Schriftlezingen: 2 Timotheüs 3:10-4:5, 2 Petrus 1:16-21

Gemeente van Jezus Christus,

[intro: de Bijbel in de media]
de Bijbel, het basisboek van het christelijk geloof. Daar gaat het vanavond over. De eeuwen door heeft dit boek meer invloed uitgeoefend dan welk ander boek. En niet alleen vroeger was dat zo, ook nu nog. Enkele weken gelezen werd de Bijbel zelfs gekozen tot het belangrijkste boek van Nederland. Ook mensen die zelf niet veel met de Bijbel hebben, erkennen vaak de waarde van de Bijbel als invloedrijk boek en als wereldliteratuur.
Maar de Bijbel is ook anders in het nieuws. Een tijdje geleden had een stel TV-makers een idee, misschien heb je het wel gezien. Ze namen een Bijbel, en deden er de kaft van een Koran omheen. Ze gingen ermee in een winkelstraat staan, en lazen een paar passages uit het Oude Testament voor – natuurlijk over stenigen of slavernij. Vervolgens lieten ze mensen reageren. Voorspelbare reacties natuurlijk: “Zie je wel hoe achterlijk die Koran is! Dat boek zou verboden moeten worden!” enzovoorts. Waarna ze de kaft eraf haalden: kijk eens, dit is de Bijbel! Met andere woorden, beide boeken zijn even raar.
Zoiets heeft alles te maken met ons onderwerp van vanavond, ‘het gezag van de Bijbel’. De Bijbel is namelijk niet zomaar een boek, maar het gezaghebbende boek van de christenen. Toch? Dus dan moet een christen elke zin eruit aannemen als woord van God voor hem of haar. Ook dingen over stenigen of slavernij, of over de zon die om de aarde draait. Of niet?
Ja, de Bijbel heeft gezag voor wie gelooft. Zeker weten. Maar wat betekent dat eigenlijk? Hoogst belangrijk om daar in onze tijd duidelijkheid over te hebben!

[mensenwoorden én Gods woord]
Om te beginnen: je moet erg oppassen om de Bijbel zomaar ‘Gods woord’ te noemen. Deze uitdrukking, hoe bekend ook, vind je nérgens terug in de Bijbel zelf, merkte ik tot mijn verbazing. In de Bijbel is God zelf namelijk niet de hele tijd aan het woord. Dit is heel anders dan bij de Koran van de moslims. Dat is een verzameling toespraken van Mohammed die namens Allah spreekt. Alles in de Koran is dus letterlijk ‘Gods woorden’– als je erin gelooft.
In de Bijbel echter is het anders. Je kunt niet zomaar een zin pakken en zeggen ‘dit zegt God tegen’. Heel vaak zijn het verhalen óver mensen en God. Denk aan de verhalen over David of Abraham. Of, iets anders, neem een brief van Paulus. Dat zijn woorden van de apostel aan de christenen in bijvoorbeeld Rome. We kunnen niet een willekeurige Bijbeltekst nemen en zeggen: dit zegt God nu. Zelfs bij de profeten, die rechtstreeks namens God spraken, kan dat niet. Ze spreken namelijk helemaal niet tegen mij, maar tegen het Joodse volk van 2.5 duizend jaar geleden. Wij, latere lezers, luisteren slechts mee!
Wat is de Bijbel dan? De Bijbel beschrijft de geschiedenis van God met mensen. Een geschiedenis waarin Hij gesproken heeft! Een geschiedenis waarin Hij dingen gedaan heeft. Een geschiedenis die nog steeds doorgaat. Maar om nu Gods woorden en daden van vroeger te bewaren, zijn ze opgeschreven. Dat is gebeurd door mensen, ieder met hun eigen stijl en eigenaardigheden en hun eigen manier waarop ze de Here kenden. De profeet Jesaja is heel anders en schrijft heel anders dan de profeet Ezechiël, bijvoorbeeld.
De Bijbel is dus een boek gemaakt door mensenhanden. En tegelijk laat God zich erdoor kennen. Je kunt die twee kanten niet tegen elkaar uitspelen. De Bijbel is een menselijk boek – ja! En de Bijbel is het boek van God – ook ja. Allebei!

