14-2-2016. Schriftlezing Lukas 6:17-36

Gemeente van Jezus Christus,

[intro: Valentijnsdag]250
het is vandaag Valentijnsdag. Wie de reclamefolders openslaat kon er niet omheen de afgelopen tijd. Allerlei dingen kun je kopen om je geliefde te laten weten dat je van hem houdt. Dozen met chocola in hartjesvorm, wijn en snoep en bloemen. Valentijnskaarten om te versturen, met veel rode hartjes erop. Allerlei spullen waar je een foto op kunt laten afdrukken van jou en je geliefde, van kussens tot klokken. Kortom, alles om je liefde te betuigen aan die ander. En de prijzen van rozen zijn het hoogst van heel het jaar…
Liefde, dat lijkt met Valentijnsdag vooral een romantisch gevoel. Dat je een kettinkje met een hart krijgt van je vriend en echt denkt ‘ahhh.. wat lief’. Een onweerstaanbaar gevoel diep van binnen van wederzijdse aantrekking.‘Soulmates’ zijn, helemaal bij elkaar passen. Dat is echte liefde, die overkomt je. Of misschien kun je het wel laten beginnen met een mooi cadeautje voor je Valentijn…
Tienduizend popliedjes gaan over liefde. Oneindig veel gedichten hebben het als thema. En zegt ook de Bijbel het niet? ‘Het meeste van alles is de liefde’. Maar wat is liefde eigenlijk? En in het bijzonder, wat is christelijke liefde? Met Valentijnsdag gaat het over romantische liefde, verliefdheid. Maar is dat het hoogste en grootste?
Vanmorgen lazen we een tekst waar het ook over liefde gaat. Of eigenlijk twee teksten. Vers 27 en vers 35 uit Lukas 6 het hoofdstuk dat we net lazen. Op beide plaatsen staat precies hetzelfde: “heb uw vijanden lief!”

[liefde als keuze]350
Je vijanden liefhebben? Wat is dat nu weer? Waar slaat dat op? Wat is dat voor liefde? Kijk, dat ik mijn vrouw een bos rozen geef dat snap ik. Dat je je vriend een etentje cadeau doet, dat is normaal. Maar je vijanden? Moet ik warm worden voor iemand die een hekel aan mij heeft? Die me misschien wel pest of tegenwerkt? Nou, voor zo iemand voel ik helemaal niets hoor! En je kunt toch ook niet commanderen: ga houden van die-of-die! Liefde is er of die is er niet, toch? Wat een wonderlijke oproep van Jezus!
Ja, als we bij liefde denken aan dat gevoel van Valentijnsdag, dan is het een onzinnige oproep: heb je vijanden lief! Ga warme gevoelens krijgen voor wie jou haat – dat kan niet. Maar Jezus heeft het dan ook over iets anders. ‘Liefhebben van je vijanden’, dat is geen gevoel; dat is een keuze. Een keuze om het goede te zoeken voor de ander, wat die ander ook doet. Ook al voel je daar weinig voor!
Wij hebben maar één woord voor liefde, en dat maakt het verwarrend. Liefde is voor ons een gevoel, een emotie. Maar in het Grieks zijn er verschillende woorden voor. Eén woord, ‘eros’, voor romantische liefde, verliefdheid – je herkent het in het woord ‘erotiek’. Dat woord gebruikt Jezus níet. Geen Valentijnsdag met je vijand! Jezus gebruikt een ander woord, ‘agapè’. Dat is geen gevoel, dat is bewuste liefde die zich uit in daden. In het Engels zeggen ze, onvertaalbaar, “love is a verb”. Niet voor niets is het sleutelwoord in vers 27 tot 36 de oproep ‘doe’: “doe goed aan wie u haten!” En “Wat u wilt dat de mensen u doen, doet u hun ook zo!” Of je nu warme gevoelens hebt voor iemand, of hem liefst de nek zou omdraaien – Jezus zegt: kies ervoor om die ander goed te doen. Wie hij ook is!

