Gemeente van Jezus Christus, ieder hier en ieder die thuis meekijkt,

[intro]
Welk gevoel past er het beste bij Kerst? Welke sfeer is kenmerkend voor deze dagen? Als ik de reclame mag geloven, dan is dat gezelligheid. Buiten alles koud en donker, binnen warmte waar mensen samen zijn. Kerst als knus gevoel! Huiselijkheid, lekker eten met elkaar, lichtjes… Het echte kerstgevoel is ook wat romantisch volgens veel mensen. Een echte Kerst is toch een witte Kerst, zoiets. Daarbij dan het aloude verhaal over een kindje dat geboren werd in een arme stal, of een ontroerende kerstfilm waar uiteindelijk alles goed komt. Romantische sfeerverlichting, kerstmarkten en chocolademelk: we kennen het allemaal. O ja, en omzien naar elkaar.
Welk gevoel past er bij Kerst? Is dat warmte, knusheid, gezelligheid? Misschien. Er is niets mis mee. Maar toch hoort er nog een ander gevoel bij Kerst, en juist bij het christelijke kerstfeest. Welk gevoel dan? Blijdschap, vreugde, vrolijkheid. We hoorden net het Kerstevangelie. Daar zegt de engel niet: ik verkondig u grote gezelligheid! Nee, ‘ik verkondig u grote blijdschap’. Met Kerst mag je vrolijk worden, en maar niet een klein beetje. Véél vreugde!
Blijdschap om Jezus’ geboorte, dat is de kern van Kerst. Dáár draait het om, daar mag je vrolijk van worden, als je echt beseft wat dat betekent. Ja, blijdschap is de kern van Kerst. Dat geldt heel letterlijk in het Kerstevangelie, zoals het staat afgedrukt in de liturgieboekjes. Kijk gewoon maar even mee! Wat is het midden van het verhaal? Je ziet dat de tekst in 3 stukken uiteen valt, die alle 3 beginnen met de woorden ‘en het geschiedde’. Eén stuk is het middelste. Als je in dat middelste stuk kijkt, wat is daarvan dan het midden? De boodschap van de engel, met de onderstreepte woorden: ik verkondig u grote blijdschap. Dát is de kern van Kerst! Letterlijk dus, en figuurlijk.

[oproepen van t gevoel]
Een boodschap waar je blij van wordt. Misschien heb je die wel eens gehad, een bericht waar je echt helemaal warm van werd. Bijvoorbeeld, iemand hoort dat ze voor het eerst oma is geworden. Ze zat al weken op het bericht te wachten, en eindelijk is het zover. Dáár gaat de telefoon! Schoonzoon belt opgelucht: “ma, we hebben een gezonde zoon. Je bent oma!” De kersverse oma wil natuurlijk meteen van alles weten: hoe is het gegaan, hoe heet hij, wanneer mag ik komen kijken? Grote blijdschap! En heel wat mensen krijgen het te horen de dagen erna, het goede bericht van de geboorte.
Grote blijdschap. Sommige mensen zijn misschien superblij als Nederland wereldkampioen voetbal zou worden. Maar de blijdschap waar het hier om gaat is nog wel een stukje dieper – die raakt je eigen bestaan. Ik denk aan iemand die net een relatie heeft gekregen. Dan kun je zweven op roze wolken – dan voelt heel je leven ineens anders!
Of denk aan iemand die een huwelijksaanzoek heeft gehad. Een jongen die zijn geliefde mee heeft genomen naar een romantische locatie, die daar voor haar op een knie is gegaan en een ring uit zijn binnenzak toverde. En gelukkig, ze zei ‘ja’! Wat ben je dan blij, wat heb je dan een vreugde.
Zulke blijdschap is er niet alleen op dat moment. Nee, die kan er al vooraf zijn, als je vermoedt dat hij je déze vakantie gaat vragen. Of achteraf, als je er weer aan terugdenkt. Zo is het ook bij de boodschap die de engel brengt met Kerst. Er was al vreugde vooraf: Jezus zegt ergens ‘Abraham, uw vader, verheugde zich op mijn komst’. Er is vreugde op dat moment, als de engelen zingen en de herders God eren en loven. En er is vreugde erna – vreugde nu wij, zoveel jaar later, terugdenken aan wat er toen gebeurde. Ja, wees blíj vandaag, want Jezus is geboren voor ons

