Uit de Bijbel is gelezen: Zacharia 9:9-10, en Mattheüs 5:1-12 en 11:28-30

Gemeente van Jezus, broeders en zusters hier en thuis,

[intro]
je kent misschien van die reclames voor wasverzachter, op de televisie. Een schattig beertje van Robijn, of iemand die met een licht zwijmelende stem een pasgewassen roze sjaal tegen haar wang houdt om te voelen hoe zacht die wel niet is. Met bloemblaadjes die door het beeld vliegen, zachte kleuren en een zacht muziekje. Wasverzachter, voor de zachtste bescherming van uw kostbare kleding…
Weet u, ik moest aan zulke reclames denken bij het Bijbelbegrip dat vandaag centraal staat. ‘Zachtmoedigheid’, daar gaat het vandaag om. En tja, dat klinkt gewoon een beetje ‘soft’ – het woord ‘zacht’ zit er in. Zachtmoedigheid… iedereen zal het wel een goed iets vinden denk ik, je kunt er moeilijk iets tegen hebben. Maar om nu te zeggen dat je erdoor in beweging komt, er vol vuur van raakt? Nee, dat past er slecht bij.
En wat is zachtmoedigheid eigenlijk? Letterlijk ‘zacht zijn van gemoed’. Ik zie er een schilderij bij voor me, in gedachten, met pasteltinten. Lichtblauw, lichtgeel, roze, zandkleur enzovoorts. Geen scherpe lijnen op dit schilderij, maar vervaagde contouren als op een aquarel. Beetje dromerig. Zie je het voor je?
De vrucht van de Geest is… zachtmoedigheid. Maar wat is dat? Een soort vage vriendelijkheid? Zachte zweverigheid? We gaan het horen vandaag!

[de harde wereld]
Laten we maar eens beginnen met waar deze vrucht van de Geest het tegendeel van is. Ik denk dat dat veel verheldert! Wat is het tegenovergestelde van zachtmoedigheid? Hardmoedigheid – hard zijn van gemoed – van geest en van gedrag. Agressiviteit. Dát is het tegengestelde. En dat kennen we allemaal! Mensen die steeds harder gaan praten en zich meer en meer opwinden, tot je bang bent dat ze je een mep gaan geven. Geweld tegen ambulancepersoneel. Gepest op school. Rellen in de Verenigde Staten. Voetbalsupporters die de boel vernielen. Steeds meer tieners die met messen lopen, zoals laatst in het nieuws was. Agressie en geweld, een groeiend maatschappelijk probleem. Maar ook harde taal, bijvoorbeeld in de politiek: minister-president Rutte die zegt dat voetbalsupporters hun bek moeten houden. Een andere politicus die zei dat Rutte knettergek is. Om maar niet te spreken van wat er aan de andere kant van de oceaan allemaal gezegd wordt. En naast daden en woorden ook de harde, agressieve gedachten die bijna elk mens heeft over een ander. De verwijten en ingehouden woede over wat een ander doet, de scheldwoorden die je nog net binnenhoudt, of net niet. Dat alles is nu het tegenovergestelde van zachtmoedigheid!
Hardheid, het doordringt onze maatschappij diep. En waar het vandaan komt? Ik denk omdat we denken dat dit de manier is om staande te blijven. Iedereen is hard, dus jij moet het ook zijn. Zo kom je verder! Op je strepen staan, je niet de kaas van het brood laten eten. Wie de ander teveel ruimte geeft, wordt gepasseerd, toch? Het heeft ook alles te maken met de individualistische cultuur waarin wij leven. De nadruk valt niet op samenwerken, maar op wat je zélf bereiken kunt. Dan is elke ander een potentiële concurrent. Dan ontstaat een afrekencultuur. En tegelijk voelen we wel aan dat er zo iets mis gaat. In onze maatschappij wordt neergekeken op watjes, maar tegelijk is er een diepe behoefte aan zachtmoedigheid! Aan een alternatief voor de hardheid, het geschreeuw en geconcurreer.

