Gemeente van Jezus Christus,

[intro]
“wees gegroet Maria, vol van genade. De Heer is met U! Gezegend bent u onder de vrouwen…” Wie in een katholieke omgeving zoals Poeldijk is opgegroeid, herkent deze woorden onmiddellijk. Het ‘Weesgegroet’, het ‘Ave Maria’. Woorden die letterlijk miljoenen keren zijn gebeden door mensen wereldwijd. Een lofprijzing op Maria, de moeder van de Heer. Een protestant kan er weinig tégen hebben, want het zijn gewoon Bijbelwoorden. Kijk maar in het hoofdstuk dat we net lazen, Lukas 1. Het zijn de woorden van de engel die bij Maria op bezoek komt.
In de Roomse kerk is er later nog een stukje achtergevoegd waar protestanten terecht wél hun wenkbrauwen bij fronsen: “heilige Maria, bid voor ons, nu en in het uur van onze dood”. Maar het begin van het ave-maria: het zijn woorden van God voor deze bijzondere vrouw. Begenadigd en gezegend is zij! En dóór haar, ook daarin hebben onze katholieke broeders en zusters gelijk, door haar komt de zegen voor allen. Want zij wordt de moeder van Jezus, onze Heer!
Laten we vanmorgen eens luisteren hoe dat ons wordt verteld, vanuit het evangelie van Lukas.

[God breekt in]
Het staat er zo eenvoudig: de engel Gabriël werd door God gezonden naar Nazareth, waar Maria woont. Hij komt haar huis binnen en zegt: ‘wees gegroet, Maria’ – eigenlijk gewoon ‘hallo Maria’. Maar wat moet dit totaal onverwachts zijn gekomen voor haar! Waarschijnlijk was ze bezig in huis huis, schoonmaken of spinnen of eten koken… En dan inééns: een engel staat bij haar!
Hoe hij eruit zag weten we niet, misschien wel als een gewone man. Engel betekent letterlijk ‘boodschapper’, meer niet. Maar deze boodschapper straalt toch iets uit van de hemel, van God! Maria schrikt ervan. De engel zegt “wees niet bang, Maria!”. Maar hij zegt nog meer. Het is alsof Maria droomt. Begenadigd, kind krijgen, grote koning, zoon van God… Zomaar ineens stapt God binnen in haar zo gewone leven.
Heel vaak merk je niet direct iets van God. Zo was het ook in Israël in Maria’s tijd. Gods stem leek te zwijgen, er waren geen profeten meer. Goed, er zijn altijd mensen die beweren namens God te spreken, maar niemand wiens gezag algemeen werd aanvaard. God leek zich stil te houden. In de tempel werden offers gebracht, in de synagogen werd uit de Schrift gelezen. Maar verder draaide de wereld als altijd.
Zo kan het vandaag ook zijn. Je gelooft, je gaat naar de kerk en leest je Bijbel. Maar de wereld draait schijnbaar zonder Hem. Mensen vragen wel eens: is Hij er wel?
Dan is het goed om advent te vieren, deze geschiedenis te horen. Want daar horen we het goed nieuws. God stapt onze wereld binnen waar je het niet verwacht. Bij Maria, die ineens opgeschrikt wordt bij haar werk. God breekt in, in Israël: er klinkt een aankondiging van grote dingen die gaan komen. God breekt in, in onze wereld. Dát mogen we weer horen. God laat deze wereld niet over haar lot, Hij komt zelf, hij ís gekomen! Dát is kerstfeest: God die in deze wereld binnenbreekt. En niets blijft dan hetzelfde!

[Gods inbreken is om genade te schenken]
Want waartóe wordt Maria opgeschrikt? Waartoe werd Jezus geboren? Om genade te schenken. De engel Gabriël zegt het meteen: wees gegroet, jij begenadigde! De Here is met u! God komt Maria storen om haar genade aan te zeggen. “U hebt genade gevonden bij God”. Genade, wat is dat? Dat God je welwillend aanziet. Goede dingen geeft. Niet streng oordeelt, maar vriendelijk is voor je. Gunst, liefde, goedheid – voor jou, Maria! Dáármee komt de engel haar verrassen.
Maar niet alleen haar. De aankondiging van Jezus’ geboorte spreekt van genade die veel wijder strekt. Allereerst voor Israël. De woorden van de engel roepen allerlei oude beloften op uit de Heilige Boeken. ‘Zoon van de allerhoogste’ zegt hij – dat was een titel voor de koningen van Israël. Zij moesten namens God regeren en zo zegen brengen. Vroeger, in de dagen van David en Salomo… Nu heeft Israël allang geen eigen koning meer. Maar de profeten hadden heerlijke dingen beloofd: over een nakomeling van David die zou komen, over een gezalfde, een Messias, die Gods koninkrijk zou brengen… Maar zou daar ooit iets van terecht komen?
Luister dan wat de engel zegt over het kind dat Maria zal baren: “God, de Heere, zal Hem de troon van Zijn vader David geven. Hij zal over het huis van Jakob Koning zijn tot in eeuwigheid en aan Zijn Koninkrijk zal geen einde komen”. Voor een vrome Jood van toen moet dit volkomen onverwacht zijn gekomen. Nu? Gaat Gods plan nú vervuld worden? Bij ons? Ja! God breekt in, en waarom: om genade te schenken. Om zijn liefde en trouw te tonen aan Israël
Ja, nog breder is het. In Jezus’ komst breekt God in de wereld in, om mensen wereldwijd genade te schenken. God laat deze aarde maar niet zomaar draaien. Hij gaat iets doen! Of beter gezegd: hij hééft het gedaan. Jezus is gekomen! En dat betekent: God genade is gekomen. De wereld mag het horen: “jij, begenadigde, de Heer is met u!” Immanuël – God met ons. De boodschap klinkt, ook vandaag: Gods goedheid, gunst en liefde komen naar ons toe!

