Gemeente van Jezus Christus,

[intro: stad op een berg]
op mijn vakantie waren we in Duitsland, in het gebied van de Moezel. We zaten vlakbij de stad Cochem. Heel mooi aan die stad is de zogenaamde Rijksburcht. Als je de stad binnenrijdt langs de rivier zie je die burcht al van verre liggen. Hij torent hoog boven de hele omgeving uit, omdat hij op een hoge heuveltop ligt. In de vakantie zijn we te voet die berg opgegaan, en ik kan u vertellen: het is een hele klim! Maar als je eenmaal boven bent, word je beloond met prachtig uitzicht naar alle kanten.
Een kastel bovenop een berg. Ik moest eraan terugdenken toen ik met de Bijbeltekst bezig was die vanmorgen centraal staat. “Een stad die op een berg ligt, kan niet verborgen zijn”. Net als dat kasteel in Cochem, je kúnt het gewoon niet over het hoofd zien.
In de Bijbeltekst gaat het over een stad, niet over een kasteel. In heuvelachtig gebied liggen de meeste steden en dorpen niet op een berg, maar juist in de laagte. Ook dat zagen we in de vakantie. In de valleien is immers water te vinden, daar stroomt vaak een rivier of beek. Maar soms ligt er toch een stadje op een berg, en dat valt dan des te meer op. Denk aan Mont-Saint-Michel in Frankrijk. Of wat meer Bijbels – denk aan Jeruzalem. “Een stad op een berg”, die zie je van verre.
Het zal duidelijk zijn dat Jezus met dit beeld méér wil zeggen dan het letterlijke. Wat is de bedoeling van zijn woorden? En wat zegt het ons?

[wie gelooft valt op]
Jezus vergelijkt zijn leerlingen, zijn volgelingen, met zo’n hooggelegen stad. Kijk maar naar het verband. “Jullie zijn het licht voor de wereld. Een stand op een berg kan niet verborgen blijven”. Wie bij Jezus hoort is als een stad op een berg.
Of beter: de mensen die bij Jezus horen zijn sámen een stad. De Herziene Statenvertaling vertaalt helaas “U bent het zout” en “U bent het licht”. Maar dat ‘u’ is wel een meervoud in de grondtaal! De gemeenschap van mensen die Jezus volgen is als een stad op een berg. Dat gold toen, maar dat geldt ook voor wie heden ten dage Jezus volgen!
Wat wil dat zeggen, een stad op een berg zijn? Nou, heel eenvoudig: je valt op! Er staat niet datje een stad op een berg moet wórden, maar dat het zo is. Gelovigen vallen op, of ze willen of niet. Er wordt naar je gekeken, kritisch gekeken. In de voorgaande zinnen had Jezus het over ‘vervolging’ en ‘kwaadspreken’. Ook Petrus heeft het daarover in het stukje dat we lazen uit zijn brief. Een minderheid die anders is – die valt op, en vooral: die wordt krítisch bekeken. Niet allereerst bewonderend, zo van ‘kijk eens wat een mooi kasteel daar op die berg’. Eerder van: wat is er met die lui? Destijds waren de volgelingen van Jezus een minderheid, maar ook heden ten dage weer. En ook nu geldt hetzelfde.
Kritische blik. Ongelovigen kijken scherp, kijken door elke mooi schijn heen die wordt opgehouden. Is er onenigheid in een gemeente, gebeurt er iets raars, dan weet de hele omgeving dat meteen. Dan maak je geen mooie beurt als kerk! En ook bij christenen afzonderlijk geldt dit. Wat kan het veel kwaad doen als iemand vroom doet mar er niet naar leeft. Meteen, en terecht, komt dan het verwijt ‘die zit ’s zondags vroom in de kerk, maar moet je horen wat hij doet!’ Een stad op een berg – wees je ervan bewust! Je wordt scherp bekeken. Geef dus geen gelegenheid voor geklets!
Waardoor moeten christenen dan wél opvallen dan? Niet door dikke muren met kleine schietgaten. Niet door botte uitspraken of ouderwetse gewoontes of hooghartigheid. Dat gebeurt helaas ook… Helaas is het zo: hoe extremer, hoe meer iets opvalt. Maar nee… Jezus zegt: laat je licht schijnen, opdat de mensen je goede daden zien. Opvallen door wat je dóet, positief. De wereld ziet niet onze woorden, maar ons gedrag. En dat mag de aandacht trekken! Liefde en openheid en leven uit je principes. Als ze dan toch naar je kijken, val liever zó op!

