Uit de Bijbel is gelezen: Mattheus 1:18-25 en Lukas 1:67-80

Gemeente van Jezus Christus,

[intro: wat zegt een naam?]
vanavond gaat het over de naam ‘Jezus’. Of beter gezegd, over de persoon die die naam draagt. Maar zegt een naam ook iets over degene die ermee genoemd wordt? Meestal niet! Ik denk bijvoorbeeld aan Judas uit de Bijbel. Die naam is zo ‘besmet’, om het zo te zeggen, dat niemand zijn kind snel ‘Judas’ zal noemen. Net zomin als ‘Adolf’, sinds de tweede wereldoorlog. De naam Judas roept allerlei negatieve dingen op. Maar weet u wat deze naam betekent? ‘Judas’ betekent ongeveer ‘God zij geprezen’ of ‘Hij prijst God’. Prachtig toch? Alleen, bij de persoon van Judas, die Jezus verraadde, past deze mooie naam wel erg slecht!
Een naam wordt vaak gekozen op hoe hij klinkt, en daar is niets mis mee. Wie weet van te voren of een baby die je André noemt, wel net zo dapper wordt als zijn naam zegt – ‘de dappere’? Sommige moderne namen hebben niet eens een betekenis, ze zijn gewoon bedacht op de klank.
Een naam is dus veelal alleen een woord om iemand aan te duiden. Maar hoe zit dat bij de naam ‘Jezus’? Deze naam heeft ook een betekenis. Maar past het bij wie Hij is?

[de naam Jezus]
De Heidelbergse catechismus is, waar wij begonnen te lezen, al even bezig om de apostolische geloofsbelijdenis te volgen. Er is uitgelegd wat het betekent als je gelooft “in God, de Vader, de almachtige, schepper van hemel en aarde”. Nu zijn we aangekomen bij het vervolg. “En ik geloof in Jezus Christus, zijn eniggeboren zoon, onze Heer”. Maar dar stelt de onderwijzer meteen al een vraag: “ik geloof in Jezus” – OK, maar wat betekent die naam? Een beetje een vreemde vraag, want we zagen al, een naam zegt meestal niets over een persoon. Maar de vraag die erachter zit is deze: wie is Jezus? Om dat uit te leggen, kun je mooi inhaken bij zijn naam.
De naam ‘Jezus’ is de Nederlandse vorm van het Griekse ‘Iesous’, wat weer komt van het Hebreeuwse ‘Jeshua’ of ‘Jehosjoea’. Dat betekent ‘God redt’ of ‘Hij redt’. Is het toeval dat Jezus zo heet? Nee, zeker niet! We hoorden uit het evangelie van Mattheus hoe God zelf Hem deze naam laat geven. ‘U moet hem de naam Jezus geven, want hij zal zijn volk redden’. Als God Zelf Jezus ‘redder’ noemt, dan is het niet zomaar een naam. Dan ís Jezus ook de redder.

[Jezus is Redder, niets anders]
Zo krijgen we dus een heel basaal antwoord op de vraag wie Jezus Christus is. Hij is de Redder! De catechismus zegt in een wat ouderwetsere term ‘de zaligmaker’, of je zou ook kunnen zeggen, nog ouderwetser ‘de heiland’.
Het is van het allergrootste belang dat we dit weten en geloven. Wie is Jezus? Op die vraag worden allerlei antwoorden gegeven. Een man van 2000 jaar geleden, bijvoorbeeld. Nu is dat geen onzin, maar dan mis je nog de kern! Wie is Jezus? Volgens sommige was Hij een wijze leraar, die diepe dingen zei. Ook niet onwaar, maar niet het hele verhaal. Er zijn zoveel ideeën over Jezus geweest, en nog. Jezus zou een revolutionair zijn geweest, een radicale profeet. Volgens anderen was Hij juist een soort vredelievende hippie, of een soort van wonderdokter of charismatische gebedsgenezer. Van al deze dingen kun je wel iets terugvinden in zijn leven. De vraag blijft echter: wat is de kérn? En dan is er maar één antwoord dat het diepste peilt: Hij is de redder! De redder voor de wereld, de redder voor u en mij! Dát is het belangrijkste dat we over Jezus moeten weten en geloven.
Even iets anders: ‘Jezus’ is trouwens meer dan een woord dat ‘redder’ betekent. ‘Jezus’ is en roepnaam! Je mag tot Hem roepen, telkens als je redding of hulp nodig hebt. Want Hij is zoals Hij heet! Roep maar tot Hem als je bidt, dan zul je vanzelf merken wat zijn naam betekent en welke kracht erin zit!