[reactie 1: verwonderen]
De vraag is, hoe reageren we, op Gods bericht voor ons? Maria reageert allereerst verwonderd. Verward door het onverwachte. Ze vraagt zich af wat dit toch allemaal te betekenen heeft. Ze kan het niet goed vatten! En werkelijk, dat is geen wonder, als er ineens een engel in je kamer staat die aankondigt dat nú de Verlosser komt, en dat jij nota bene de moeder van hem zult zijn! Maria is verwonderd en verward.
Dat is helemaal geen slechte reactie. Verwonderd zijn, verbaasd, over wat God belooft en doet met Kerst. Wij hebben die verhalen misschien al vele malen gehoord. En juist dan is het gevaar groot dat de verwondering eruit gaat. O ja, natuurlijk, Jezus wordt geboren; o ja, om ons genade te geven. Alsof dat vanzelf spreekt!! Nee, laten we deze adventstijd eens proberen iets van die verwondering te behouden of terug te vinden. Dat God zelf in onze wereld inbreekt! Ons verrast en stoort. Dat blijkbaar een zwak kindje de wereld kan veranderen! Zou je daar niet diep verwonderd en verbaasd over zijn?
Laten we dan niet teveel theorieën en theologieën bouwen, laten we gewoon heel goed kijken en luisteren, in deze dagen naar Kerst toe. Zoals een kind dat vol verwondering naar een mooie bloem kan kijken, minutenlang. Is er met Kerst ook niet iets gaan bloeien? “Er is een roos ontsprongen, uit barre wintergrond” zegt een lied. “Komt, verwondert u hier, mensen, zie hoe dat u God bemint” – zegt een ander lied. Verwondering! Dat mag onze eerste reactie zijn. Blijde verbazing!
Maria zegt ook “hoe zal dat mogelijk zijn?” Hoe kan ze een kind krijgen zonder man? Wat er met kerst gebeurt gaat dan ook alle logica te boven. Een maagd die zwanger wordt, God die mens wordt… Het is geen schande als we toegeven dat we het niet begrijpen, niet vatten kunnen. Als we dat maar zeggen als Maria – gelovig. Net hiervoor kunt u lezen over Zacharias. Hij stelde ook vragen – maar bij hem waren het ongelovige vragen; “dit kan toch niet?!” Laten we dáár verre van blijven. Laten we liever doen als Maria.

[reactie 2: gelovig aanvaarden]
Want Maria doet meer dan verwonderd zijn en haar niet-begrijpen uitspreken. Zij gelooft en aanvaardt wat de engel zegt. Zij doet wat Zacharias had moeten doen – en wat voor ons allen de enige juiste reactie is op de boodschap van Jezus’ komst: het wonder gelovig aanvaarden. Ze stemt in: laat gebeuren wat de Heer wil! Laat zijn plan, dat voor mij blijkbaar genade betekent, zich maar ontplooien!
Doen wij ook zo? Vanmorgen horen we van dat grote wonder, dat God in onze wereld inbreekt. Dat Hijzelf gekomen is, in de geboorte van Maria’s kind. We horen hoe dit kindje Gods beloften gaat waarmaken, hoe het een eeuwig koninkrijk zal stichten van vrede en recht en liefde. Wat doen we daarmee? Misschien begrijpen we niet alles. Maar stellen we ons vertrouwen op wat God zegt? Of wilt u dat pas gaan doen als u alles begrijpt? Ik kan u verzekeren, dan komt u nooit tot dat vertrouwen. Maar als je Gods woorden vertrouwend aanneemt, ook al snap je niet alles, dán zul je het meer en meer gaan begrijpen. Niet alleen met je verstand, met je hele leven en wezen!
Gelovig aanvaarden. Dáárin is Maria een voorbeeld voor ons alles. Je zou kunnen zeggen, met de katholieke kerk: de moeder van alle gelovigen. Door haar onvoorwaardelijk geloven en aannemen van wat God zegt. Laten wij haar dan navolgen. Door Gods onverwachte woorden ter geloven: dit kind, Jezus, maakt alles anders. maakt alles goed. Luister en geloof, als begenadigd mens!