[is dat zo bij ons?]
Dat is mooi gezegd. Maar is dat zo, bij ons? Bij jou of bij mij of bij u? Is het zíchtbaar, positief zichtbaar, dat je Jezus volgt? Want geloven is niet het aanhangen van bepaalde ideeën. Juist de Bergrede maakt het zeer duidelijk: geloven is Jezus volgen, is een manier van leven! Leven met de Here stempelt je gedrag van elke dag. En als dat niet zo is, als je je in niets onderscheidt van je buren die Jezus niet volgen, dan… Dan is het de vraag of je wel werkelijk een christen bent!
Jezus is niet tevreden met woorden. Kijk maar naar wat hij zegt over zout. Hij zegt “jullie zijn het zout voor de aarde”. Maar, zegt Hij er meteen achteraan “als het zout zijn smaak verloren heeft, waarmee zal het gezouten worden? Het deugt nergens meer voor dan om weggeworpen en door de mensen vertrapt te worden”. Weggeworpen, vertrapt. Sterke beelden! Ben je geen zout, maakt je leven geen verschil, dan word je eruit gegooid. Dan kom je niet in Gods koninkrijk!
Echt keukenzout is heel stabiel. Maar destijds was zout niet zo zuiver, en kon het wel bederven of van smaak veranderen. En dan kon je er niets meer mee, je moest het weggooien. Zo kan het blijkbaar ook als je je christen noemt. Dat je ‘onzout’ wordt, smakeloos, geen verschil te zien…. En dat is vreselijk! Jezus zegt verderop in zijn toespraak heel duidelijk “niet ieder die zegt ‘Heer, Heer’ wordt behouden, maar die de wil doet van mijn Vader in de hemel”. Een ernstige waarschuwing! En dat zeg ik ook tegen mezelf. Want al te makkelijk beheersen de hypes van heden je leven, en niet de grote vraag: hoe kan ik hier en nu Jezus volgen? Hem en mijn medemensen dienen?
Dus hoe is dat bij ons? Is ons geloof te zien, door de kritisch kijkende buitenwereld, en bovenal door God zelf? Laat het toch niet voor ons gelden: “deugt nergens voor, wordt weggeworpen en vertrapt”!

[opdracht]
De woorden van Jezus zijn een heel duidelijke opdracht. Aan de ene kant zegt Hij dat het zo ís als e christen bent: jullie zijn het zout, het licht, een stad op een berg. Maar aan de andere kant klinkt de opdracht: ‘laat zo je licht schijnen voor de mensen’. Ofwel: wees wat je bent! Laat het uit je daden blijken, dat je van Mij bent.
Deze opdracht geldt ook voor ons. En dan is de vraag: hoe werkt dat dan in de praktijk? Op de vraag krijgen we de komende weken uitgebreid antwoord, als we de Bergrede doorgaan. Maar de beelden die Jezus gebruikt geven al een eerste aanwijzing.

[zout: onopvallend]
Allereerst zegt Jezus ‘jullie zijn het zout voor de aarde’. Zout is een smaakmaker. Ik had eens een brood waarin de bakker het zout was vergeten, en dat was echt vies! En, heel belangrijk in de tijd van Jezus, zout voorkomt bederf. Denk aan zoute vis, en de ouderen kennen misschien nog zoute bonen en pekelvlees. Zo, zegt Jezus, moeten jullie ook zijn in je omgeving. Een smaakmaker, en iemand die bederf tegengaat.
Als ergens zout in zit, zie je daar meestal niets van. Maar het effect is wel te merken! Zo mag je als volgeling van Jezus ook ongemerkt invloed hebben. Dat mensen bijvoorbeeld bepaalde praatjes vóór zich houden waar jij bij bent, racisme bijvoorbeeld of kwetsende grappen. Omdat je hebt laten merken dat je daar niet van houdt. Bederfwerend ben je zo! Of je kunt door je houding en door duizend kleine dingen een positieve bijdrage leveren aan de sfeer op je afdeling of je sportclub. Smaakmaker zijn. En dan mag je trouwens best wel eens prikkelen. Er staat “u bent het zout van de aarde”, niet “de suiker”! ls christen hoef je niet alleen maar lief te zijn. Wel liefdevol natuurlijk!

Iemand zei eens: je moet als christen oppassen dat je niet in de zoutpot blijft zitten! Zout werkt alleen als het ergens inzit. Zout in de zoutpot doet niets! En zo moeten wij niet in een christelijke subcultuur blijven steken. Christenen hebben de neiging om te gaan klonteren. Hoeveel vrienden en kennissen hebt u die niet geloven? Ik merk het bij mezelf – vrijwel al mijn kennissen zijn christen. Hoeveel gelegenheid heb ik dan nog om zout te zijn voor de wereld zonder God? Zout dat gaat klonteren, wordt al snel weggegooid. Laten we ons met óvergave mengen in de maatschappij en daar verschil maken – ieder met zijn eigen mogelijkheden.