[gezag en betrouwbaarheid]
Maar nu weer naar het gezag van de Bijbel. Sinds de 19e eeuw is het zogenaamde historisch-kritische Bijbelonderzoek opgekomen. Dat is een manier van wetenschap die de Bijbel bestudeert als puur menselijk boek. Dat is soms erg nuttig. Als je nauwkeurig leest, kom je er bijvoorbeeld achter dat hoofdstuk 1 van het Bijbelboek Genesis niet door dezelfde persoon geschreven kan zijn als hoofdstuk 2. Dan hoef je je dus niet in allerlei bochten te wringen om ze als elkaars vervolg te lezen. Of, nog een voorbeeld, als het duidelijk wordt dat over een bepaalde gebeurtenis pas vele jaren later iets is opgeschreven, ga je het niet lezen als een ooggetuigenverslag. Nuttig!
Aan de andere kant heeft deze zogenaamde Bijbelkritiek veel twijfel gezaaid over de betrouwbaarheid van de Bijbel. Als het zo’n menselijk boek is, kun je er dan wel van op aan? En dat heeft direct invloed op het gezag ervan. Alleen naar iemand iemand die betrouwbaar is wil je immers luisteren!
Is de Bijbel betrouwbaar? Jazeker! De Bijbel is niet een verzonnen sprookjesboek! Maar… je moet wel rekening houden met de tijd waarin hij geschreven werd. Dingen uit het verleden werden niet op dezelfde manier verteld als wij nu zouden doen. Het verhaal en de moraal lopen soms nogal door elkaar heen, om het zo te zeggen. Ook moeten we rekenen met het genre, het soort van tekst. De Bijbel is niet een verzameling toespraken van God, zoals de Koran. Nee, de Bijbel is een bonte verzameling van wetsteksten, verhalen, geschiedschrijving, gedichten en nog meer. Als je een gedicht gaat lezen terwijl je denk dat het een krantenartikel is, zul je het niet begrijpen!
Ik kan nu niet uitgebreid ingaan op de vraag naar de betrouwbaarheid. Maar neem van mij aan: de Bijbel geeft een voldoende betrouwbaar beeld van Gods gang in de geschiedenis. Want dáár gaat het om. De Bijbel is niet een biologie- of archeologieboek, maar het boek van God, over God. Je leert Hem kennen, door te lezen hoe mensen van vroeger Hem ontmoetten en van Hem hoorden.

[de Bijbel geen wet- maar wegboek]
Wij geloven ten diepste niet in de Bijbel. Wij geloven dóór de Bijbel in God. In God die zich in het bijzonder heeft laten zien in Jezus. Jezus, Hij wordt wél het ‘woord van God’ genoemd! En wat Hem betreft: voor het Nieuwe Testament spelen die vragen naar historische betrouwbaarheid al veel minder. Dat Jezus geleefd heeft, dat Hij bijzondere dingen deed, dat zijn leerlingen dachten dat Hij is opgestaan – dat nemen zelfs ongelovige wetenschappers aan. De vraag is alleen: wat geloof jíj over Hem? Dan komt het aan op een persoonlijke keuze als je de Bijbel leest! Eigenlijk net als voor de mensen die Hem destijds ‘live’ meemaakten… De Bijbel trekt je in het verhaal van God en vraagt je waar jij wilt staan!
De Bijbel heeft gezag. Echter niet als een wet, maar als een weg. De Bijbel roept ons al lezend op: voeg je in op deze weg, die in Genesis begon en via Jezus leidt naar de nieuwe hemel en aarde. Wij mogen dus weten dat er al een stuk weg achter ons ligt wat wij niet hoeven te lopen. Wij hoeven niet te beginnen bij ‘oog om oog, tand om tand’, wij voegen in na de woorden van Jezus over ‘heb je vijanden lief, keer de andere wang toe’! Veel hedendaagse kritiek op de Bijbel slaat hier de plank mis, doordat ze de Bijbel als een soort Koran zien, eentijdloos boek met regels. Maar nee, de Bijbel is niet een wetboek, het is een wegboek! Hij wijst de weg waarop wij mogen invoegen.

