Gemeente van Jezus Christus,

[Jezus is Middelaar, wat Hij doet]
‘mediation’ is tegenwoordig in. Als twee partijen een conflict hebben, dat ze dan niet direct naar de rechter stappen maar een mediator inschakelen. Een stel bij een echtscheiding, of een bedrijf dat problemen heeft met een werknemer. Een ‘mediator’, dat wil zeggen een bemiddelaar.
Een bemiddelaar kennen we ook wel in de politiek. Recent bijvoorbeeld werd er na lange onderhandelingen een vredesverdrag gesloten tussen de regering van Colombia en de guerrillabeweging FARC. Dat lukte mede door een bemiddelende rol van andere landen en de VN. Een bemiddelaar is iemand die tussen de strijdende partijen instaat, en die zich inzet voor verzoening.
Nu noemt de catechismus Jezus vandaag de Middelaar. Hij is de middelaar, tegenwoordig zouden we zeggen de bemiddelaar, tussen God en de mensen. Wat doet Hij dan? Hij zorgt dat er vrede komt tussen God en de mensen. Hij zorgt dat er verzoening komt en een nieuw begin in de relatie. Je zou kunnen zeggen: Jezus brengt God bij de mensen, en de mensen bij God. En dat is wel nodig! We hebben het in de afgelopen leerdiensten gehoord, hoe de mensen, wij dus, een probleem hebben met God. Hoe we zijn oordeel verdienen, de band gebroken is. Maar is is de boodschap van het evangelie dat er één is die het weer goed maakt. Iemand die middelaar is. Jezus!
Dat is wat Jezus doet, dat is zijn functieomschrijving: middelaar. In het vervolg van de catechismus zullen we daar nog meer over horen, hoe Hij dat dan doet. Maar vandaag ligt de nadruk op iets anders, dat er alles mee te maken heeft. Wat Jezus doet, is namelijk niet los te zien van wie Hij is. Hij is precies de juiste persoon om middelaar te zijn!
Theologisch gezien kom je dan bij heel diepe dingen. Maar het is goed om ons daar vanavond in te verdiepen, onder leiding van de catechismus. Immers, Jezus Christus is de allerbelangrijkste voor elke christen! Als je van iemand houdt, wil je die ander toch graag zo goed mogelijk kennen? Hopelijk mag de leerdienst van vanavond daartoe bijdragen!

[wie Hij IS: God en mens]
Wie is Jezus dan? Als we horen dat Hij de middelaar, dan zou je de indruk krijgen dat Hij tussen de partijen staat, en dus bij geen van beide hoort. Zo is het immers als er iemand bemiddelt tussen mensen: de bemiddelaar moet neutraal zijn, niet bij een van de partijen horen. De onderhandelingen tussen Colombia en de FARC werden gehouden in een neutraal land, dat geen partij koos. Is het zo ook bij Jezus, onze Middelaar? Dat Hij niet bij de mensen hoort, en niet bij God? Is Hij misschien een soort tussenwezen: geen mens zoals wij, maar veel hoger, en tegelijk niet zo hoog als God zelf? Een soort van halfgod, zeg maar. Er zijn wel mensen geweest in de kerkgeschiedenis die dat beweerd hebben, de zogenaamde gnostici. Zij zagen Jezus als een tussenwezen, iemand die heel letterlijk tussen God en mens stond.
Zo is het echter niet! Jezus is een goede bemiddelaar, de beste die er is. Maar dat is niet omdat Hij neutraal is, bij geen van de partijen hoort. Jezus kan zo goed bemiddelen omdat Hij bij allebei de partijen hoort! Jezus is namelijk, zo belijdt de kerk vanouds, zowel God als mens. Hij staat aan onze kant – daarom kan Hij de belangen van ons mensen zo goed behartigen bij God. Maar… Jezus is zelf ook God. En daarom wil Hij alleen dat het weer goed komt op een manier die God recht doet. Ik heb een voorbeeld dat misschien een beetje mank gaat, maar wellicht helpt het. Stel je voor dat twee landen ruzie hebben, en een oplossing zoeken. En stel je dan voor dat er een diplomaat is die beide nationaliteiten heeft: zijn vader uit het ene land, zijn moeder uit het andere. Dan is díe persoon misschien heel geschikt om te bemiddelen. Want hij voelt zich verbonden met beide landen.
Jezus is God en mens, tegelijk. Dat is makkelijk gezegd, maar tegelijk is het lastig om je voor te stellen. Hoe kan dit? Hoe moet je je dit indenken? Daarom wil bijvoorbeeld de islam niets van hebben van deze belijdenis. Volgens hen is Jezus gewoon een grote profeet. Hoe kan iemand nu God zijn en toch ook een mens? Dat bestaat toch niet? Dat blijft inderdaad een mysterie. Ik had het zelf nooit bedacht. En juist dáárom is het des te geloofwaardiger: dit verzin je gewoon niet!