[reactie 3: in dienst stellen van zijn heilsplan]
Maria zegt nog iets. Ze zegt “Zie, de dienares van de Here. Laat met mij geschieden naar uw woord”. Dat betekent: ik stel me beschikbaar, ik wil meewerken! Ik wil de moeder zijn van dit kind waar u van sprak. Maria had ook heel anders kunnen reageren. Ze had kunnen zeggen: nou, liever niet! Want dit dienen in Gods plan betekent voor haar allerlei moeilijkheden. Zou ze zich dat wel gerealiseerd hebben op dit moment? Ze had er iets van kunnen vermoeden. Zwanger worden zonder man – dat gelooft natuurlijk niemand. Ze zal het mikpunt worden van praatjes. Wat zal Jozef denken, haar verloofde? En er zit nog meer bij, wat ze nu niet kan vermoeden: bevallen in een stal, later het zwaard dat door haar ziel gaat als haar zoon gekruisigd wordt…

Maria’s leven wordt beslissend beïnvloed, getekend kun je wel zeggen, door de instemming die ze nu geeft. Zij wil meewerken in Gods plan! Want Gods plan met deze geboorte betekent heil, zegen voor velen. Zoveel begrijpt ze wel. En daarom geeft ze zich over, stelt ze zich in dienst als medewerker aan Gods plannen.
Ook hierin is Maria een spiegel voor ieder van ons. Zijn wij ook bereid om mee te werken aan de realisering van Gods plannen. Want God belooft ons grote dingen. Door Jezus mogen we genade en toekomst en zegen ontvangen. Maar bij Gods belofte zit altijd de vraag: doe je ook méé? Laat je je betrekken in het waar-worden ervan? Als wij hopen op ‘eer voor God en vrede op aarde’, zoals de engelen zingen met kerst, stellen we onszelf dan beschikbaar om God te eren en vrede te stichten? Als we geloven dat Jezus een nieuwe wereld brengt, stellen we dan onszelf beschikbaar om zijn weg te gaan? Die nieuwe wereldorde nu al uit te leven? “Zie, uw dienaar, uw dienares” – dat zijn woorden voor ons allen. Hier ben ik, Heer! Ik hoop op wat U belooft en gaat doen, en zelf stel ik me in uw dienst daarvoor!
Wij kunnen Gods rijk niet vestigen. Dat hoeft ook niet. Maar toch vraagt God ook óns om in zijn dienst te treden. Niet zo spectaculair als Maria, zij is uniek, maar ieder van ons op onze eigen plek. En dan wil Hij ons ook alles geven wat daartoe nodig is. “De Heilige Geest zal over u komen, de kracht van de Allerhoogste” – geldt dat niet voor ieder die zich beschikbaar stelt als Maria? Dat is de belofte voor íeder die gelooft!
En ja, dan kan dat ook nu je leven gecompliceerder maken, net als bij Maria. Vaak kun je de gevolgen niet overzien. Maar we mogen geloven: dit is de weg van Gods zegen, voor onszelf en voor anderen door ons. Kom maar in zijn dienst, daar krijg je nooit spijt van!

[slot]
Zo gaan we toe naar het Kerstfeest. God komt deze wereld in, hij breekt zomaar binnen in het alledaagse dat zijn gangetje gaat. De engel verrast Maria, en zo verrast Jezus de wereld met zijn komst. En gelukkig, het is een blijde verrassing. Het is om genade te brengen. “Weest gegroet, jij begenadigde” – zo spreekt Hij tegen Maria, en in haar tegen de hele wereld!
Laten wij dan doen als Maria. Laten we het grote nieuws, de boodschap van de geboorte ontvangen. Wees maar verwonderd. Laat het nóóit vanzelf spreken! Laten we gelovend aanvaarden wat ons wordt verteld – ook al begrijpen we er lang niet alles van, van deze grote dingen.
En laten we, net als Maria, onszélf dan ook beschikbaar stellen als medewerkers aan Gods plannen. Stel je in dienst van het komende kerst-koninkrijk. Maria kreeg een unieke positie, moeder van de Heer. Maar ook óns wil de Here gebruiken, ieder op zijn of haar plaats!
Zo is Maria een voorbeeld van de ware gelovige. Aanbidden of vereren moeten we haar maar niet. Maar op haar weg gaan: graag! Want dat is de weg van het geloof!

Amen