Gemeente van Jezus Christus,

[duisternis toen]
Het is een duister Bijbelgedeelte dat we samen lazen. De gevangenneming en het verhoor van Jezus. Letterlijk duister, en figuurlijk net zo goed. Het is goed denk ik, om het hele gebeuren eerst maar gewoon eens te Laten doordringen. On het vóór je te zien. Om te voelen hóe donker dit alles is. Hoe de nacht zwart is, juist op dit moment.
Probeer er in gedachten eens bij te zijn. Het is nacht, en veel verlichting was er destijds niet. Jezus is in een donkere tuin met zijn leerlingen. In gebed heeft hij geworsteld met wat komt. En kijk, daar komt het al! Fakkels met gelig licht naderen door de nacht. Een ongeordende troep mensen met zwaarden en knuppels komt aanstampen. Judas gaat voorop, de verrader. Met een onschuldig gezicht komt hij naar Jezus toe en kust hem. Op dat teken wordt Jezus vastgegrepen en afgevoerd. Wat een duister verraad! En Jezus’ leerlingen? Ze gaan er vandoor, allemaal! Hij is alleen tussen zijn vijanden.
Vervolgens komt Jezus terecht in een onordelijke vergadering van de Sanhedrin, de Joodse rechtbank. Midden in de nacht zijn ze samengekomen, in hun haast om kwaad te doen. We gaan een schemerige zaal in, verlicht met flakkerende olielampen die rare schaduwen werpen. Daar staat Jezus, gevangen en gebonden. Alle regels van het recht worden met voeten getreden in deze nachtelijke hoorzitting. De uitkomst staat allang vast: Jezus moet veroordeeld, moet dood. Deze vreemde prediker bedreigt de gevestigde belangen, en dat mag niet. Onbeschaamd worden valse getuigen gebruikt. Wat een duisternis, ook figuurlijk! Het begint met botte berekening, het wordt aangevuld met pure haat. Jezus, geboeid en gebonden, wordt bespuugd. Hij wordt geblinddoekt en in het gezicht geslagen. Ze drijven de spot met hem als profeet. Alle kwaadaardigheid komt los. Een weerloos mens wordt afgetuigd en vernederd, en iedereen doet mee. En daarna? Jezus wordt afgevoerd om gedood te worden. Ook weer afgehandeld.
Werkelijk, wat een duisternis! In deze nacht heeft het kwaad zwaar de overhand. Wie goed wil, is allang gevlucht of staat machteloos. Jezus zelf zwijgt, waar verdedigen zinloos is. Een akelig tafereel, en tegelijk maar al te reëel. Al te voorstelbaar, dat zulke dingen gebeuren.

[duisternis nu]
Dergelijke dingen gebeuren nu ook. In onze tijd, in onze wereld. Werken niet alle dictators en autoritaire figuren net zo als die leiders van toen? Eigen macht en belang voorop, liefst in de schaduwen, en wie daar niet voor buigt heeft veel te vrezen. Recht – wat is dat? Vooral een middel om je zin te krijgen. Het gaat om macht, om belangen ten diepste. Mensen die een bedreiging lijken, kun je laten verdwijnen. Geweld mag best, iemand mishandelen, maar ook een buurland binnenvallen bijvoorbeeld – ik denk aan Oekraïne. Wat kan het Poetin schelen, dat er velen sterven? Je verzint wel redenen waarom die inval rechtvaardig is. Valse getuigen, nepnieuws, het kan zo goed van pas komen… Ooit bij Jezus, maar ook nu werkt het zo! Vroeger showprocessen in de Sovjet-Unie, nu desinformatie-campagnes. Duister!
En dan… naast de botte berekening is er altijd de haat. Gevangenen die gekleineerd worden, net als Jezus, geblinddoekt en afgetuigd. Niet alleen om informatie los te krijgen, maar ook gewoon om van het vernederen te genieten… Altijd zijn er bereidwillige beulen. In gevangenissen in Syrië of waar dan ook komt de haat en het kwaad zomaar los.