[bron: zijn openbaring]
De christenen hebben dit dan ook helemaal niet verzonnen omdat dat goed uitkwam of zo. Waarom geloven we eigenlijk dat Jezus God en mens is? Omdat zijn volgelingen hem zó hebben leren kennen, en omdat wij Hem nog steeds zo leren kennen uit de Bijbel. Te belijden ‘Jezus is God en mens’ is een poging om alle Bijbelse gegevens recht te doen. Waaruit weet u dat? Vraagt de catechismus. Uit het heilig Evangelie…
Vanuit losse Bijbelteksten zou je anders over Jezus kunnen spreken. ‘Iedere ketter heeft zijn letter’, zeggen ze wel. Zo had en heb je mensen die zeggen dat Jezus slechts door God als zoon werd aangenomen. Jezus wordt gedoopt in de Jordaan, en op dat moment zegt God ‘dit is mijn geliefde zoon’ – toen werd Hij het, zou je kunnen denken. Anderen zeiden dat Jezus eigenlijk God was die zich voordeed als een mens, het zogenaamde docetisme. Er staat immers: ‘Hij is in gedaante als een mens bevonden’ – Filippenzen 2. Hij léék een mens, maar Hij was God. Of niet? Weer anderen zeiden en zeggen dat Jezus geen God is, maar een speciaal schepsel. Volgens de Kolossenzenbrief is Hij immers ‘de eerstgeborene van heel de schepping’.
Als je de losse teksten neemt, zou je zo kunnen denken. We moeten echter liever kijken naar het geheel, naar hoe Jezus’ volgelingen Hem leerden kennen toen Hij op aarde was. En dan zie je iets wonderlijks: aan de ene kant is Hij overduidelijk een mens. Hij werd geboren, Hij had honger. Hij had verdriet toen zijn vriend Lazarus stierf. Dit hoef ik niet verder uit te werken, denk ik: Jezus was een mens, een Joodse man.
Maar aan de andere kant was er met Jezus toch méér. Hij deed altijd wat goed is, Hij zondigde nooit – iets wat geen mens ooit lukt. Maar dat niet alleen: Hij deed ongekende wonderen. Hij doorzag de gedachten en plannen van mensen. Hij sprak met Goddelijk gezag, Hij vergaf zonden – alsof Hij God is! Volgens Johannes, we hoorden het net, zei Jezus zelfs ‘ik en de Vader zijn één’. Al deze dingen brachten zijn volgelingen toen en nu tot de conclusie: ja, in Jezus is God Zelf onder ons!
Als je het eenmaal ziet, kun je het terugvinden in de oude boeken. De profeet Jesaja sprak over een kind dat geboren wordt en dat vreemd genoeg ‘sterke God’ en ‘eeuwige Vader’ heet. In dat kind herkenden ze Jezus: Hij die de sterke God is, én die als kind geboren werd in Bethlehem!

[belang van wie hij IS voor wat Hij DOET]
Jezus is God en mens, allebei. Dat mogen we geloven, zó is onze Heer en verlosser. Maar dit is meer dan een weetje, een stukje abstracte theologie. Het is héél belangrijk dat Jezus helemaal mens is en helemaal God, want alleen zó kan hij de middelaar zijn die u en ik nodig hebben. Alleen iemand die zowel mens is als God, kan zorgen dat het weer goed komt tussen u en de Almachtige.
De catechismus legt ons dat duidelijk is, laten we proberen dat op een meer hedendaagse manier te volgen. Stel je voor dat Jezus alleen een goed mens was, een volmaakt mens zelfs – wat hebben wij daaraan? Ons leven ziet er alleen maar slechter uit in vergelijking met die volmaaktheid. Of stel je voor dat Hij alleen maar Goddelijk is, hoe kon Hij dan zijn leven geven voor ons? God kan niet sterven!
Nee, de Middelaar moet beide zijn wil Hij ons kunnen verzoenen met God. Laten we er iets dieper op ingaan. Wat is het probleem van de mensen? Wij doen niet wat God wil, wij zondigen, en daardoor verdienen we Gods oordeel, zijn straf. Wat is dan nodig om verlost te worden? Dat iemand ten eerste goed doet wat wij fout deden, en ten tweede voor ons het oordeel draagt.
Kijk dan eens naar Jezus. Hij is een mens. Hij is de ware mens die doet wat wij niet deden, die volmaakt Gods goede wil volgt. En Hij is de mens die onze dood sterft, die in plaats van ons ondergaat in Gods oordeel. Jezus, de volmaakte mens, de plaatsvervanger.
Maar aan de andere kant is Jezus helemaal God. En ook dat is nodig. Hoe had Hij anders de last van
het oordeel kunnen dragen? Een mens alleen gaat daarin voorgoed onder! En bovendien – hoe zou de dood van één rechtvaardig mens het leven voor duizenden kunnen brengen? Dat kan slechts omdat Hij God zelf is. Daarom heeft zijn dood oneindige waarde.
Jezus, Hij is God en mens. En juist daarom is Hij de geschikte Middelaar. Hij kan doen wat Hij doet, om dat Hij is wie Hij is. En daarom kunt u en kan u behouden worden door Hem! Ziet u dat de zogenaamde twee-naturenleer niet maar een droog stukje theologie is? Dit is letterlijk van levensbelang!