[tegenwerpingen]
Maar nu is het niet makkelijk om blij te zijn op commando… Ik kan me voorstellen dat deze of gene hier er niet zo makkelijk in meegaat. Moet je vrolijk feest gaan vieren? Ja, denk je, als je gezellig met je gezin samen bent zit lukt dat wel. Maar misschien ben je alleen vandaag, of ontbreekt er één kind aan het kerstdiner. ‘Grote blijdschap’- het kan onwerkelijk klinken als je ziek bent of in de problemen zit. ‘Grote zorgen’, ja díe zie je. Rekeningen die betaald moeten worden, een opleiding die niet lukt… Maar grote blijdschap? En als ik voor mezelf spreek: ik kreeg afgelopen week bericht dat iemand uit mijn vorige gemeente, van wie ik het niet had verwacht, een einde aan haar leven had gemaakt. Ze laat een gezin achter. Moet ik dan een kerstpreek gaan maken over grote blijdschap? Je voelt wel, heel gemakkelijk kan dat goedkoop worden, of onecht, als een kerstboom vol lichtjes die volgende week bij het vuil ligt.
En toch: de engel verkondigt grote blijdschap. In een donkere wereld, dat zeker – dacht je dat die toen anders was dan nu? Blijdschap, toch; want: er is een redder geboren. Iemand zegt misschien: dat klinkt zo naïef. Laat het wereldgebeuren op je in werken. Nog altijd oorlog in Oekraïne, onrust op allerlei vlak, armoede en onrecht. Wat verandert daaraan met Kerst? Wat verandert de geboorte van een kindje, wel 2000 jaar geleden, nu aan alles waar je niet blij van wordt?
Heel terechte opmerkingen denk ik. Het moet dan ook niet blijven bij kerstpret, bij ballen in bomen, en intussen je ogen sluiten voor alle duisternis die er is. Dan kom je bij dat knusse, bij het je terugtrekken uit het lastige leven in een klein, vertrouwd, gezellig kringetje. Is dat het Kerstgevoel? Nee! Kerst is niet ‘iets positiefs tussen de negatieve dingen’ en dat we nu daar maar op focussen. Kerst is anders: het is die éne gebeurtenis die al het andere in een ander licht zet. Kerst lijkt op dat voorbeeld wat ik eerst gaf: een huwelijksaanzoek. Dat is niet één leuk moment, of één positief iets tussen zoveel dingen – nee, het aanzoek verandert je toekomst fundamenteel. Voortaan samen verder, liefde gevonden om uit te leven. En dat, dát is wat Kerst ons zegt!

[ik verkóndig u]
Het is een merkwaardige uitdrukking die in het Kerstevangelie staat: ‘ik verkondig u grote blijdschap’. Meestal verkondig je een boodschap, toch? Geen gevoel. Toch staat het er zo, en dat is denk ik niet zonder reden: ‘ik verkondig u grote blijdschap’.
Dat wil niet zeggen: ik kom jullie nu een blij gevoel geven. Nee, helemaal niet. Kijk maar naar de herders, tegen wie de engel het zegt. Worden ze blij? Nou… allereerst zijn ze enorm geschrokken. Niet blij, maar overdonderd. Wat gebeurt ze nu? En dan, als de engel weg is, zijn ze nog steeds niet blij. Dan zijn ze verwonderd, en gaan ze op zoek. Pas helemaal in de laatste zin lezen we dat ze God loven en prijzen, als ze het kind gevonden hebben.
Zou het tegenwoordig misschien ook zo werken? Dat je van woorden over grote blijdschap niet meteen blij hoeft te worden? Je kunt er van alles van vinden, ook vandaag. Maar dan hoop ik dat je, net als de herders, wel op zoek gaat naar Jezus, over wie zulke grote dingen worden gezegd.
De engel zegt ‘ik verkondig u grote blijdschap’. Die mag ik ook aan u en jou verkondigen vandaag. Het is Kerst! En dat is reden tot diepe blijdschap. Want deze boodschap – beter gezegd: deze gebeurtenis, Jezus geboorte – verandert alles fundamenteel, net als bij dat huwelijksaanzoek dat ik eerder als voorbeeld aanhaalde. En nee, dat wil niet zeggen dat je, als je in Jezus gelooft, voortdurend vrolijk bent. Het is net als wanneer je een huwelijksaanzoek hebt gekregen, en de volgende dag weer moet werken, en op je werk gaat alles mis, of je krijgt dan een auto-ongeluk of iets dergelijks. Dan ben je niet vol blijdschap! Maar… het feit blijft dan toch: je bent gevraagd, en dat geeft blijdschap die blijft, diep van binnen. Kijk, en nét zo is het met Kerst: God verklaart ons in Jezus zijn liefde, en dat feit blijft, ook als er soms heel veel kan zijn dat je laat zuchten, of huilen, of boos worden. ‘Heden is voor u een redder geboren, in de stad van David; Hij is de messias, de Heer’. Dát.

