Gemeente van Jezus Christus, hier en thuis,

[intro: geslachtsregisters]
Er zijn wel mensen, die de stamboom van hun familie uitzoeken. Je kunt er een hele hobby van maken. Van wie stam je af, welke verhalen zijn er uit de familie bekend; en zitten er misschien ook beroemde mensen in je voorgeslacht? Als je begint met op internet zoeken, kun je soms al een heel stuk stamboom bij elkaar rapen. Als je verder terug wilt, moet je naar oude archieven, of naar het Centraal Genealogisch instituut in Den Haag, waar oude doopregisters en trouwboeken zijn opgeslagen. Ik ben daar wel eens geweest, en je treft daar vooral oudere mensen. Rustige zalen met wat mensen met grijze haren. Geen wonder denk ik, want het uitzoeken van een stamboom is bij uitstek iets dat op het verleden is gericht. Iets dat terugkijkt. Veel mensen, en zeker als je jong bent, kijken liever vooruit. Wat heb je eraan om te weten wie je voorouders zijn in het zoveelste geslacht…?
Vandaag hoorden we twee stukjes van een stamboom. Uit het evangelie van Mattheus, én uit het Bijbelboek Ruth. Het Bijbelboekje waar we de laatste weken uit lazen, sluit af met een geslachtsregister. Echter, de insteek is heel anders dan bij de mensen die tegenwoordig hun stamboom uitzoeken. De stamboom aan het einde van Ruth kijk niet terug, maar juist vooruit! De vraag is niet: uit wie is Obed voortgekomen, het kindje waar het mee eindigt. De vraag is: wie zullen er uit dit geslacht gaan voortkomen? Dan eindigt dit Bijbelboek heel verrassend. Na alle dorpstaferelen klinkt ineens de naam van niemand minder dan koning David! Als we Mattheus er bij nemen, mogen we de lijn zelfs doortrekken naar koning Jezus! Het bescheiden begint heeft een groots vervolg, dat heel de wereld raakt. Daar willen we vanmorgen bij stilstaan.

[kort vertellen hoe het verhaal tot afronding komt]
Vandaag vindt het verhaal van Ruth zijn afronding. Vorige week hoorden we dat Boaz beloofde de losser te zullen zijn. Dat wil zeggen: als familielid zal hij het stuk land kopen dat vroeger toebehoorden aan Naomi en haar man Elimelech. En dat niet alleen, hij zal ook met Ruth trouwen zodat de familielijn niet doodloopt.
Meteen de volgende morgen gaat Boaz werk maken van zijn belofte. Hij gaat in de stadspoort zitten, de plek waar destijds de belangrijke besluiten werden genomen. De oudsten van de stad zijn daar, en ook is er nog een ander familielid dat nauwer aan Naomi verwant is dan Boaz. Boaz legt hem de zaak voor: wil hij misschien het stuk land kopen dat vroeger van Elimelech was? Daar heeft de man wel oren naar. Je had de Israël niet vaak de kans om je grondbezit uit te breiden. Al het land was verdeeld, en daar kwam nog bij dat het alleen binnen de familiegroep verkocht mocht worden. ‘Ik zal mijn rechten doen gelden’ zegt de man dus. Maar dan komt Boaz met een listige en lastige uitbreiding: dan moet je ook met Ruth trouwen en voor haar en Naomi zorgen. Daar heeft die ander geen zin in! Misschien is hij al getrouwd – al mocht je destijds meerdere vrouwen hebben. Misschien heeft hij geen zin in de zorg voor twee weduwen of zelfs twee gezinnen. Dit is geen investering meer, dit is een opoffering. Dus hij weigert, Juist zoals als Boaz al hoopte en verwachtte.
Dus is de weg vrij voor Boaz. Hij belooft plechtig met Ruth te trouwen en het land te kopen. En dan gaat het snel: hij trouwt met Ruth, ze wordt zwanger, ze krijgt een zoon. De familie heeft weer toekomst, en de oude Naomi is oma, dolgelukkig. Eind goed, al goed, zou je zeggen. En dat is ook zo. Maar zo eindigt het niet. De slotwoorden zijn niet ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’ of iets dergelijks. Nee, de slotwoorden zijn, even afgezien van dat geslachtsregister “en ze noemden hem Obed. Hij is de vader van Isaï, die de vader is van David”. Daar loopt het verhaal op uit. Op een blik naar voren, op een stamboom die vooruit kijkt. Laten wij in deze laatste preek over Ruth ook die kant op kijken!

