(Uit de Bijbel is gelezen: Markus 15:22-41)

Gemeente van Jezus Christus,

[intro: beelden die raken]
soms kan iets je raken op een bijzondere manier. Soms komt het ineens binnen, zoals dat heet. Je kunt misschien veel weten van de natuur. Je kunt de naam noemen van vele vogels en planten. Je kunt erover praten en anderen onderwijzen. Maar als de natuur je echt raakt, gaat dat verder dan kennis en woorden. Als je op vakantie bent ergens, en je loopt ’s middags door de heuvels. Je komt een bos uitgelopen, en wat naar beneden ligt een meer. En precies over dat meer staat een regenboog gespannen tegen een donkere lucht. Het raakt je, je blijft verwonderd staan kijken. Zo’n moment, zo’n blik, het zegt meer dan elke beschrijving in een reisgids over dat het daar mooi is. Je kunt dit niet vangen in woorden. Woorden en uitleg doen zelfs afbreuk, in zekere zin. Stel je voor, jij staat daar nog vol ontzag die regenboog in je op te nemen – misschien wel een dubbele regenboog, dat kan. En dan komt er iemand die je wil uitleggen hoe dat precies zit met een regenboog. Van zonlicht en breking in waterdruppels, van golflengtes en kijkhoeken. Wordt je indruk daar rijker van? Nee, eerder verstoord!
In het bijzonder beelden hebben een grote kracht om mensen te raken. Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Je kunt op het journaal horen, of in de krant lezen, over dat Assad in Syrië gifgas gebruikt tegen zijn eigen burgers. Ik hoorde het ook, en je denkt ‘het is toch wat’ – en je gaat over tot de orde van de dag. Maar toen zag ik op internet een foto. Een foto van een Syrische vader die een dode tweeling in zijn armen hield, omgekomen in zo’n aanval. Dát raakte me diep. Dan komt de vreselijkheid van de situatie in Syrië ineens heel dichtbij. Zo’n foto behoeft geen uitleg.
Uitleg. Daar zijn we in de kerk, vooral in ons soort kerken, nogal goed in. Misschien wel té goed. Bijvoorbeeld bij het Bijbelgedeelte dat we net lazen, over Jezus’ dood. Markus legt niets uit. Bij schildert, in sobere, beeldende woorden, de laatste uren van de Heer en wat er daarin gebeurt. Op Goede Vrijdag vandaag, mogen we daarnaar kijken. Het gevaar is echter dat de preek vooral uitleg wordt. Over verzoening, en hoe dat zit, en wat de kruisiging daar voor rol in speelt. Allemaal waar – maar leidt het onze blik misschien af van waar het om gaat: dat we geraakt worden, diep in ons hart, door Jezus’ dood? Geraakt, ik bedoel niet sentimenteel, maar existentieel.
Daarom wil ik vanavond insteken bij de hoofdman bij het kruis, die alles ziet gebeuren.

[de vreemde belijdenis van de hoofdman]
Die hoofdman heeft daar de hele dag gestaan om toezicht te houden. Hij heeft alles gezien en gehoord. En op één op andere manier raakt het hem. Hij blijft er niet onbewogen onder. Al had hij als Romeinse soldaat vast al genoeg executies gezien, déze is anders. Het doet hem wat. Nog beter: de Man aan het kruis doet hem wat. Dat blijkt wel uit wat hij zegt na Jezus’ dood: “Werkelijk, deze man was Gods zoon!”
Wat een wonderlijke woorden. Hoe komt hij hier toch bij? Wát doet hem dit denken? Niets op deze naargeestige plek wijst er toch op, dat deze gekruisigde de Zoon van God zou zijn? Trouwens, je kunt ook vertalen “deze man was een godenzoon” – dat past méér in de mond van een Romein die de romeinse goden dient en van Israëls God weinig weet. Maar evengoed, wat brengt hem tot die uitspraak?

En toch, de hoofdman is blijkbaar geraakt. Geraakt door de aanblik van de gekruisigde, geraakt door iets in deze man. Wat zou hem hebben getroffen? We kunnen er slechts naar gissen. Jezus’ zwijgen onder alle spot? Jezus’ woorden in de duisternis? De komst van die duisternis zelf? Misschien is het wel al deze dingen bij elkaar. Het raakt hem. Als je het de hoofdman zou vragen kan hij het zelf niet eens uitleggen. Maar deze man aan het kruis, hij ziet iets bijzonders in Hem!
We zijn hier in de kerk al een tijdje op reis door het Markus-evangelie. We hoorden al verschillende keren hoe het draait om de vraag ‘wie is Jezus’? Wel, hier komt het antwoord. Uit de mond van een Romeinse soldaat nota bene: “Deze man is Gods Zoon”. Dé boodschap die Markus ons wil meegeven. Driemaal horen we deze woorden. Als eerste aan het begin, als Jezus gedoopt wordt. Ten tweede in het midden, bij de verheerlijking op de berg. Daar klinkt opnieuw de stem van God “Dit is mijn geliefde zoon”. En nu, aan het einde, als Jezus dood is, klinkt voor het eerst de stem van een mens die het belijdt: “Deze man is Gods zoon”. Goed, de hogepriester zei het ook, in vraagvorm, we hoorden het gisteren, maar die geloofde het nu net niet. Deze hoofdman wel. Hoe komt hij erbij?