[wat z. is: de moed om zacht te zijn]
Wat is deze vrucht van de Geest dan nodig, juist nu! Maar wat is dan zachtmoedigheid? Veel méér dan wat wasverzachter voor de werkelijkheid! Maar wat dan wel? De Bijbel is gewone taal geeft het Griekse woord dat hier staat weer met ‘vriendelijkheid’. Echter, dat is toch te weinig. Niet dat onze maatschappij niet wat vriendelijkheid zou kunnen gebruiken, dat zeker wel! Maar het Griekse begrip is veel breder, het is haast niet in één woord te vangen. Je zou het kunnen weergeven als zachtheid, als vriendelijkheid, maar ook als nederigheid. Als aardig zijn, maar ook als als de minste zijn, wat toch iets heel anders is.
Ik denk dat het goed is als we ons niet in begrippen verliezen vanmorgen. Ik zou het daarom heel eenvoudig willen zeggen. Wat is zachtmoedigheid? Het is de moed om zacht te zijn. Zachtmoedigheid is ‘de moed om zacht te zijn’. Houdt u dit vanmorgen vast! En ik zeg dit bewust. Want dit is natuurlijk een woordspeling, letterlijk is het ‘zacht van gemoed zijn’. Maar dan komen we weer in de pasteltinten en de wasverzachter terecht. Maar zachtmoedigheid is niet alleen zacht, het vereist ook moed! De moed om zacht te zijn.
Het is zoals ze in het Engels zeggen: ‘meekness’ is geen ‘weakness’. Stel je voor dat je achter de balie zit, en iemand begint te schelden, is duidelijk boos, komt met zijn gezicht dichtbij je, wijst met zijn vinger. Dan heb je moed nodig,om zachtmoedig te blijven. Om geen harde woorden terug te geven of die ander uit de hoogte af te wijzen, maar kalm en vriendelijk ermee om te gaan. Dan moet je moed hebben. De moed om zacht te zijn! Het lef om lief te hebben. Dat is nu zachtmoedigheid. En zo geldt het ook in andere situaties. Op je werk, waar iedereen elkaar als concurrent ziet: dat je daar niet in meegaat. Maar dat vereist wel moed, want dat lijkt niet gunstig voor jezelf en jouw belangen! Zachtmoedigheid is helemaal niet soft, je moet er sterk voor zijn!

[Jezus de zachtmoedige]
Uit de Bijbel hoorden we over Jezus, onze Heer. Hij leert ons wat zachtmoedig-zijn is, Hij doet het en Hij is het, helemaal! Dat begint al bij wat we hoorden uit Zacharia. Uw koning komt – dat is Jezus, het wordt aangehaald bij zijn intocht in Jeruzalem. Hij is de koning – maar wel een koning op een ezel. Niet hoog te paard, maar op een menselijke maat. Een ezel kan geen strijdwagen trekken, op een ezel kun je niet het slagveld op. Maar dat wil niet zeggen dat Hij niet strijdt. Nee, het gaat verder over dat Hij de bogen breekt, dat Hij vrede sticht tussen de volken en zal regeren van zee tot zee, over de hele aarde. Echter níet met harde hand, met geweld en dwang. Met liefde en recht zal Hij regeren! Jezus presenteert een alternatief voor agressie en hardheid. Zachtmoedigheid. Om het eens hedendaags te zeggen: hij stelt zich als koning kwetsbaar op. En Hij wil ook ieder die Hem volgt, dat leren. De moed geven om zácht te zijn in een harde wereld. Durf jij dat, tussen je maten op school? Onder vriendinnen die anderen onaardig bespreken, roddelen? Durf je dat, tegenover je kind dat brutaal doet? De moed om zacht te zijn, zoals Jezus!
Hij zegt het, in Mattheus 11: ‘neem mijn juk op je, en leer van mij, want ik ben zachtmoedig en nederig van hart’. Leer het van Hem! Want Hij was zo. Wordt Hij als koning geboren, dan zien we een kind in een kribbe. Wordt Jezus verworpen door Samaritanen, dan zouden wíj vuur uit de hemel willen laten komen net als zijn leerlingen toen – maar Hij ging gewoon naar een andere plaats. Wordt hij bespot en bespuugd en uitgescholden, dan schold Hij niet terug. En niet uit lafheid, hij had de moed om zacht te blijven, ook toen iedereen om hem heen keihard bleek, toen het op kruisiging uitliep. Onze Heer bad zelfs voor wie hem vastspijkerden – hij liet niet haat of woede winnen. Hij weigerde kwaad met kwaad te vergelden. Tot het einde. ‘Leer van mij dat ik zachtmoedig ben’ – Hij kan het werkelijk zeggen.
En Hij, Hij wil ook dat wij zo zijn. Hij zegt het ‘gelukkig zijn de zachtmoedigen, zij zullen de aarde beërven’. De vraag vanmorgen aan u en jou en mij is: groeit die vrucht van de zachtmoedigheid al in mijn hart? Wat doe ik, als alles en iedereen om mij heen hard is?

[tegenwerping: werkt dit wel?]
Nu is Jezus’ oproep helder: wees zachtmoedig! Heb de moed om zacht te zijn! Ik kan me echter voorstellen dat iemand denkt: ja, maar werkt dat wel? Waar brengt het je? De brutalen hebben de halve wereld, zegt het spreekwoord, en dat zie ik elke dag om me heen. Maar Jezus zegt: de zachtmoedigen erven de héle wereld. Is dat wel zo? Dat zie ik niet zo om me heen. Wie niet meegaat in de rat race wordt voorbijgerend, die wint er weinig mee. Moet je nu gewoon maar over je heen laten lopen? Werkt dat wel, zacht zijn, vriendelijk blijven, de minste zijn? Soms misschien, tot op zekere hoogte, maar kun je er ook niet vreselijk bedrogen mee uitkomen?
Tja… Zachtmoedig zijn is inderdaad níet de makkelijkste weg. Het is tegen de stroom ingaan. Het kan je wat kosten, veel soms zelfs. Kijk daarvoor maar naar Hem die zachtmoedig is en nederig van hart, Jezus zelf! Hij ging rond, genezend en goeddoende, zo vat Lukas ergens Jezus’ werk samen. En wat voor dank kreeg Hij? Waar eindigde het? Met dat Hij vermoord werd aan het kruis! Je hebt echt móed nodig om niet mee te gaan, om zacht te blijven. Ik denk aan een man die niet mee deed met pesterijen tegen een collega. Het gevolg? Hij werd zelf ook gepest en kwam alleen te staan. Zachtmoedigheid is soms helemaal geen schilderij in pasteltinten. Wie heeft er de moed voor? Het lef om lief te hebben wie hard zijn en haten?