[hoe Boaz en Ruth anderen dienen in ontzag voor God]
Maar toch eerst even een noodzakelijke blik terug. De goede afloop en ook het koninklijke achterkleinkind worden subtiel getekend als een passend gevolg van de houding van Boaz en Ruth. Wat is dat dan voor een houding? Een bijzonder sterke houding van anderen dienen, er zijn voor mensen die je nodig hebben. Niet doen wat logisch is alleen, maar ook als het wat kost. We zien dat bij Ruth en Boaz allebei, en bij allebei is het in een contrast met iemand die niet zo doet. Niet dat die ander slecht is, maar Ruth en Boaz gaan verder.
Ruth staat in contrast met Orpa, in hoofdstuk één. De mannen van Naomi, Ruth en Orpa zijn alle gestorven, en berooid keren ze gedrieën terug naar Bethlehem. Naomi zegt: “ga maar niet met mij mee, meiden, keer terug naar je eigen land. Wat kan ik jullie nu nog geven? Ga terug, zoek een man bij je eigen volk!” Een heel reële uitspraak. Orpa keert dan ook terug. Ze zoekt een toekomst voor zichzelf – heel logisch eigenlijk, en nog aangemoedigd door Naomi ook. Maar Ruth… Ruth doet het niet. Zij doet anders. Zij blijft bij Naomi. Waarom? Omdat zij niet alleen aan haar eigen geluk denkt, maar ook aan Naomi. Wie moet er voor Naomi zorgen nu ze oud is en verder geen familie heeft en geen land? Ruth gaat méé. Een bijzondere keuze, een ander dienen.
Boaz is al net zo. Hij is rijk en heeft niets nodig. Maar als hij Ruth ontmoet is hij gul voor haar. Als ze hem om hulp vraagt, zegt hij die toe. Hij zoekt geen rijke vrouw van zijn stand, maar trouwt met een arme weduwe. Hij wil er zijn voor Ruth en Naomi. Dit in tegenstelling tot het naamloze andere familielid. Die wil wel het land kopen, maar liever geen opoffering: trouwen met een weduwe, zijn eigen bezit in gevaar brengen… Weer dat contrast. Wat die man doet is logisch. Wat Boaz doet is liefde!
Zo zijn Ruth en Boaz beide een voorbeeld van dienende liefde. Een voorbeeld meteen ook voor ons. Op wie lijken wij? Maak je de keuzes die voor de hand liggen in je leven, of durf je ook een stap verder te gaan? Uit het boek Ruth leren we dat zo’n levenshouding gezegend wordt. Gezegend door God. Hij laat hun plannen slagen. Hij geeft ze een kind. Er staat speciaal bij ‘de HEER liet haar zwanger worden’ – ze was immers al tien jaar getrouwd geweest met Machlon zónder een kind te krijgen. En hoe heet het kind? Obed.

[er een kind geboren wordt als zegen]
Obed, dat is een speciale naam. Het betekent namelijk ‘dienaar’. Wat wonderlijk om je kind zo te noemen! Misschien is het een afkorting van Obadja – “dienaar van de Heer”. Maar er staat ‘Obed’ – dienaar. En dat is heel toepasselijk. Want allebei zijn ouders waren dienstbaar, dienden anderen, wilden een helper zijn. Dat loopt dan uit op ‘Obed’. Hoe mooi past dat!
En ja, ik besef hoe lastig deze uitkomst kan zijn als je zelf geen kinderen kreeg of kunt krijgen. ‘De HEER liet haar zwanger worden’ – maar waarom zij en zoveel anderen niet? Ik niet? Ik dien toch ook trouw de heer en anderen, denk je er misschien wel bij. Geloof is geen rekenkunde, zo van: doe dit dan krijg je dat. Gods plannen zijn voor ons niet te doorgronden. Het Bijbelboek Ruth heeft niet als les dat wie goed en trouw is, een kind krijgt. Maar het geeft wél aan: wie God en anderen dient, juist zonder te rekenen, die zal uiteindelijk zégen ontvangen. Zó is God! Hij laat een leven dat Hem en dus andere dient niet uitlopen op onvruchtbaarheid en leegte, maar Hij geeft zijn goede gaven. Nu al, en anders straks wel.