[redden waarvan? vd zonde]
Jezus redt dus. Wat is dat eigenlijk? Het Griekse woord dat hier klinkt, en het Hebreeuwse dat erachter zit, is breder dan ons woord ‘redden’. Er zit ook iets in van ‘helen’ of ‘genezen’. Ook kan het ‘bevrijden’ betekenen of ‘verlossen’. Maar ook betekent het ‘heel maken’ of ‘goed maken’, dat is dus meer de positieve kant. Om het met de catechismus te zeggen ‘zalig maken’, dat doet Jezus! Verlossen uit ellende van allerlei soort, en alles goed en heel maken. ‘Er ruist langs de wolken een heerlijke naam, die hemel en aarde verenigt te samen. Geen naam is er zoeter en beter voor ’t hart, Hij balsemt de wonden en heelt alle smart”. Dat klinkt allemaal door in de naam van Jezus. Hij is zoals Hij heet!
Jezus, Hij is de redder, laten we het daar kortweg even op houden. Maar waarvan redt Hij dan? De catechismus is daar heel kort en duidelijk over: Hij verlost van de zonde. Dáár redt Hij van! Dit is niet maar een verzinsel van de onderwijzer, het is letterlijk aan de Bijbel ontleend: “U moet hem de naam ‘Jezus’ geven, want Hij zal zijn volk zalig maken van hun zonden”. Daar heb je het weer: zalig maken, redden, waarvan? Van hun zonden. En ook Zacharias zingt ervan in zijn lofzang: “om zijn volk kennis van de zaligheid, van de redding, te geven in de vergeving van hun zonden”. Dat hoort blijkbaar bij elkaar.

[hebben we geen bredere redding nodig?]
Aan de ene kant klinkt dit denk ik voor de meesten van u óverbekend. O ja, Jezus is de redder, Hij neemt de zonden weg… Maar aan de andere kant kan dit een soort idee zijn dat nogal los staat van uw echte leven, en van het mijne.
Is zonde echt het grote probleem waar we mee zitten? Zijn er niet veel andere dingen die we eerder opgelost zouden willen zien? In je persoonlijk leven, denk aan ziekte of aan eenzaamheid of aan kapotte relaties. Kan Jezus daar misschien niet iets aan doen? Die zonden dat zal wel, maar dit zijn de dingen waar je echt mee zit! Denk eens na voor uzelf: wat zijn de dingen waar u echt mee zit, die u echt bezorgd maken of boos of verdrietig? (…) Ieder mens heeft heling nodig, of bevrijding, of herstel. Er is zoveel kapot! Tussen ouders en kinderen, in huwelijken… Wat zijn er niet veel mensen die ziek zijn, of pijn hebben. Lichamelijk, of ook psychisch, zonder dat je het van elkaar ziet. Wat zitten mensen niet vast – in oud zeer, of in verkeerde patronen, of in een verslaving. Overal is dat diepe verlangen: red me, help me, maak alles anders, laat het nu goed worden! Zou Jezus die roep niet horen? Hij die redder heet, en die zelf uit ervaring weet wat het is om mens te zijn?
Kijk de wereld is, wat is daar niet veel verkeerd! Oorlog, denk aan de afschuwelijke beelden die we van Syrië zagen met gifgas dat kinderen en onschuldige burgers doodt. Er is honger, terwijl de aarde toch genoeg opbrengt voor ieder. Onrecht en corruptie en ga zo maar door. Ja, deze wereld heeft rédding nodig! Het lijkt me dat ik daar niet langer over hoef uit te weiden.
Maar nu zegt de catechismus, en nu zegt God in de Bijbel: Jezus redt van de zonde! Van de zonde? Is dat nu waar de wereld op wacht? Waar we zelf op zitten te wachten? Het lijkt erop dat de vraag en het aanbod niet echt op elkaar aansluiten… Is dit niet het probleem waar mensen tegenop lopen: in de kerk worden mooie dingen gezegd over vergeving van zonden en zo – maar wat heeft het met hun echte leven en hun echte noden te maken? Misschien hebt u dat zelf ook wel!