[bron: zelf leven uit Gods liefde]400
Ik kan me voorstellen dat u het toch een rare, onhaalbare oproep blijft vinden. Dat kán toch niet! Vriendelijk helpen bij dat ene familielid dat jou zo diep gekwetst en beledigd heeft – zie je het voor je?
Steun geven aan je collega die geniepig je plek inpikte. Of die roddelaar die jou… nou, als die struikelt zul je haar echt niet oprapen, eerder blij zijn om haar verdiende loon.
We moeten dan ook niet zomaar met deze oproep hard aan de slag. Dat wordt niets! Je zult merken dat het niet eens lukt – teruggescholden heb je zó, voor je het doorhebt, en goeddoen aan die ander wíl je niet eens. Om deze woorden van Jezus te kunnen aanvaarden en te doen, moeten we beginnen bij de laatste woorden van onze Schriftlezing. “Wees dan barmhartig, zoals ook uw hemelse Vader barmhartig is”. God is ‘barmhartig’ – zo’n mooi ouderwets woord. Hij voert geen lik-op-stuk-beleid, met zegen als we vroom en goed zijn, en een mep terug als we Hem of anderen iets aandoen. Gelukkig niet! De Here doet ons dagelijks goed, zegent ons, ook al vergeten mensen Hem, en ook al doen ze verkeerde dingen. Vers 35 zegt het “Hij is goed voor ondankbaren en slechten”. God is zelf het voorbeeld! Wat krijgen we elke dag geen zegen van Hem: alleen al dat we leven, kracht hebben, mensen om ons heen, voldoende te eten, en nog veel meer. En dat terwijl wij Hem maar al te vaak vergeten, beledigen zelfs door wat we doen. Hij heeft zelfs vijanden lief.
In deze lijdenstijd zien we hóe ver dat gaat. Niet slechts dagelijks brood en dergelijke, nee, de Here wil aan mensen verzoening schenken. Jezus kwam, niet alleen om te zeggen wat we zouden moeten doen, maar om zijn leven te geven. Hij werd gekruisigd als een misdadiger. En waarom? Omdat Hij zijn vijanden lief had. Omdat Hij u en jou vrij wil maken van zonde en zelfzucht. Hij ging recht op lijden en dood af, op mishandeling en marteling. En waarom? Om u te verlossen. Om door zijn dood een nieuw bestaan te geven – aan ons, ondankbare en slechte mensen. Hij bad voor degenen die Hem kruisigden. Zijn liefde ging tot het uiterste – een liefde in daden. Kijk naar het kruis! Bedenk hoe Jezus daar hing! [stilte] En voor wie? Voor alle mensen, ook voor de ergste vijanden. Voor jou, voor mij! Daar kun je toch alleen maar heel stil van worden… [stilte]

[Voorbeeld Corrie ten Boom]250
Dat, gemeente, dát moet tot in het diepst van ons hart doordringen. Dat Jezus doet wat Hij zelf zegt. Dat God een God is die ons liefheeft, hoewel we vaak zo ondankbaar en hard zijn. Hij heeft deze liefde voor ons! En daar mogen wij door leven!
Als je daar inderdaad uit leeft, ja dan, dán kun je doen wat Jezus gebiedt. Dan kun je je vijanden liefhebben op een manier die anders ondenkbaar is. Corrie ten Boom vertelt daar een verhaal van. In Afrika kwam eens een man naar een bijeenkomst waar zij sprak, met zijn handen zwaar in het verband. Ze vroeg aan hem wat er gebeurd was. De man vertelde: “het dak van het huisje van mijn buurman was in brand gevlogen. Toen ik hem hielp bij het blussen heb ik mijn handen gebrand”. Maar… later hoorde ze het hele verhaal. Die buurman haatte hem en had al lange tijd conflicten met hem. Op een nacht, toen de man lag te slapen met zijn vrouw en kinderen, stak de buurman zelfs het strodak van deze man in brand. Een regelrechte moordaanslag. Gelukkig kon de man met zijn gezin naar buiten vluchten en kon hij het vuur blussen. Maar intussen waren vonken overgevlogen naar het strodak van de boze buurman, en nu begon dat te branden! Net goed – zou de gemiddelde dorpsbewoner daar zeggen… Maar de man was een christen, en deed zijn uiterste best om ook het vuur bij zijn buurman uit te maken. Zó kwam hij aan zijn verbrande handen. Heb uw vijanden lief, doe goed aan wie u haten!