[geen letter maar Geest]
Het gezag van de Bijbel is een geestelijke zaak. Je kunt niet met een redenering bewijzen dat de Bijbel van God komt. Maar dat doet hij wel! Het staat zo mooi in het stukje dat we lazen uit Timotheus. “Elk Schriftwoord is door God ingegeven” – heel letterlijk staat er “godgeademd”. Het woord ‘geest’ herken je erin, in de grondtaal. De heilige Geest maakt dat de Bijbel meer is dan zomaar een boek. Dat heeft twee kanten.
Aan de ene kant leidde de Heilige Geest degenen die de woorden schreven. Ze schreven in hun eigen stijl en taal, en binnen de beperkingen van hun tijd en cultuur, maar de Geest zorgde dat ze juist dát opschreven wat Hij wilde. De Petrusbrief zegt: “Heilige mensen van God, door de Heilige Geest gedreven”. Er was inspiratie van God bij het schrijven, zo geloven we.
Je kunt die inspiratie niet bewijzen. Daarom is het gezag van de Bijbel een geestelijke zaak. Want… de Heilige Geest moet er ook nú weer aan te pas komen als wij eruit lezen. De Geest van God maakt dat Bijbelwoorden voor je gaan leven. Dat je gaat zeggen “hier hoor ik iets van God!” Dan is het niet meer een verhaal of tekst van vroeger, maar Gods boodschap voor jou! En dan is de vraag opnieuw: wil je ernaar luisteren?
Wie de Bijbel biddend leest, zal het ervaren! Je kunt lang peinzen over gezag en betrouwbaarheid, maar dat brengt je niet vooruit. Veel beter kun je de Bijbel maar gewoon gaan lezen. En dan zul je mérken dat ze ook op jezelf slaan. Dat je leert over God, over het leven… Vertrouw maar op die kracht van de Geest. Dezelfde Geest die ze liet opschrijven, zal ze nu krachtig maken! Een evangelist zei eens: “als ik mensen heb die interesse hebben in het christelijk geloof, zorg ik dat ze al snel de Bijbel gaan lezen. Mensen zeggen wel eens: is dat niet veel te moeilijk voor een beginner? Helemaal niet. In die woorden zit kracht, méér dan in de mijne. Dan gebeurt er vanzelf wat!” Ja, want de Bijbel is ‘godgeademd’ – met geestelijk gezag!