[Jezus volgens de anderen]
Laten we eens rondkijken wat anderen van Jezus vinden. Hebben zij deze hoofdman misschien op het idee gebracht dat Jezus méér is dan zomaar een mens? Boven het hoofd van Jezus zie ik een bordje hangen “de koning van de Joden”. Ja, dat is Hij inderdaad! Alleen… geen mens daar bij het kruis gelooft er een woord van. Dit bordje is opgehangen bij wijze van spot. “Ha, ha, de koning!”. het is meteen een waarschuwing voor ieder die langsloopt: dit gebeurt er met iedereen die teveel pretenties heeft en het Romeinse gezag zou kunnen bedreigen. Voor zo’n zogenaamde koning is er het kruis!

Als je naast Jezus kijkt, zie je twee boeven die ook gekruisigd zijn. Voor de voorbijgangers zal het zijn ‘nog twee misdadigers’. Jezus wordt onder de misdadigers gerekend. Niets wijst erop dat Hij zo heel anders is, laat staan de Zoon van God. Zijn straf en situatie is hetzelfde als van de andere twee.
Eén ding valt wel op: die middelste gekruisigde man krijgt veel meer aandacht van het publiek dan de anderen. Wat voor indruk hebben zíj van Jezus? Wat hoort de hoofdman in hun woorden? Slechts één ding: een mengsel van verachting, haat en spot. Jezus is een mislukkeling! Hij had toch van die grote woorden? Hij dacht toch dat Hij de messias was, de verlosser van Israël? En moet je nu eens kijken! Dat hangt daar aan een kruis te sterven! Ze lachen hem recht in zijn gezicht uit. ‘Kom dan van dat kruis af’, roepen ze, ‘dán zullen we je wel geloven!’ En inderdaad, Jezus’ missie lijkt mislukt. Niets heeft Hij bereikt.
De omstanders spotten, en zelfs de leiders, zogenaamd beschaafde mensen. Dat kan ook. Dat je je niet meer laat raken door de ellende van een ander. Dat je er zelfs om lacht. Jezelf vermaken ten koste van wie weerloos is. Hoe verhard moet je dan zijn? Gelukkig ben je, als dingen je nog raken!

[Jezus volgens God]
Nee, de omstanders geven de hoofdman geen idee dat Jezus méér is dan een gewone opstandeling. Maar is het dan misschien wat er later gebeurt dat hem raakt, dat hem doet komen tot die uitroep “de Zoon van God?” Want ja, God laat ook iets van zich merken hier op deze kruisheuvel. Rond het middaguur, als het dus helder licht is, komt er ineens duisternis. Drie uur lang maar liefst. Een teken uit de hemel! In Romeinse verhalen kwam dat meer voor, dat de goden bij de dood van een belangrijk mens duisternis stuurden. Dat verhaal ging bijvoorbeeld over de dood van Julius Caesar, dat het toen donker werd in Rome. Misschien was dus wel de duisternis midden op de dag, die de hoofdman overtuigde dat Jezus een belangrijk persoon was.
Maar toch denk ik niet dat dat het is. Dan zou hij die duisternis wel helemaal hebben misverstaan. Deze duisternis is geen teken van rouw, maar van oordeel. Een teken van Gods toorn! De oude profeten spraken er al over: als oordeel van God onthoudt Hij mensen het licht. Een teken van de straf die zal volgen! God toorn zijn toorn op Golgotha. Over wie? Toch zeker over die spotters bij het kruis? Toch zeker over de valse rechters en over de beulen die Jezus kruisigden? Nee! Het duister daalt neer over Jezus Zelf. Wat voor getuigenis geeft God hier over Jezus? Zijn geliefde Zoon – zoals Hij eerder sprak? Nee! Hier spreekt de duisternis uit: boosheid, toorn over Jezus. Verwerping en straf. De duisternis zegt: Jezus is vol zonden en schuld. De duisternis zegt: God de Vader keert zich af van Hem. Ja, niemand minder dan God Zelf lijkt hier de belijdenis van de hoofdman tegen te spreken!
Jezus, hij voelt het hoe God hem loslaat. Hoe Gods oordeel op hem rust. Stel je toch voor, drie uur daar hangen, in pikzwarte duisternis. Donker van buiten, én donker van binnen. Gods toorn – het is makkelijk gezegd, maar weten we wat het is? Jezus wel!
De band met zijn Vader is weg. Jezus, die altijd ‘Vader’ zei tegen God, doet het nu één keer niet. “Mijn God” zegt Hij, “Mijn God, waarom hebt U Mij verlaten?” Zelfs Jezus zelf wijst de hoofdman niet in de richting van dat Hij Gods zoon zou zijn!