[waarom Jezus’ komst blijdschap brengt]
Laten we daar nog even op inzoomen. Wat is nu de reden voor die grote blijdschap die de engel verkondigt? Hij zegt het meteen er achteraan: dat de redder is geboren, de Messias, de Heer. Over die titels zou veel te zeggen zijn. Maar laat ik het nu bij het voorbeeld houden: God verklaart zijn liefde met Kerst aan de mensen – Hij komt zelf naar ze toe; want wie liefheeft, wil dichtbij degene zijn van wie hij houdt. Niet dat God daarvoor er niet was, zeker wel. Zijn liefdesrelatie met mensen begint met niet op Kerst, maar met Israël lang geleden. Een bewogen relatie, één met zoveel ontrouw van de menselijke kant dat bijna iedereen erop zou afknappen. We hebben in de kerk de afgelopen maanden uit het Bijbelboek Jeremia gehoord, en wie dat hoorde weet wat ik bedoel. En toch zegt God niet: ik verbreek de relatie. Nee, Hij komt zelf, als kindje. Hij komt het ultieme aanzoek doen – wordt één van ons.
Dat is zó diep, zo ongelooflijk. We hebben geen God ergens ver weg. De God van Jezus is afgedaald in onze duisternis. In de donkerte van wat ons overkomt, en de duisternis van wat we doen. Wat is dat een troost. Onze Heer kan meeleven met alles wat je overkomt: mislukking, ziekte, zorgen, de strijd met jezelf en met anderen. Want God werd zelf een mens. Dát is Kerst. Je mag Hem alles vertellen, en Hij begrijpt het!
Maar dat niet alleen. Toen Jezus eenmaal volwassen werd, en in de Bijbel duurt dat nog niet eens één hoofdstuk, toen liet Hij zien hoe God de wereld wil hebben. Hij genas zieken; Hij ging om met mensen die eruit lagen; Hij gaf overvloed van brood aan een hongerige menigte. En ga zo maar door. Wat geeft dat hoop, als je ziet dat God de wereld zó wil! Hoe zou de Heer nu met jóu omgaan, met je zorgen van nu? Ik elk geval: bewogen en vol ontferming. Je ziet het in Jezus. En… Jezus leeft nog! Hij wil ook nu troosten en helpen en nabij zijn. Al zijn we nu nog niet bij de voltooiing, want pas dan zal alles worden zoals Jezus al aanwees. Daar mag je naar uitzien, in alle gebrokenheid. En intussen mag je er toch vreugde zijn in je hart, soms gedempt door droefheid, en soms zelf ín ellende sterk: Hij houdt van mij! Daarom is Hij gekomen, eens met Kerst!
Ja, in Jezus verklaart God ons zijn liefde. En niet alleen in bewogenheid met wat je overkomt. Oók in vergevende en verzoenende liefde, om alles wat wij elkaar en Hem aandoen. Want, ik zei het gisteravond al, als je alleen met Kerst in de kerk komt, dan mis je het vervolg. Van een kribbe ging Jezus naar een kruis. Om het kwaad te dragen, om de zonde te verzoenen, om een nieuw begin mógelijk te maken. Om ons van binnen schoon te maken en te veranderen. Dat is een nog dieper wonder. Een nog grotere liefde dan dat de Heer een kind werd, ons leven aannam. Hij wilde ook zijn leven géven, geven voor u en mij. Hij zegt helemaal: ja, ik houd van jullie, ondanks alles. Zó is God! Je ziet het al met Kerst, en op Jezus’ hele levensweg.

[voor ieder]
En daarom mag je blij zijn, wat je ook overkomt onderweg. Blij, als iemand die een huwelijksaanzoek heeft gehad. Blij, als iemand die alles in ander licht bekijken mag. Blijdschap, grote blijdschap.
En tenslotte: voor wie is die blijdschap nu? De engel zegt: ‘voor heel het volk’. Dat gaat ver! Overal zullen mensen het horen, geloven en vol vreugde worden. Heel het volk: allereerst het volk Israël, aan wie de Messias al vanouds beloofd was. Maar uiteindelijk: vreugde voor alle volken. Ook wij hier in Woudrichem. Alle mensen die in Jezus de redder zien, mogen één volk zijn, een volk vol vreugde. En voor alle duidelijkheid: het gaat er dan niet eens om of jíj persoonlijk wel een warm gevoel krijgt in je hart met Kerst – misschien ben je dit jaar gewoon niet zo in de stemming, om welke reden dan ook. Maar het feit staat: dat wij hier, en zoveel mensen wereldwijd, samen blij mogen zijn omdat Jezus gekomen is. Daarom zijn we hier, daarom zingen we hier, eren en danken we de Heer. Want het is waar!

[oproep: wees blij]
Laat je er maar in meenemen vandaag: grote blijdschap, omdat Jezus is geboren. Misschien wil je wel zingen en springen, God de eer geven en de glorie. Misschien ben je wel meer als Maria, van wie we lezen dat ze alles stil bewaarde in haar hart. Het maakt niet uit, het gaat niet om de vorm. Het gaat zelfs niet om het gevoel. Het gaat om wat gebeurd is. Jezus is geboren! Midden in een wereld vol verdriet kwam hij, voor mij! God, die wij vergeten zijn, zoekt ons op en verklaart ons zijn liefde. Dat is de kern van Kerst. Dat is grote blijdschap, dat gaat zó diep en zo hoog! Daar raak je niet over uitgezongen, en niet over uitverwonderd. Kniel dan maar in gedachten bij dit Kind, en geef God de eer, samen met de engelen en de hele kerk wereldwijd!

Halleluja, Amen