[het werkt, want Gods weg]
En toch, tóch, is de weg van Jezus de weg die toekomst heeft. De brutalen hebben de halve wereld, het is maar al te waar. Maar de zachtmoedigen zullen de aarde beërven, de héle aarde. Wie agressie uitleeft, zal alles verliezen. Maar wie de moed heeft om zacht te zijn, die zal zegen ontvangen!
Want dit is de weg van God. En God bepaalt uiteindelijk wie wint. Ook hier moeten we weer naar Jezus kijken. Want inderdaad, zijn leven van zachtmoedigheid, van dienen, het eindigde aan het kruis. Zie je wel dat botte agressie wint, de hardheid van de hooggeplaatste leiders? Maar dan… kijk eens drie dagen later! Daar zie ik een open graf. Een engel die zegt dat Hij leeft. Daar zie ik de Heer verschijnen aan zijn verbaasde leerlingen. Níet geweld wint, maar de zachte kracht die Jezus’ leven leidde. Hij is geen kneus Hij is werkelijk de Koning! De agressie, de afrekening hebben tot niets geleid. Jezus, de zachtmoedige, is niet te stoppen. Hij leeft, en dít leven geeft Hij door.
Daarom mag je weten: wie deze weg gaat, loopt niet dood. Al lijkt het soms zo, al brengt het wellicht lijden. Dít is de weg met toekomst. Straks, de aarde beërven, dat wil zeggen: deel hebben aan Gods nieuwe wereld, de nieuwe hemel en aarde waar gerechtigheid woont. Dat is zoveel meer dan nu door hardheid hogerop komen! Dat is hoop die houvast geeft
En trouwens, ook nu levert zacht zijn vaak zegen op. Als iemand door hard-zijn en gekonkel hoog is geklommen, let dan eens op hoe anderen hem als een blok laten vallen zodra dat voor hen handiger is. Terwijl, als je bekend staat als een betrouwbaar en vriendelijk mens met een luisterend oor, anderen je eerder iets zullen gunnen en je niet laten vallen. Maar ook als dat niet zo is, als je wordt weggezet en zelfs gepest, houd hieraan vast: de zachtmoedigen zullen de aarde beërven. Niet innemen, niet afpakken, maar beërven, als kind van de Vader!

[Jezus wil het ons leren]
En daarom: heb de moed om zacht te zijn in een vaak zo harde wereld. Wees zachtmoedig! En tegelijk: dit is niet iets wat je zelf moet gaan doen, niet iets wat je zomaar volhoudt. Het is een vrucht van de Heilige Geest. Als je je dagelijks, liefst ‘s morgens, aan God verbindt in gebed, dan zal het kunnen groeien. Als je je klein maakt voor Hem, liefst letterlijk knielt. Dat dóet iets met je! Ootmoed voor God maakt je zachtmoedig voor mensen.
Zachtmoedigheid, een vrucht de de Geest moet laten roeien. Jezus zegt echter wel ‘neem mijn juk op je’. Dat wil zetten: wil op zijn weg gaan. Onderwerp je, aanvaard dat dít Gods weg is en sla die in. ‘Neem mijn juk op je’ zegt Jezus. Dat is een heel mooi beeld. Een juk, dat is het ding waarmee twee ossen destijds een ploeg voorttrokken. Vaak werd daar naast een ervaren os een minder ervaren dier ingespannen, zodat die het werken onder het juk kon leren. Wel, en zó is het als je Jezus’ juk op je neemt. Hij is niet iemand die het je oplegt en alleen laat dragen, nee! Hij loopt zelf naast je! Hij die zachtmoedig en nederig is van hart. Zo, in zachtmoedigheid, loop je heel dicht bij Hem en ben je aan Hem verbonden. Is dat geen gezegende gang?

[slot: ]
Zoek de zachtmoedigheid! Dan word je gezegend, nu en straks. Dan leef je dicht bij de Heer. En tenslotte: Jezus zegt ‘dan zul je werkelijk rust vinden’. Zou dat geen grote rust geven van binnen, als je ervoor kiest om af te zien van agressie, geldingsdrang, hard-zijn en omhoog willen? Wie de moed heeft om zacht te zijn naar anderen, zal ook een zachtheid van binnen ervaren. Rust vinden. Want dan hoeven er veel dingen niet meer. Als je de Heer hebt, dat is genoeg! Want Jezus zegt, geheel terecht: ‘mijn juk is zacht, mijn last is licht’. Gelukkig zijn de zachtmoedigen, want zijn zullen de aarde beërven.

Amen