[Jezus afgebeeld in Obed]
Maar ik wil nog een stap verder gaan: voor wie trouw op de weg van de Heer gaan, wordt een kind geboren. In Bethlehem. Jezus is zijn naam. En tegelijk zou hij ‘Obed’ kunnen heten, dienaar. Want Hij diende anderen, helemaal, hij gaf alles op om voor mensen een toekomst te openen. Naar Hem wijst heel deze geschiedenis!
Obed, het kind van Ruth en Boaz, is op een bepaalde manier een beeld van Jezus, net als hiervoor zijn vader dat was. Obed laat het leven dóór gaan voor Ruth en Naomi, waar alles dood leek te lopen. Hij zorgt dat de familiegeschiedenis verder gaat. Hij laat het licht worden voor Naomi. Zij die zich in hoofdstuk één nog ‘Mara’ liet noemen, de bittere – nu lacht ze weer!
Maar doet Jezus niet hetzelfde op een veel grotere en diepere manier? Hij opent een toekomst voor mensen die arm zijn en geen uitweg zien. Hij geeft een nieuw begin aan íeder die in Hem gelooft. Hij laat een licht opgaan in het donker, hij laat bitterheid en haat veranderen in vreugde en vergeving, diep in een mensenhart. Dát is wat Jezus doet!
En nog iets over Obed. In vers 14 staat in onze vertaling dat tegen Naomi gezegd wordt: “geprezen zij de HEER, die vandaag iemand gegeven heeft die voor je zorgen zal”. Dat past ook mooi bij Jezus moet ik zeggen, maar letterlijk staat er iets anders. Er staat letterlijk in het Hebreeuws “een losser” – iemand die vrijkoopt. Vreemd is dat; Boaz was toch de losser, degene die de verloren akker terugkocht voor de familie? Ja, maar toch wordt Obed een losser genoemd. Iemand die Naomi een toekomst geeft. Zou dat niet mede zijn omdat hij naar Jezus wijst? Jezus is dé losser, de verlosser. Hij koopt ons vrij uit de macht van de dood en de zonde. Hij betaalde de hoogste prijs, toen Hij stierf aan het kruis. Jezus, de dienaar bij uitstek, de grote verlosser. Hij is geboren, in Bethlehem! Hij geeft toekomst, voor heel de familie, voor iedereen die bij hem hoort; die in Hem gelooft en die op zijn weg gaat, de weg van het anderen dienen. Hij zorgt, om het eens zo te zeggen, dat het verhaal van zijn mensen een happy end heeft, al klinkt dat wat goedkoop. Hun levensverhaal, maar uiteindelijk ook het hele wereldverhaal, als Hij alle dingen zal vernieuwen, het loopt goed af. Hij maakt het góed, voor eeuwig, voor al wie in zijn spoor gaan.

[dit kind geef vreugde weer op onnaspeurlijke wijze]
Nog één ding wil ik er uit lichten. Als de kleine Obed is geboren, het kind van Ruth, neemt oma Naomi het op haar schoot. Er wat zeggen dan de buurvrouwen? Dit: “Naomi heeft een zoon gekregen”. Dat is toch wonderlijk! Het is Naomi’s kind helemaal niet. En waarom is Ruth nu ineens uit het verhaal verdwenen? We horen niets meer van haar.
Nee, natuurlijk is het kind niet letterlijk Naomi’s kind. Het is niet van haar, maar het is wel voor haar. Dit kind verandert haar hele leven, het geeft haar de vreugde weer terug. Het geeft haar hoop en uitzicht. Die had Naomi eerst helemaal niet meer. Toen ze berooid was teruggekeerd in Bethlehem, zonder man, zonder zonen, zonder bezit, toen had ze gezegd: noem mij maar Mara – dat betekent bitterheid. “De HEER heeft zich tegen mij gekeerd” zei ze zelfs. Maar nu mag ze weer geloven dat de Heer vóór haar is, haar zijn zegen wil geven.
Het is niet uit te leggen wat hier precies gebeurt. Naomi had ook bitter kunnen blíjven. ze had kunnen zeggen: leuk dat Ruth een kindje heeft, maar mijn man blijft dood, en mijn zonen ook, en mijn leven is bijna voorbij. Maar toch… Als ze het kindje vasthoudt en ernaar kijkt, dan verandert er iets. Er breekt licht door in haar leven. Dan kan ze niet bitter blijven!
is dit allemaal niet bijzonder kerst-achtig? Jezus is geboren. En wat horen we uit de Bijbel? “Een kind is ons geboren, een zoon is ons gegeven”. Nee, natuurlijk niet een kind van ons, maar wel een kind vóór ons. En als het in je leven donker is, als je misschien wel bitter bent… wie kan daar doorheen breken? Misschien alleen een kindje. Een kindje geboren in Bethlehem. Als je dat in gedachten mag vasthouden, er verbaasd naar kijken, beseffen hoe hier een wereld open gaat in Hem…
Dan, ja dan breekt er licht door. Dan heeft boosheid en bitterheid niet het laatste woord. Jezus is geboren!

[slot]
Ja, daar loopt de geschiedenis van Ruth op uit. Twee eenvoudig dienende mensen krijgen een kind met een dienende naam ‘Obed’. en Dat is een lijn die doorgaat. Obed, Isaï, koning David, en uiteindelijk Jezus Christus onze Heer. De grote Dienaar. Hij die alle hemelse heerlijkheid aflegde om geboren te worden in een stal, voor ons. Dan is dit einde van Ruths verheel geen zoetsappig einde, maar bijzonder diep.
Kent u Jesaja 53? Dat hoofdstuk over de ‘Knecht van de Heer’ waarin je zo duidelijk Jezus ziet die lijdt en sterft? Daar staat voor ‘knecht’ het woord ‘ebed’ – Obed. Dat is Jezus. “Hij kwam bij ons heel gewoon, de zoon van God als Mensenzoon. Hij diende ons als een knecht, Hij heeft zijn leven afgelegd. Zijn voorbeeld roept ons te dienen elke dag, gedragen door zijn liefde en kracht.”

Lof zij Christus in eeuwigheid, amen!