Gemeente van Jezus Christus,

[intro]
‘een vaste burcht is onze God’ – wie kent het Lutherlied niet dat we straks gaan zingen? Een lied gebaseerd op psalm 46. Als u in de liturgie kijkt ziet u dat het een psalm is met een refrein. Regels die herhaald worden, dat moet wel de kern zijn waar het om draait. En daar vinden we die woorden “de God van Jakob is onze veilige vesting” – een vaste burcht is onze God!
“Een vaste burg”, dat bekende lied – op de oude melodie is het een lied om luid en uit volle borst te zingen. “Een vas-te burg is on-ze God”. Dat klinkt als een klok! Een bekende theoloog typeerde “een vaste burg” als volgt: “een heldenlied, dat met machtige schreden als een geharnast strijder voortschrijdt”. Dapper en strijdbaar, zo klinkt het! De Geuzen tegen de Roomsen, zeker als je het zingt bij een reformatieherdenking.
Maar is dat helemaal de bedoeling van dit lied, en van de psalm waar het op gebaseerd is? Ik wil u eens meenemen naar een kerkdienst in Nazi-Duitsland, in 1943. De Nederlandse theoloog Ad den Besten was er bij en beschrijft het. Hij schrijft “Daar [in Berlijn] overkwam het mij dat het lied werd aangeheven in een kerkdienst waarin een echte “Deutsche Christen” voorging [dat was een iemand die pro-Hitler was]. Ditmaal fungeerde het als een strijdzang tegen de opdringende Russen – het was na [de slag bij] Stalingrad”. “Ein feste Burg ist unser Gott, ein gute Wehr und Waffen” “(…) ik had ineens het gevoel dat het ‘Lutherlied’ eigenlijk niet anders was dan een soort kerkelijk “Horst Wessel”-lied [ het partijlied van de Nazi’s]. Ik herinner me nóg de huivering die mij over de rug liep.”

[de moeite: God is met ons!]
Zo kun je het Lutherlied, zo kun je psalm 46 dus zingen. Als een lied van “God staat aan onze kant!” U voelt gewoon dat hier iets misgaat. Maar wat? Ik zei net al, het herhaalde refrein is de kern van de psalm. En daar staat het toch gewoon, “God staat aan onze kant”? Kijk maar, “de Here van de legermachten, de grote strijder zeg maar, de Here is mét ons”.
De vraag is alleen, met wíe! Het is erg menselijk en makkelijk om God aan onze zijde te trekken. De “deutsche Christen” deden het – God is met óns, niet met de Russen. Maar dit kan ook dichterbij gebeuren. Ik denk weer aan de reformatieherdenkingen waar met voorliefde en luid gezongen werd en wordt “een vaste burg is onze God”. Als er dan herinneringen worden opgehaald aan de reformatie, aan de dwalingen in de Rooms-Katholieke kerk, heeft dat zeker zijn nut. Maar de gedachte wordt al snel: en wíj staan aan de goede kant! God is met óns, en niet met ‘de roomsen’ want die dwalen nog altijd. En nu geloof ik zeker dat de protestantse geloofsleer zuiverder is. Maar zou God niet zijn bij een eenvoudig kloosterzustertje dat hier in Poeldijk vroeger de meisjesschool of het oudeliedenhuis draaiende hield? En zou Hij zo blij zijn met alles wat zijn protestantse kinderen deden en doen?
“De Here is met ons” – ja, de psalm zegt het. Maar het zijn gevaarlijke woorden. Zelfs op de koppelriemen van de Duitse Wehrmachtsoldaten stond het: “Gott mit uns”. Kun je ooit God zo aan je eigen kant trekken? Hoe komt de psalmdichter hierbij?

