Gemeente van Jezus Christus, gasten, ieder hier of die thuis verbonden is,

[intro: namen]
de Engelse dichter Shakespeare heeft eens gezegd: “what’s in a name?” Wat betekent een naam nu helemaal? Hij gaat verder: ‘Zou een roos niet net zo heerlijk ruiken, als we er een andre naam aan gaven’? Het is waar natuurlijk, een naam is ergens maar een klank om iets of iemand aan te duiden. Een ‘meigui’ uit China ruikt net zo lekker als een roos uit Nederland.
Maar toch heeft een naam méér in zich. Vooral de naam van een belangrijke leider zégt vaak iets. Ik denk aan de bekende keizer Augustus, die regeerde toen Jezus geboren werd. ‘Augustus’, het betekent ‘de verhevene’ – dat is de naam die deze keizer kreeg toen hij zijn macht had gevestigd. Eigenlijk heette hij Gaius Octavianus, maar dat klinkt lang niet mooi als ‘Augustus’, ‘de verhevene’.
Of denk aan Stalin – de man van staal. Met die naam wilde Josef Djoegasjvili graag bekend staan, en hij regeerde als Stalin inderdaad met ijzeren vuist over de Sovjet-Unie. Zijn naam zei veel over hem! Of ‘Atatürk’, dat betekent ‘Vader van de Turken’, de stichter van het moderne Turkije– eigenlijk heette hij Mustafa Kemal Pasja. ‘Atatürk’, ‘Turkenvader’, zo’n naam zégt iets
Vanavond komen we ook namen tegen in de Bijbel, in het gedeelte dat we lazen uit het evangelie van Mattheüs. Een kindje zal komen, en het moet de naam ‘Jezus’ krijgen. Wat dat betekent? Het betekent ‘Hij redt’ of ‘God redt’. Een naam die iets zégt, niet zomaar een klank! En net zo de andere naam voor dit kind: ‘Immanuël’ – ‘God met ons’ wil dat zeggen. Bij deze beide namen wil ik vanavond eens stilstaan.

[context]
Eerst even iets over het verband. Maria is al aan Jozef beloofd als vrouw; het huwelijk is echter nog niet voltrokken. Maar… nu merkt Jozef dat Maria al zwanger is. En het is niet van hem! Je kunt je voorstellen wat er door hem heengaat. Alle reden om de relatie te verbreken. Voor Maria zou dat grote gevolgen hebben, want ongehuwd zwanger zijn was destijds een schande! De mensen zouden haar met de nek aankijken. Om maar te zwijgen van haar kind, al kon dat er niets aan doen. Dan hadden ze hem misschien wel ‘Jezus van de melkboer’ genoemd – als we het toch over namen hebben…
Jozef, hij begrijpt het niet. Hij kent Maria zo niet, als iemand die ontrouw zou zijn; hij houdt nog steeds van haar. Maar doen of er niets aan de hand is, kan ook niet. Daarom denkt hij erover om in stilte een punt achter hun relatie te zetten. Een grote stap, want zo zal de schande op hem komen. Mensen zullen zeggen: “maakt hij haar eerst zwanger, en laat hij haar dan zitten!”
Terwijl Jozef zo denkt, krijgt hij ’s nachts een droom. Een engel spreekt tot hem, en vertelt dat Maria een kind draagt door Gods toedoen. En, zegt de engel, dit kind moet je Jezus noemen.

[Jezus = redder]
Jezus, Het was destijds een heel gewone naam. Jezus uit Nazareth wordt niet door zijn naam apart gezet. En tegelijk is het een naam die wel wat zégt. Véél zegt. Het is een naam die precies aangeeft wie het Kerstkind werkelijk is. Jezus, in het Hebreeuws is dat ‘Jesjóea’ – verkorting van ‘Jehosjoeah’ – De Heer redt. Jezus – redder; Hij zal mensen redden en bevrijden.
Maar waar redt, waar bevrijdt Jezus dan van? De mensen van toen hadden wel iets waar ze heel graag van bevrijd wilden worden: het juk van de Romeinse overheersing, van keizer Augustus. Is Jezus gekomen om daarvan te bevrijden misschien? Nee, toch niet.

Waarvan moet Jezus dan bevrijden? Waarvan moet hij redden? Ook wij hebben vandaag wel onze ideeën, denk ik. Jezus moet de wereld bevrijden van onrecht. Hij mag graag een einde maken aan oorlog – wordt hij elders in de Bijbel geen ‘Vredevorst’ genoemd? Laat hij de mensen bevrijden van ziekte en pijn. Zo zijn er dingen waar we gráág van bevrijd worden, graag van gered – misschien heb jij ook wel iets in je hoofd. En ja, ten diepste brengt Jezus bevrijding uit alle kwaad en duister. Maar… daar begint het niet mee.

