schijnt. Want op aarde doen mensen nog steeds vreselijke dingen. Nog steeds worden onschuldige mensen veroordeeld, als dat leiders in allerlei landen uitkomt. Nog steeds worden weerloze mensen vernederd, worden mensen gemarteld en gedood. Zou God dat ook niet zien? Laten we het ook dichter bij huis zoeken: op schoolpleinen worden tieners gepest, vernederd door leeftijdsgenoten. Op kantoren worden vuile spelletjes gespeeld. Zelfs in gezinnen gebeuren vreselijke dingen. Als je er soms over leest, voel je verbijstering en woede en afkeer. Dat zulke dingen gebeuren! En God ziet het. Wat moet hij niet van deze wereld denken?
En wij? Nee, ik hoop niet dat u anderen martelt of vermoordt. Maar zijn er in ons leven nooit dingen verkeerd in Gods ogen? Hoeveel jaar heb je al geleefd – en een jarenlange stapel opgebouwd, van al die dingetjes en dingen: de keren dat je iemand afsnauwde, een leugen vertelde, wreed was tegen een dier, eigen voordeel vooropzette…? Per stuk niet zo groot, maar als je het opstapelt toch schrikbarend. En doe dat dan nog eens maal zoveel miljárd, maal het aantal mensen dat er leeft en leefde. God ziet het allemaal. Hij ziet alles wat je in de politieberichten leest, over verkrachting, moord, afpersing. Alles wat je op het nieuws hoort over oorlogsmisdaden en uitbuiting. Hij weet heel precies hoe zijn schitterende schepping wordt gesloopt. Wat doe dit alles met Hem doen? Zou het een wonder zijn als Hij zich ontzet en boos afwendde? als Hij zou zeggen: hier gaat het licht uit, dit verwerp ik!? Wég, deze mensenwereld vol geweld en walgelijkheid. Stel dat Hij de aarde uit zijn baan om de zon stootte – weg van het licht en de warmte, zodat het donker wordt en doods op aarde. Zou het onrechtvaardig zijn? Zou het te begrijpen zijn? als Hij het duister liet komen van zijn oordeel over al ons kwaad…?

[wonder: geen blijvende verwerping]
Duister werd het in Jeruzalem, waar dat vreselijke kwaad werd begaan: Jezus gekruisigd. Maar… duister bleef het niet. Drie uur later kwam het licht weer terug, en hernam het leven voor de meeste mensen zijn loop. Lampen werden gedoofd, markten weer opgestart, kinderen speelden weer. Gods oordeel daalde niet neer op Jeruzalem. Licht brak weer door.
Gods oordeel daalt ook niet neer op ónze aarde. Elke ochtend laat hij zijn zon opgaan over goede en slechte mensen, elke dag schijnt zijn licht over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Dat is niet omdat het kwaad op aarde hem onverschillig laat. Verre van dat! Het kwaad bij het kruis liet hem ook niet onverschillig. En toch werd het weer licht. En toch wordt het elke dag weer licht. Hoe kan dat?
Verschillende dingen kan ik noemen. God heeft veel geduld – heel veel. God denkt ook aan de slachtoffers van al het kwaad, en wil hen oprichten in plaats van mee laten ondergaan. Maar het diepste wat te zeggen is, is dat God niet onze ondergang wíl. Al lijken we die zelf soms nog zo hard over ons af te roepen. Nee, God heeft de wereld lief. Deze wereld, waar al die vreselijkheden gebeuren. God heeft de mensen lief. Deze mensen, die soms ontstellende dingen doen, die hem negeren, die vastzitten in het kwaad. God heeft slechte mensen lief, niet alleen goede. Hij houdt van ieder mens, wat we er ook van maken. Het is zo makkelijk gezegd, maar dit is een onvoorstelbare waarheid, God heeft de wereld lief, terwijl hij toch ook die neiging moet voelen om het licht maar uit te doen, alles weg te vegen en opnieuw te beginnen. Wat een spanning!