[enig gezag voor leer en leven]
Op welk terrein heeft de Bijbel gezag? Dat is heel breed. Paulus schrijft, we hoorden het “heel de Schrift is nuttig om te onderwijzen, om dwalingen te weerleggen, om mensen te verbeteren en op te voeden in de rechtvaardigheid”. De Bijbel heeft het hoogste gezag op het gebied van leer en leven. De leer, dat wil zeggen: wie God is en wat Hij doet, en het leven dat is hoe God wil dat we leven, persoonlijk en als gemeente.
Wat je gelooft, moet kloppen met de Bijbel! Immers, wij geloven in dezelfde God als de Bijbelschrijvers – dan kan Hij niet ineens heel anders zijn dan zij zeggen. Dan is zijn wil voor ons niet ineens tegengesteld aan wat Jezus in het evangelie zegt.
De Bijbel is de enige bron en norm voor leer en leven, zegt de kerkorde van onze kerk. De énige bron en norm. Dat is belangrijk! Er kan en mag niets anders de plek in nemen van de Bijbel. Geen tradities bijvoorbeeld of gewoontes. In de tijd van de reformatie werd hier erg op gehamerd, tegen de Rooms-katholieke kerk. Maar ook protestanten kunnen er soms wat van. Dat er bijvoorbeeld gezegd werd ‘in de kerk mag je alleen psalmen zingen’ – terwijl Paulus schrijft ‘onderwijs elkaar en wijs elkaar terecht met psalmen, gezangen en geestelijke liederen’. Nee, de Bijbel heeft het hoogste gezag. Daar moet je altijd naar teruggrijpen. Zelfs belijdenisgeschriften, hoe mooi ook, staan ónder de Bijbel.
Daarbij heeft de Bijbel wel uitleg nodig. Als ergens staat ‘de vrouw moet zwijgen in de gemeente’ en op een andere plek ‘in Christus is geen man of vrouw’ – wat moet dan zwaarder wegen? Wat is bepaald door de tijd van schrijven, wat is de waarheid voor alle tijden? Dan mag de kerk ook in zulke zaken vertrouwen op de leiding van de Geest, als we biddend ons ‘wegboek’ lezen.
En dan is dat nog een onderwerp, daar stáát tenminste iets over. Sommige zaken zul je tevergeefs in de Bijbel zoeken. Denk aan orgaandonatie, een actueel onderwerp. Dan is het belangrijk om samen met anderen te zoeken naar richtingwijzers in het Woord. Wat past het beste bij de weg van Jezus? Soms komen gelovigen dan tot verschillende keuzes. Dat mag, de Bijbel is geen wetboek! Als je keuze maar strookt met de richting van Gods wegboek, en niet duidelijk een heel andere kant opgaat.

[oproep: lees die Bijbel!]
De Bijbel heeft gezag. Geestelijk gezag. Omdat je er de Here door leert kennen,zoals Hij zich de eeuwen door heeft geopenbaard. Gezag, omdat de Bijbel een appèl op je doet: ga mee op deze weg! Op de weg van Jezus, Hij die het ‘woord van God’ is.
Wat is de Bijbel dan een geweldig geschenk. God laat zich kennen! We hoeven er niet naar te raden wie Hij is, we hoeven niet te wachten of Hij ons iets zal laten merken. We hebben dit geweldige boek, het boek van de grote daden van God! Een lamp voor onze voet en een licht op ons pad. Er gaat een verhaal over een Joodse rabbi die eens uit de Thora moest voorlezen. Het hoofdstuk begon, als zovele, met de woorden “en God sprak”. Maar de rabbi kon niet meer verder lezen, zo geroerd raakte hij door deze woorden. God sprak! Hij laat mensen van zich horen. Beseffen we wel wat voor een geschenk dat is!
Dan zal mijn slotoproep u niet verbazen: léés die Bijbel. De Here geeft ons zo’n krachtbron in handen, een boek zo vol ‘power’. Beloften, aanwijzingen, verhalen die je raken. Wat zijn we bevoorrecht! De meeste christenen de eeuwen door hádden hadden helemaal geen Bijbel. Veel te duur, zeker in de tijd voor de boekdrukkunst. Maar wij wel. Gods gezaghebbende woord! Het zou toch wel hondsondankbaar zijn om zo’n geschenk te laten verstoffen??
Lees de Bijbel, elke dag! Leef er uit! Laat de Bijbel uw denken stempelen, niet de waan van de dag. Lees, en vertrouw maar dat de Heilige Geest het zal laten spreken. Dagboekjes en andere stichtelijke lectuur is ook mooi, maar het haalt het niet bij de Bijbel zelf. Je hoeft echt géén theologie gestudeerd te hebben om Gods stem erdoor te vernemen. Zeker niet! Bid maar of God je wil aanspreken, door de werking van de Geest. En ga gewoon de Bijbel lezen, in een evangelie bijvoorbeeld. Tref je dingen die je echt niet snapt, sla ze gewoon over. Lees, tot je iets treft wat je wél begrijpt. Laat dat dan goed op je inwerken. Misschien geeft het je iets te bidden, of te danken, of iets te doen. Ga er mee aan de slag! Ga op de weg die het Woord je wijst, en je zult nooit bedrogen uitkomen!

AMEN