[licht: opvallend]
Jezus zegt ook “jullie zijn het licht voor de wereld”. Zout, ik zei het al, werkt onzichtbaar. Licht zie je juist meteen. Niet voor niets spreekt Jezus juist in dit verband over de stad op de berg!
Licht zijn, of je licht laten schijnen. Wat is dat? Jezus zegt het zelf: dat de mensen uw goede daden zien. Hier gaat het dus over de dingen die je doet die wél zichtbaar zijn. En dat kan op zoveel manieren! Je kunt licht brengen in het leven van een eenzame oudere door er trouw langs te gaan. Je kunt vrede proberen te stichten in je buurt, bij een barbeque. Je kunt… Ach, zovéél dingen. En niet alleen daden, ook woorden. Woorden waarmee je getuigt van Jezus. Liefst natuurlijk daden en woorden samen!
Het licht dat je schijnt, is ten diepste het licht van Jezus. Hij zegt zelf “Ik ben het licht voor de wereld!” Maar ieder die Hem volgt, mag zijn licht dóórgeven. Zoals de maan het licht van de zon weerkaatst en zo licht geeft, zo mogen wij zijn!
En ook hier geldt: neem de gelegenheden te baat! Jezus zegt het: je zet toch geen licht onder een maatbeker? Láát het maar uitstralen, in woorden en daden. Er wordt op je gelet, zo begon ik. Zorg dan maar liever dat je opvalt door het goede dat je doet! Het begint heel simpel, met eerlijk en trouw te zijn, goed je werk te doen… Zo kun je vooroordelen wegnemen en misschien nog wel meer.
Alleen, maar ook samen als gemeente, als we ons inzetten voor bijvoorbeeld het behoud van ons dorpsblad of voor bijvoorbeeld de voedselbank. Laat het maar zien!

[de krachtbron]
Een opdracht! Zoals ik het nu vertel, klinkt het alsof je een heleboel móet als christen. Je zou er moe van worden! En je kunt het maar beter doen, anders word je misschien nog weggeworpen als bedorven zout…
Alleen, zo moet je niet denken. Leven met de Here is geen kwestie van moeten. Het is een kwestie van niet anders willen! Als u echt beseft wat Jezus voor ons deed; als u echt iets geproefd hebt van de Vaderlijke liefde van de Here… dan wilt u niet anders dan leven naar Gods wil. Daar zorgt de Heilige Geest wel voor! Dan krijg je liefde in je hart, voor Gods geboden en voor alle mensen. Dan wil je Hem eren door je daden. Ja toch?
Dus wilt u groeien in het leven als volgeling van Jezus? Dat gebeurt niet door hard je best te doen. Maar door dicht bij Hem te leven. Te horen wat Hij zegt: je bént zout, je bént licht… Ik geef jou die taak, en ik geef je alles wat nodig is!
En het mooiste? Hij deed het zelf voor, in heel zijn leven. En dat niet alleen, Hij zorgt voor vergeving voor al die keren dat wij het laten liggen. Daar gaf Hij zijn leven voor! Zou je dan niet voor Hem willen leven?
En moet je met schaamte zeggen: ik heb mijn licht niet laten schijnen. Ik ben meer als bedorven zout. Ik ben alleen geschikt om weggegooid te worden!? Dan mag je ook dáármee tot Hem gaan en vragen om vergeving. Bij Hem is er altid een nieuw begin!

[reacties]
En dan tenslotte: wat werkt het uit, wanneer wij allen samen werkelijk een stad op een berg zijn? Opvallen door een ándere levenshouding, vol liefde, blijdschap, vrede, geduld, enzovoorts? Tja, dat kan verschillende reacties geven. Sommige mensen zullen zich júist ergeren, ermee spotten. Jezus spreekt over ‘vervolging vanwege gerechtigheid’ – wonderlijk, niet vanwege óngerechtigheid. Mensen kunnen zich stoten, ook en juist aan mensen en groepen die beter doen dan zij!
Maar… gelukkig is er ook de andere mogelijkheid. “Laat zo uw licht zo schijnen voor de mensen, dat zij uw goede werken zien en uw Vader, Die in de hemelen is, verheerlijken”. Mensen kunnen erdoor geraakt worden! Misschien niet direct gaan geloven, maar toch: God eer geven. Erkennen dat er dit góed is, en dat deze God goed is. Het kan een eerste stap zijn voor mensen om die God te gaan zoeken. De meeste mensen die tot geloof komen, worden niet gewonnen door woorden, maar door daden en houding van de christelijke gemeenschap. Hoe belangrijk is dan onze houding! En hoe kan de Here dan eenvoudige daden en eenvoudige woorden zegenen. Geloof dat maar! Ook jij, ook u kunt meewerken om anderen tot God te trekken! Wat een prachtige taak! Maar ook al reageren mensen niet positief, toch is je leven dan nog een getuigenis. Tot eer van God!

[slot]
Wat heb ik dan nog te zeggen? De opdracht is héél duidelijk. Maak het verschil door hoe je leeft. Bespreek het samen maar bij de koffie: zíjn wij een stad op een berg? Hoe kun je je licht laten schijnen? Ider voor zich, maar ook wij samen? Wees wat je bent in Christus: zout en licht.
Er wordt op ons gelet! Laten we dan opvallen door de goede dingen die we doen, uit liefde voor God en mensen.
Ik kan het niet beter samenvatten dan met een liedje van Elly en Rikkert: “laat zo je licht maar schijnen, in alles wat je doet, zodat de mensen zeggen: God is goed!” Amen