[‘zelfs’ je vijanden, dus veel breder]300
Het kan dus wel! Ik zou nog veel meer indrukwekkende voorbeelden kunnen noemen. Maar dat doe ik niet! Het is is dan namelijk, dat we alleen aan gróte dingen gaan denken, erge vijanden en heftige situaties. “Nou, als mij zoiets overkomt, zal ik hopelijk ook eens iets laten zien!” krijg je dan. Dan zal ik mijn vijand liefhebben. En je zou vergeten je collega of je klasgenoot lief te hebben.
Jezus zegt “heb je vijanden lief”. Eigenlijk bedoelt hij: heb zélfs je vijanden lief. Hij kiest een extreem geval om zijn punt te maken. Want ja, je vrienden liefhebben, dat hoef je ons niet te vertellen toch? Dat gaat vanzelf, Jezus geeft het zelf aan in vers 32 en verder. Maar Jezus wil zeggen: heb álle mensen lief. Van je vrienden tot je vijanden, en alles wat ertussen zit [gebaar] Of zoals Hij elders zegt: heb uw naaste lief als uzelf. En wie is je naaste? Iedereen! Dus laten wij niet concentreren op het verre uiteinde van het spectrum, je erge vijanden. Dat is meestal veilig weg weg. Vijanden, mensen die u haten, vervloeken, enzovoorts? Die heb ik niet eens, als ik eerlijk ben. Maar toch heeft Jezus’ oproep ons veel te zeggen.
Jezus zegt: houd niet alleen van die mensen dicht bij je. Houd van alle mensen, tot je vijanden toe. Misschien moeten wij meer letten op degenen die búiten onze kring vallen, al zijn ze niet echt vijanden. Mensen die ons niet liggen. Mensen buiten ons netwerk. ‘Netwerken’, dat is precies wat Jezus bedoelt in vers 32 tot 34: goed omgaan met anderen, omdat je dat zult terugkrijgen. Dat kan heel bewust, als je zaken doet bijvoorbeeld. Maar het kan ook onbewust: je familie, je kerk, je kennissen. Maar Jezus zegt: doe goed aan mensen búiten je netwerk. Waar je niet beter van wordt, wat je niets oplevert en je wel iets kost. Zelfs als ze vervelend tegen jou zijn. Dát is liefde zoals Jezus die heeft.

[praktijk]400
Laten we maar praktisch worden. Een man die een moeilijk karakter heeft, weinig vrienden, alleenstaand. Geen gezellige figuur om op de koffie te hebben. Maar dat je hem tóch uitnodigt. Een oude tante die altijd zeurt over haar kwaaltjes en over de slechte verzorging – zoek je haar op? Iemand die jou beledigde – toch blijven groeten, en proberen de relatie te herstellen. En ga zo maar door. Aan wie die u niet ligt, aan wie buiten het bekende kringetje kunt u liefde betonen? Wat komt er op je weg, als je het maar wilt zien? En u kunt het natuurlijk ook bewust zoeken!