[hoe dit te denken…]
Jezus, onze Heer, is God en mens tegelijkertijd. Dat mag u geloven, dat moet u zelfs geloven anders dwaalt u! En tegelijkertijd zijn hiermee niet alle vragen opgelost. Als je erover doordenkt, krijg je juist allerlei vragen: hoe kán dat dan? Je kunt toch geen twee dingen tegelijk zijn? Ik kan toch ook niet tegelijk een mens en een engel zijn? Hoe moet je je dit indenken?
Ik zei al, als je vooral voor de logica gaat, dan moet je geen christen worden. Dan heeft de islamiet gelijk die zegt: dit kan logisch niet! Maar toch, kijk naar Jezus zoals je Hem in de evangeliën ontmoet. Moet je dan niet zeggen dat Hij inderdaad beide is?
Een concilie, een kerkvergadering in Chalcedon, in het jaar 451 heeft lang en diep nagedacht over hoe Jezus toch God en mens kan zijn. Zij kwamen tot deze uitspraak: Jezus is één persoon die tegelijk God en mens is. En hoe dan? Daarover zeiden ze dit: Zijn naturen zijn ongemengd, onveranderd, ongedeeld en ongescheiden. Tja… 4 maal een ‘on-’ word: ongemengd, ongedeeld – dan zeg je dus alleen hoe het niet is. Hoe het wel is, konden ook zij niet zeggen.
Toch is zo’n leeruitspraak nuttig. Jezus is ‘onvermengd’ bijvoorbeeld – dat betekent dat Jezus niet een soort mengvorm is tussen mens en God, zoals geel en blauw samen groen geven. Als dat zo zou zijn, zou Jezus zo’n tussenwezen zijn waar ik mee begon: niet echt mens en niet echt God. Dan zou Hij ons niet kunnen verlossen!
‘Ongescheiden’ zegt de leeruitspraak. Dat is ook belangrijk. Je kunt niet zeggen, wat wel eens gebeurt, dat sommige dingen bij het menselijke, andere bij het Goddelijke in Jezus horen. Dat Hij honger had bijvoorbeeld, is dan iets van zijn menselijkheid, terwijl zijn lopen op de zee iets is van zijn goddelijkheid. Dan scheid je wat niet te scheiden is. Jézus, de ene persoon, had honger, en liep op het water, en werd gekruisigd en begraven. Ongescheiden.
En zo zijn er meer dwalingen af te weren die ik nu niet kan noemen. Hoe het dan wel zit? Dat blijft een mysterie. Een beeld kan het misschien nog iets verhelderen. De kerkvergadering die ik noemde leverde er namelijk een beeld voor, en een beeld zegt vaak meer dan 1000 woorden. [dit uitgebreider vertellen →] Mozes zag, toen hij herder was in de woestijn, een brandende braamstruik waarin hij God ontmoette. Die struik staat in brand maar verteert niet. Het is helemaal een struik, én helemaal vuur. Zo is Jezus, zou je kunnen zeggen, helemaal God en helemaal mens, tegelijk. Hij gaat ons begrip te boven, dat is zeker!

[toepassing]
Jezus is helemaal mens en helemaal God. Zo leren we hem kennen uit de Bijbel. Dat mag je doordenken, en tegelijk kom je er nooit helemaal uit. Laten we daarom niet blijven peinzen voorbij de Bijbelse grenzen. Laten we vooral beseffen hoe geweldig het is dat Jezus is wie Hij is. Want juist zo kan Hij doen wat Hij doet: de Middelaar zijn tussen God en u. Juist zó kan Hij alles goedmaken, de straf dragen en leven geven.
Jezus: Hij staat aan uw kant. Hij is een mens, die weet van ons bestaan. Hij wil u en mij zo graag weer tot God brengen. Hij wil dat zijn Vader ook de uwe is! En omdat Hij zelf God is, kán hij daar voor zorgen, ja hééft Hij daarvoor gezorgd.
Jezus, Hij is God. De Bijbel spreekt zelden met deze woorden. Veel vaker wordt gezegd: Jezus is Heer! Hij is niet een mens van lang geleden. Hij heeft het hoogste gezag. Erkent u hem al zo? Dan is Hij ook uw middelaar. Hij kwam waar wij zijn, opdat Hij ons brengen zal waar Hij is. Hij is het, die hemel en aarde verbindt. Zoals een oud lied het zegt: “er ruist langs de wolken een lieflijke naam, die hemel en aarde verenigt te saam. Geen naam is er zoeter en beter voor ‘t hart: Jezus!” Hij, onze God, die mens is geworden. Hem zij de lof in eeuwigheid!

Amen