Mijn grootmoeder, ze leeft al een tijd niet meer, was dienstmeisje bij Willem Drees. Bij ouderen is hij nog welbekend: de socialistische minister-president die de AOW heeft ingevoerd. Opvallend aan hem was dat hij zeer sober leefde, hoewel hij zeker niet onbemiddeld was. Hij was typisch iemand die leefde volgens een overtuiging. Juist daarom was hij populair bij vele ‘gewone arbeiders’. In mijn vorige column schreef ik over de groeiende tweedeling in de samenleving: tussen elite en volk, tussen hoog- en laagopgeleid, tussen rijk en arm. Drees was nu typisch zo iemand die deze tweedeling oversteeg. Wat zouden we van hem kunnen leren?
We moeten het verleden niet voorstellen als een tijd dat alles beter was. Er was toen net zo goed een tweedeling in de maatschappij, namelijk tussen arm en rijk. Bovendien was de maatschappij verdeeld in ‘zuilen’: de socialisten, de katholieken, de liberalen… Echter, er was een belangrijk verschil met nu. De verzuiling bond gelijkgezinden samen in organisaties en partijen, niet alleen op basis van gelijke stand of opleiding, maar ook op basis van overtuigingen. Er was iets dat uitging boven het eigen belang. Daarom konden bv. arbeiders zich scharen achter Drees, die niet bij de arbeidersklasse hoorde. Door een gezamenlijk ideaal werden binnen een zuil armeren en en rijkeren, hoger- en lageropgeleiden verenigd.
Waarom haal ik dit op? Omdat in onze tijd er een schrijnend gebrek is aan overtuigingen en gedeelde idealen om voor te gáán. Dát is een belangrijke reden waarom de tweedeling in de samenleving toeneemt. Er is gebrek aan een omvattende visie waar het heen zou moeten, er ontbreekt een kader om keuzes op te baseren. Dan wordt als vanzelf het eigenbelang leidend, waardoor mensen en groepen tegenover elkaar komen te staan. Helaas wordt dan waar wat de Bijbel zegt “waar het visioen ontbreekt, verwildert het volk” (Spreuken 29:18, Willibrordvertaling).
Tja, dit is niet zo’n positieve conclusie. Maar je ziet het om je heen gebeuren. Wat nu? Ik zou zeggen: zoek een verhaal dat visie geeft, dat je leiden kan! Ik weet er nog wel één: over een Koning die knecht wilde worden…