[zonde]
Want… luister! Wat zegt de engel? Jezus is zijn naam, want… Hij zal zijn volk bevrijden van hun zonden. Had je dat bedacht? Bevrijden van zonden? OK, maar wat is eigenlijk zonde? Ik merkte wel dat dit het lastigste is van mijn hele overdenking vanavond. Zonde, dat is dat je dingen verkeerd doet in Gods ogen. Vaak zit het in gedrag tegenover andere mensen, maar het gaat erom dat Gód het niet goed vindt. Dat maakt het hele idee van ‘zonde’ denk ik zo lastig voor moderne mensen, want wat voor rol speelt God nog in ons bestaan? Maar het punt is: reken je met God, dan moet je rekenen met zonde – met zijn normen, en dat wij die niet houden. En je kunt geen Kerst vieren zonder met God te rekenen; Kerst is immers dat Hij naar ons toegekomen is!
Er is zijn wet van liefde… waar wij vaak niet naar leven. In je eigen bestaan, in het grote wereldgebeuren: hoe we toch vooral voor onszelf gaan. En niet te vergeten: dat wij God vergeten, negeren, dood verklaren. Ook dat is zonde. Zonde, het maakt zoveel kapot op aarde, en het vernielt de relatie met God.
Als je niet van zonde weet, kun je het christelijk geloof niet echt begrijpen – als je niet van zonde weet, kun je trouwens ook de wéreld niet echt begrijpen. Maar zonde, wie wil ervan horen? Zo’n somber kerkwoord op zo’n mooie avond als deze… Redding van zonden, zitten we daar op te wachten? Als ik in mijn eigen hart kijk, vind ik die andere naam van Jezus, die we ook lazen, veel aansprekender: Immanuel, God met ons. God die me opzoekt, nabijheid… Ja, dat is mooi. Maar ‘bevrijden van zonde’? Moet dat? Ja, dat ook. Dat éérst zelfs.
Jezus heet Hij, want hij zal zijn volk bevrijden van hun zonden. Ik heb het idee dat dit weleens ontbreekt in onze kerstverhalen. Een lief kindje geboren, God die komt, licht dat schijnt, enzovoorts. Maar met Jezus geboorte is het verhaal niet uit, dan begínt het pas. De hoofdrolspeler komt hier, en hij gaat wat dóen in het vervolg van het verhaal! En wel dit: mensen bevrijden van zonden..
Als je alleen met Kerst in de kerk komt, is het alsof je het verhaal van Roodkapje alleen hoort tot waar ze op weg gaat naar oma. Maar het verhaal gaat vérder: er komt nog een wolf, en een jager, en ook redding: redding van de wolf, bevrijding úit de buik van de wolf! Dan wordt het pas echt spannend. Zo is het ook met Jezus’ levensgeschiedenis: die gaat verder na zijn geboorte, en dan wordt het een stuk spannender. Na de kribbe komt de confrontatie, komt het kruis. En dat heeft alles te maken met zijn naam: Jezus. “Want Hij zal zijn volk bevrijden van hun zonden”.

[bevrijden]
Bevrijden, ja, dát is een mooi begrip – en zonde is gelukkig slechts de zwarte achtergrond waartegen Gods licht schittert. Ondanks de zonde, al dat kwaad op de wereld en ook in mijn hart, heeft God de mensen lief. En daarom kwam Jezus: om te bevrijden van de zonde. Om mensen te redden van schuld en straf.
Dan moet ik denken aan slavernij, met de excuses daarvoor de afgelopen week zo uitgebreid in het nieuws. Stel je voor, dat je een slaaf was op een plantage in Suriname, en je werd bevrijd. Een heel nieuw leven ging voor je open! Of misschien kan je nog beter denken aan schuldslavernij, zoals die in Jezus’ tijd voorkwam – en helaas op sommige plaatsen nog steeds, bv. in afgelegen streken van India. Je hebt schulden gemaakt, en daarom moet je als slaaf werken. Als je je schuld niet kunt afbetalen, is dat je levenslange lot. En je kunt het niet afbetalen, dat weet je best. Soms gaat zo’n schuld, en gaat die slavernij zelfs van generatie op generatie voort. Maar… stel je voor dat er dan iemand komt die de schuld afbetaalt. Die je bevrijdt! Die je weer een toekomst geeft. Wat is dát geweldig!
Kijk, en daar is Jezus nu voor gekomen. Om onze schulden af te betalen. Om ons vrij te maken. Om ons een toekomst te geven – de zonde en schuld die ons van God scheidt, weggedaan. Afbetaald. Dát is wat Hij deed aan het kruis – het vervolg op de kribbe.
Voel je wel eens dat je vastzit? Zou je zo graag vrij willen zijn, en dicht bij God? Het kan! Want Jezus is geboren, en meer nog: hij heeft gestreden en geleden, is gestorven en opgestaan. Hij bevrijdt van de zonde en de schuld!

[God met ons]
Daarom draagt Hij ook die andere naam. De naam die de profeet Jesaja zo lang geleden al noemde: ‘Immanuël’ – God met ons. Want God houdt niet van zonde, maar wel van jou! Dáárom werd Jezus geboren met Kerst – zodat God weer dicht bij ons is, en zodat wij weer dicht bij God kunnen zijn, aan Hem verbonden. Jezus heeft de afstand overbrugd, de kloof gedicht, hij doet de verwijdering te niet. Je mag leven in het licht van Gods liefde. Want Jezus, de Redder, is ‘Immanuël’ – God met ons. Hij is dichtbij. Je mag met Hem weer ontdekken wat het is om dichtbij God te leven – dwars tegen onze cultuur van nu in, die God wegstopt. Zoeken wij Hem niet, Hij zocht ons wel!
Het – werd – Kerst. Jezus is gekomen, in de kribbe. Hij ging naar het kruis – om zo alle zonde weg te dragen, om jou en mij ervan te bevrijden. Nog zoveel is daarvan te zeggen, kom daarvoor maar vaker in deze kerk! Maar laat voor nu dit voldoende zijn: zijn naam is Jezus – Redder. Zijn naam is ‘Immanuël’ – God met ons. What’s in a name? zei Shakespeare. In deze namen zit álles. Heel het verhaal van de grote God die houdt van mensen, ondanks hun zonde. Van het Kind dat Koning is!

Amen