[groter wonder: God laat het duister op Hemzelf komen]
Die spanning zien we op het hoogste daar waar Jezus gekruisigd is. Daar waar hij in het donker uitroept “mijn God mijn God, Waarom hebt u mij verlaten?” God wil het kwaad niet zomaar door de vingers zien, maar hij wil ook niet onze ondergang. En daarom kwam het kruis. Daarom is de verwerping op Jezus gekomen. Want die duisternis daar rond het kruis was rond hem geconcentreerd. Het was niet alleen een uiting van Gods ongenoegen over wat de mensen daar Jezus deden. Jezus hangt er middenin – Het is niet zo dat er rond het kruis van deze onschuldige een lichtplek was. Nee, dat was juist het centrum van het duister. Jezus voelt heel die last van Gods oordeel en woede en verwerping het allermeest. Hij moet het ondergaan.
En hoe ondergaat hij dat? Niet als rechtvaardige die onschuldig gestraft wordt natuurlijk. Hij ondergaat het als degene die in de plaats staat van alle mensen. Of misschien moeten we nog dieper zeggen: in Hem laat God de verwerping op Zichzelf terecht komen. Liever dan dat hij de aarde doet ondergaan, gaat hij zelf onder in duisternis. Want Jezus is God onder ons. En tegelijkertijd is Hij de mens die lijdt voor allen. Voor hem gaat het licht uit, niet voor ons. Hij roept het uit “mijn God, mijn God Waarom hebt u mij verlaten?”. Onvoorstelbaar, ondoorgrondelijk deze woorden. Als er één is die in het licht zou moeten lopen, dan is het Jezus. Sterker nog, Hij ís het ‘Licht der wereld’. En Hij wordt gedoofd.
God van God verlaten – nooit kan ik het vatten. Hij, het licht, wordt gedoofd, en juist zo gaat het licht weer aan. Juist zo komt Gods onbegrijpelijk liefde aan het licht, die verder gaat dan Gods zo begrijpelijke boosheid. Jezus stierf. Maar omdat Hij het is, gaat het verhaal verder. Hij stond weer op uit de dood. En ieder die bij Hem hoort door geloof, mag mee in dat nieuwe begin.

[wat een wonder!]
Kijk, daarom heet het vandaag Goede Vrijdag – GOEDE vrijdag! Niet omdat Gods toorn en oordeel zichtbaar worden vandaag. Dat ook, en dat geeft genoeg te denken. Dat vernedert je, dat maakt je verbaasd dat de zon nog schijnt. Maar ‘goed’ heet deze vrijdag, omdat het duister van het verdiende oordeel op Jezus terechtkwam, niet op de mensen – niet op ons, niet op jou en op mij.
Dan mogen we op deze dag buigen bij het Kruis. Dan mogen we de Heer aanbidden die zover wilde gaan in zijn liefde. Dan kun je niet anders dan Jezus de dank en eer brengen om zijn ongekende offer.
Dan mag je heel stil worden. Dan mag je er eerbiedig over zingen, wat wij straks ook gaan doen. Dan is, hoe donker ook, deze Goede Vrijdag geen dag waarop het donker wint. Ook al blazen we straks de paaskaars uit. We mogen al weten: met Pasen gaat het licht op.
Op deze Goede Vrijdag is er al iets van te zien. Het voorhangsel van de tempel scheurde, vertelt Marcus ons. Aan de ene kant is dat op te vatten als een teken van Gods oordeel. Maar aan de andere kant kun je het ook zien als beeld van wat er geestelijk gebeurde die dag. Het voorhangsel, het zware kleed dat de vrije toegang tot God blokkeerde, scheurt! dat wil zeggen: De toegang is open. Wat tussen hem en ons hing, is weg. Voortaan mag je bij Hem komen, ben je welkom. Waar niemand eerst kon komen: als onheilig mens bij de heilige God, daar heeft Jezus de weg vrijgemaakt. Je mag in het licht komen staan, het hemelse licht. Omdat Jezus de duisternis droeg.
Wat een wonder! Hoor het niet alleen aan vanavond, maar betrek het ook op jezelf. Heel persoonlijk. Jezus deed dit alles ook voor jou. Wat er ook aan duisternis in je leven mag zijn, Hij droeg het oordeel erover. Leg je last maar op hem neer. Het hoeft niet meer tussen jou en God in te staan. Neem het aan in geloof: het donker is gedragen. Het licht van Gods liefde schijnt, ook voor jou. Je mag komen bij Hem, geen voorhangsel dat je tegenhoudt. Hij droeg de diepste duisternis, zodat jij in Gods licht kunt lopen. Hij stierf zodat jij zult leven. Leven met Hem, en voor Hem, en door Hem.

Lof zij Christus in eeuwigheid, amen.