[de psalm]
Als we de psalm als geheel bekijken, valt op hoe woelig de wereld is die geschetst wordt. De zee bruist, de bergen wankelen, vers 4. De volken tieren, de koninkrijken zijn in beweging, vers 7. Niets staat er rustig vast, zo lijkt het. Een wereld in verwarring – Maarten Luther herkende zijn eigen tijd erin. Voor ons is het misschien een vervreemdend tafereel, wij, die hier veilig wonen in het Westland. Hoewel… kijk het nieuws maar eens,wat er in de grote wereld gebeurt!
‘Strijd’ is het grote thema van de psalm. God bevecht de chaos in de natuur en in de volkenwereld. Zijn oppermacht wordt bestreden, en Hij grijpt hard in. Niet voor niets wordt Hij genoemd “de HEER van de legermachten” – bedoeld is waarschijnlijk de engelenlegers. De Here is een strijder! En dat gaat er niet zachtjes aan toe. Zie vers 9 tot 11: verwoesting op de aarde – bogen die breken en strijdwagens die in vlammen opgaan. “Geef het op, en weet dat Ik God ben!”.
Ja, deze psalm is strijdbaar. Wat dat betreft heeft “een vaste burg” wel de juiste toon en sfeer getroffen. Alleen… Het is Gods gevecht. Hij strijdt zijn eigen strijd! Het gaat niet over een menselijke groep die door God gesteund wordt bij hún strijd. Welnee! De Here Zelf strijdt, tegen alles wat tegen Hem opkomt. En daar heeft hij helemaal geen mens voor nodig. Als je het geweld van deze psalm over je heen laat komen, besef je dat we maar kleine mensen zijn in deze woelende wereld. “Weet dat Ík God ben, verheven boven de volken!”. Zou je die God voor je karretje kunnen spannen? Je mag je veeleer afvragen of je wel aan zíjn kant staat. Anders zou Hij ook u of mij nog wel eens hardhandig tot de orde kunnen roepen!

[‘met ons’= ‘vesting’= defensief]
Maar… waarom zegt de psalm dan “de Here is mét ons?” Wel, omdat dat iets héél anders betekent dan “God staat aan onze kant in het conflict”. De berijming van de Vrijgemaakte Kerken treft precies de juiste toon als ze het refrein als volgt berijmt: “een vaste burcht voor Israël / is Jakobs God, Immanuël”. O, ja, Immanuël – dat betekent ‘God met ons’. Dat is een naam van Jezus. Zó is God met ons. Niet als superstrijder die ons kamp, in ónze strijd, de overwinning geeft… maar als mens onder ons gekomen. Om ons te verlossen van onze partijzucht en gelijkhebberij. Om onze zonden, ook deze, weg te dragen. Om ons op te zoeken en te redden en bewaren voor de ondergang. De ondergang in de chaos die dreigt, het duister dat woedt. De Here is met ons – dat kunnen we alleen zeggen als we kijken naar Jezus. Immanuël!
In de psalm hadden we het al kunnen zien, dat ‘de Here is met ons’ geen hulp bij de aanval betekent. In de psalmen wordt namelijk vaak tweemaal hetzelfde gezegd in net andere woorden. En wat staat er hier, in het refrein, parallel met ‘hij is mét ons’? Dit: ‘hij is onze veilige vesting’, onze vaste burcht. Dat wil zeggen: een plek waar je veilig bent in al die strijdt die er woedt. Een sterk kasteel, waar je beschermd bent als buiten de oorlog raast. ‘De Here is met ons’, dat is niet offensief, maar defensief. Dat betekent: ik mag veilig zijn bij Hem! De Here is bíj mij – als ik het moeilijk heb. Bij de God van Jakob mag ik schuilen in deze chaotische wereld. Hij zal me nooit alleen laten. Hij is mét ons! Zoals we dat in de Here Jezus ten diepste zagen. Hij was geen superman – maar hij was wel sterker dan de dood! Over macht gesproken.

[slot]
Dát vertrouwen zingt psalm 46 uit, dat vertrouwen wilde ook Luther uit zingen in zijn lied. Dat je in alle onzekerheid van deze wereld een houvast hebt! Dat ze je aan kunnen vallen – mensen, duivels, rampen – maar dat je niet alleen bent. Dat je weet: er is een sterk kasteel, een vaste burg, de veiligheid die God geeft. In leven en in dood blijft het gelden, voor wie Hem leert kennen: de Here is mét ons. En, zo mgen we vertrouwen: Hij zal de strijd winnen, eens elke strijd laten ophouden
Ja, een psalm van vertrouwen is het. Niet van stampend marcheren, maar van váste zekerheid voor een klein mens. Hij is mijn vaste burg, Hij is met mij. Door Jezus Christus. O wonder!

Amen