[toepassing op asielzoekersproblematiek]
Heb je vijanden lief – en je vrienden, en alles ertussenin. Aanstaande dinsdag is er een extra vergadering van de gemeenteraad. Daar gaat het over de vraag of er asielzoekers gehuisvest gaan worden in onze gemeente Westland. Het is te hopen dat er in rust vergaderd kan worden, maar dat is niet vanzelfsprekend, leert de ervaring uit andere plaatsen. De verwachting is dat mensen zich flink zullen laten horen die niets van asielzoekers moeten hebben.
Mensen hebben zorgen over de instroom van asielzoekers. Over veiligheid, over de druk op de huizenmarkt. Over andere normen en waarden die ze meebrengen. Over islamisering, over extremisme – over de toekomst van hun kinderen en van ons land. Laten we eerlijk zijn, zulke zorgen zijn niet zomaar uit de lucht gegrepen. Tegelijk: mag je alleen aan je eigen kring en belang denken? Dat is in sommige reacties, bijvoorbeeld op de sociale media, heel duidelijk te proeven. Onze banen, ónze huizen, ons geld… Maar waar hebben wij het aan verdiend dat we hier geboren zijn in welvaart en veiligheid? Stel toch dat je in Syrië geboren bent en moest vluchten voor je leven? Geen huis meer hebt, en niet veel meer hebt dan je kleren en je telefoon? Hebben die mensen geen onderdak nodig ergens? Een plek, minstens om af te wachten wat er over hen beslist wordt? Jezus zegt in ons tekstgedeelte “zoals u wilt dat de mensen u doen, doet u hun ook zo”. Wat zou ú willen, als u op de vlucht was?
Ja, het zijn mensen met een andere cultuur. Ze liggen u en mij mischien helemaal niet. Je kunt ze als vijanden zien. Maar onze Heer zegt niet minder dan dit: “heb zelfs uw vijanden lief; doe goed aan hen die u haten”. Niet een liefdevol gevoel koesteren, bewust kiezen om het góede te zoeken voor de ander. Voor het hele mensenspectrum: van je gelijkgezinden, via de mensen met wie je weinig hebt, tot hen toe die lijnrecht tegenover je staan.
Wonderlijk gegevens hierbij: de afgelopen dagen vroeg een niet-christelijke partij aan de Westlandse kerken om duidelijk stelling te nemen rond deze beslissing. En waarom? Blijkbaar voelen mensen het toch aan: de kerk, dat is de plek waar mensen andere dingen laten gelden dan eigenbelang. Daar zijn ze toch van de naastenliefde? Ja, inderdaad. Zelfs van de liefde tot vijanden. Buitenstaanders, mensen die je niet liggen, die je eng vindt misschien. Als we het zelf soms vergeten of ons verstrikken in allerlei redeneringen, komen buitenstaanders het vragen: jullie zijn toch van Jezus, die man van de liefde metterdaad?

[slot]200
Jezus’ woorden zijn actueel in elke tijd. In de grote maatschappelijke vraagstukken, en in de omgang met de mensen om je heen. Jezus’ woorden zijn erg duidelijk: heb lief, doe goed, aan alle mensen, zelfs aan je vijanden! Die duidelijkheid is meteen de moeilijkheid. Meteen springen duizend bezwaren omhoog en duizend uitvluchten. Maar Jezus’ woorden zijn compromisloos. Zolang we over zijn woorden discussiëren en redeneren, onttrekken we ons aan de kracht ervan. Er is maar één optie: beginnen ernaar te leven, met vallen en opstaan.
En hoe? Niet als een opdracht die wij moeten vervullen om een betere wereld te krijgen. Dan word je een akelige activist. Maar omdat je zelf mag leven uit Gods liefde, zijn barmhartigheid, zijn goedheid voor ondankbare en slechte mensen – waaronder ik en u. Hoe meer je daar vol van bent, hoe meer je anderen kunt liefhebben. Zult liefhebben, als vanzelf soms, in daad en waarheid. Niet uit eigen kracht, maar door de kracht van zijn liefde.
Laat deze lijdenstijd dan een periode zijn om díep doordrongen te raken van de liefde van de Heere, tot aan het kruis toe. Opdat ook wij zullen liefhebben wie op ons pad komt – vrienden en vijanden, en allen daartussenin.

Amen