[oorzaak vs. symptomen]
Nu moet ik zeggen dat de onderwijzer in de catechismus wel erg smal klinkt, als hij alléén maar spreekt over de redding van de zonden. Het begrip ‘redding, heling, heil, zaligheid’ is breder dan dat! Maar tóch heeft de catechismus gelijk, heeft ten diepste God gelijk als Hij zegt: ‘redder, want hij zal zijn volk redden van hun zonden’. Waarom? Omdat dit het diepste probleem is waar alle andere uit voortkomen!
Stel je voor, je gaat naar de dokter. Je hebt namelijk verschillende klachten, die telkens opspelen. Soms heb je jeuk, over je hele lichaam. Soms heb je pijn ergens in je buik. Je voelt je vaak moe, en de laatste tijd heb je steeds vaker hoofdpijn. Je begint nu zelfs een rare kleur te krijgen, gelig en ongezond. Dus je gaat naar de dokter. Je vertelt je klachten, en je vraagt of de dokter er iets tegen heeft. Maar wat doet de dokter nu? Hij gaat niet de symptomen bestrijden, hij gaat op zoek naar de onderliggende oorzaak! Stel dat hij u een smeerseltje zou geven tegen de jeuk, en paracetamol tegen de hoofdpijn, en een dagcrème om er beter uit te zien. Zou dat echt helpen? Nee! Dan pak je alleen de symptomen aan, maar niet het onderliggende probleem. De dokter gaat dus op zoek wat de diepere oorzaak is van de symptomen. In dit geval zou het bijvoorbeeld kunnen zijn dat er iets aan de hand is met je lever. Dan gaat hij dáár iets tegen doen. Als de bron, de oorzaak van de klachten weg is, dan zullen de symptomen ook verdwijnen.
Waarom vertel ik dit? Wel, omdat het met de wereld en met ons leven net zo is. We hebben allerlei dingen die niet goed zijn, problemen en ellende. Maar het zijn symptomen! Symptomen van een dieper liggend probleem. En dát probleem is wat de Bijbel zonde noemt. ‘Zonde’ is veel meer dan dat je weleens iets fout doet. ‘Zonde’ is dat wat er mis is tussen ons en de Here God. Dat we los zijn van Hem, zijn wetten in de wind slaan. Ieder afzonderlijk, en als mensheid samen. Kijk, en dáárom gaat er zoveel fout in de wereld. Oorlog en oneerlijke verdeling, ruzie en gebroken relaties. Ja, op één of andere manier heeft zelfs ziekte en rampspoed ermee te maken. Door de zonde ligt alles uit zijn verband en is de wereld niet meer zoals God hem wilde.
Ziet u nu hoe erg het probleem is van de zonde? Iemand zei: je hebt zonde en wonden. Het diepste is de zonde – het los zijn van God, en zelfs zijn straf verdienen. En daarom zit ons hele bestaan vol wonden. Zonde en wonden. Je kunt de wonden verbinden, dat moeten we ook doen – strijden tegen de gevolgen, doen wat we kunnen voor elkaar. Maar: ten diepste moet de oorzaak gestopt worden: de zonde die deze wereld verpest, de zonde die ook ik en u doen, de zonde die ons naar de dood voert. Wie zal dat ooit kunnen doen?

[nu al en straks]
Kijk, en dan zijn we weer bij waar we begonnen. Jezus kan het! Want Hij is de redder! De bevrijder niet alleen van de symptomen, maar degene die de oorzaak aanpakt. Hij redt van de zonden! Daarvoor kwam Hij naar deze wereld, om de zonde van de wereld te dragen. Daarvoor ging Hij aan het kruis, om voor de zonde te betalen. Daarvoor werd Hij begraven, zodat de zonde met Hem de dood ingaat. En daarom stond Hij op, als eerste begin van het nieuwe leven, de nieuwe wereld waar de zonde geen greep meer op heeft!
Jezus redt! Dát is de boodschap die ik u brengen mag. Hij redt, nu al, en straks helemaal. Dan zal Hij alles heel maken. Wie in Hem gelooft mag zijn redding ervaren. Dan mag je weten: mijn zonden zijn vergeven, ik mag God als mijn hemelse Vader hebben. Dan wordt ook je leven vernieuwd om te doen wat God vraagt. Dat levert vaak al geweldig herstel op van relaties, van bevrijding uit dingen die je vasthouden… Redding is breed! Soms is er zelfs genezing door Hem, ook nu al.
En tegelijk: de complete redding, heling, zaligheid verwachten we nog! Jezus’ opstanding was het eerste begin, en in zekere zin deelt wie gelooft al in de toekomst, maar de redding, de bevrijding van de wereld als geheel staat nog uit. De redding, de zaligheid zal compleet zijn als Hij komt. Daar mag ieder die gelooft naar uitzien. Ook wie van Hem is, heeft nog geen leven zonder hobbels – maar: die heeft hoop! Paulus zegt het: doe, als er van alles op je hoofd valt, de helm op van de hoop op redding. Want de redding is begonnen, met Jezus, en de redding zál komen, in al haar volheid!

[slot]
Jezus redt! De catechismus zegt nog meer, waar ik nu niet op in kan gaan. Maar het komt hier op neer: accepteert u Gods diagnose? Aanvaardt u zijn redding? Of wil je alleen maar wat symptoombestrijding, om verder te kunnen leven zonder Hem? Er zijn er genoeg helaas, die wel de symptomen zien, die de wereld willen verbeteren of die hun eigen leven anders zouden willen, maar dan zonder Jezus. En over zonde moet je zeker niet beginnen… Maar zo kan het niet! Je kunt pas geholpen worden als je aanvaardt dat je ziek bent. U, en ik, en wij allen, wij zijn zondaars. Dáárom deugt de wereld niet! Maar goddank, er is een redder. Iemand die is zoals Hij heet: Jezus. Hij zal zijn volk zalig maken van hun zonden. Zijn volk Israël, maar uiteindelijk: ieder die in Hem gelooft! Hem zij de lof in eeuwigheid!
Amen