[geraakt door zijn lijden]
Zo lijdt Jezus, daar aan het kruis op Golgotha. Je wordt er stil van. En zo, zo betaalt Hij de losprijs. Hij had het immers zelf gezegd: “de Mensenzoon is gekomen om zijn leven te geven als losprijs voor velen”. Wat Hij hier doormaakt, maakt velen vrij. Hier zou ik nog veel over kunnen zeggen. Een hele uitleg, een theorie over wat verzoening is en hoe dat werkt, hoe de dood van een onschuldige betaling zou kunnen zijn voor schuldigen. En zo voorts. Maar ik doe het niet. Het zou uw ogen losmaken van Jezus. Kijk liever naar Hem! Zie zijn lijden. Weet dat het is ons ten goede. Meer hoef je niet te weten nu. Laat je raken!
De hoofdman raakt het, in elk geval. Hij heeft het donker zien worden. Hij voelt de kou. En hij hoort Jezus dan roepen. Geen vloek, geen roep om redding, maar een vraag aan God. “Mijn God!” En dan wordt het weer licht. De hete Israëlische zon verwarmt het land. En wéér roept Jezus. Wat, dat vertelt Markus niet. Maar we weten uit de andere evangeliën dat het een roep is van vertrouwen. En dan… dan sterft Hij. Veel te snel eigenlijk, voor iemand die gekruisigd is.
Alles heeft de hoofdman gezien en gehoord. En Hij roept uit, het ontsnapt hem haast: “dit was een godenzoon!” Tegenwoordig zou hij misschien gezegd hebben: “dit was een heilige!”. Méér dan zomaar een gekruisigde crimineel, meer dan een gewoon mens. Waarom anders dat donker, waarom anders dat roepen, en dat snelle sterven? Hier gebéurde iets, iets waar hij de vinger niet achter kan krijgen. Maar het raakt hem diep. Raakt het ons ook? Of is het misschien allemaal al te bekend voor velen van ons?

[erken en aanbid]
De hoofdman zegt méér dan hij weet. “een godenzoon” – “de Zoon van God”; in het Grieks is het precies hetzelfde. Hij bedoelt het ene, maar belijdt meteen het andere! Dit is geen toeval, dit is een teken. Een teken dat nog velen uit alle volken Jezus zullen erkennen als Zoon van God. Ook als helaas Jezus’ eigen volk Hem niet zo erkent.
Jezus, de Zoon van God – de lijdende zoon van God. Zo zien we Hem vanavond voor ons geestesoog. Lijdend en stervend, om zó Gods plan te vervullen. Kijk goed naar Hem! Laat het u raken. Dít is Hij, onze Heer en Verlosser, en een ander is er niet. Dít leed Hij, als losprijs. Dit is zijn einde – en tegelijk gaat het verder.
Geloof in Hem! Erken Hem als de Zoon van God. Dat wil zeggen: als de Heer van je leven. Degene die je wilt volgen en dienen en liefhebben. Alstublieft, laat Hij méér zijn voor u dan een figuur van lang geleden! Hij is de Levende, die het ook voor u deed! Hij wil u leiden en leren en vormen en vernieuwen.
Erken Hem, en aanbid Hem. Dat is de enige passende reactie vandaag. Dat we, letterlijk of figuurlijk, neerknielen bij het kruis van Jezus. Hem de eer geven om wat Hij deed en wat hij leed. Lóóf Hem, in uw gebed of in een lied. Leef voor Hem. Wees stil voor Hem. Vertel van Hem aan ieder die het horen wil. Als het je heeft geraakt, dan kun je niet anders.
Jezus die stierf aan het kruis. Hij is de Zoon van God. Hij is de Heer. Hij verdient alle eer!

“ Jezus, leven van ons leven,
Jezus, dood van onze dood,
Gij hebt U voor ons gegeven,
Gij neemt op U angst en nood,
Gij moet sterven aan uw lijden
om ons leven te bevrijden.
Duizend, duizendmaal, o Heer,
zij U daarvoor dank en eer.”

Amen