Ach, en dat is dan ver weg. Maar ook in het klein kan het gebeuren. Iemand weg willen werken op het werk. Geniepig pesten, genieten van vernedering in kleine dingen. Een concurrent uitschakelen met leugens. OF gewoon een buurman die je het leven zuur maakt, die alleen maar aan zichzelf denkt en nog van de hele situatie lijkt te genieten ook.
Het duister waar we Jezus in aantreffen vanmorgen, is niet vreemd. Zoveel donker in de wereld, zoveel donker in mensenharten. Er is kwaad en haat, al te vaak. Jezus staat midden in ónze wereld.
[de ‘goede mensen’: machteloos]
Maar is het dan alleen maar donker? denkt iemand. Dit wordt wel een heel zware preek. Zijn er geen goede mensen? Toch wel. Gelukkig wel, toen en nu. Maar het probleem is: die staan vaak onmachtig. Ze weten niet beter te doen dan hun eigen hachje te redden – al Jezus’ leerlingen vluchten weg. En neem het ze maar niet kwalijk – zou jij anders hebben gedaan? Als het kwaad nadert, kun je vaak niet anders dan vluchten; denk aan de vluchtelingenstroom vanuit Oekraïne. wat konden zovelen anders beginnen?
Er waren er toen bij Jezus wel een paar die nog iets probeerden. Een van de leerlingen, volgens een ander evangelie is het Petrus, trekt een zwaard en probeer terug te vechten. Het blijft bij een futiele poging. Wat moet hij in zijn eentje tegen zon hele troep? Dat is vaak het probleem, ook nu: je wilt iets doen, Maar het duister lijkt zo machtig en jij zo onmachtig.
Er is ook nog die mysterieuze figuur met alleen een linnen kleed aan. Hij probeert bij Jezus te blijven. Volgens oude overleveringen is het de evangelist Marcus zelf. Hij wil niet vluchten, hij wil Jezus helpen, bijstaan. Maar: ook hij wordt gegrepen en moet er vandoor gaan.
Ja, er zijn goede mensen, althans: goedbedoelende mensen. Maar helaas richten ze vaak niet veel uit. Angst verlamt, geweld is sterk. En trouwens, waar staan wij eigenlijk? Denk niet te snel dat jij wel ‘goed’ bent. Zolang het er niet op aan komt is dat gemakkelijk. Denk aan Petrus en alle leerlingen over wie we vorige week nog hoorden. ‘Wij zullen u nooit in de steek laten’ zeiden ze vol overtuiging – en nu…?
Sterker nog, zou er ook niet iets van die hogepriesters en oudsten in óns zitten? Staan wij wel aan de goede kant? Is het niet herkenbaar: dat je voor je eigen belang gaat en dat anderen daarvoor moeten wijken? Wij zitten in een situatie dat je gewoonweg niet tot iets vreselijks als een vals doodvonnis kúnt komen. Maar weten we soms niet precies zó te redeneren als ons het beste uitkomt? Anderen mogen wel wijken. Ja, als je eerlijk bent kun je soms zelfs genieten van andermans vernedering… Duister, het huist niet alleen in anderen.
[waar staat Jezus? Híer!]
In al dat duister kun je je afvragen waar God is. Nu in het donker van de wereld, toen in het donker van die nacht vol verraad. Waar is God? Maar laat ik het anders zeggen: waar is Jezus? Jezus is hier. Middenin al dat donker. Wij hebben een Heer die niet op een mooie troon zit, ver weg van alle duisternis; onze Heer is er middenin aanwezig. Toen, en nu ook. Vergeet dat nooit!
Echter, Jezus zwijgt. Hij zegt niets, hij doet niets. Het kwaad raast, de haat woedt, en Hij staat daar stil. O, je zou zo graag hebben dat hij met een groot gebaar al die lafaards van de kaart veegde. Die leiders toen, en die leiders nu; de pestkoppen toen en die van vandaag. Waarom doet hij niets? Een vraag waar een mens echt mee kan zitten.
Jezus is er, middenin de duisternis. maar niet met openlijke kracht en macht. Wel met majesteit. Zwijgende majesteit. Van al de personen in deze geschiedenis is hij de enige uit één stuk. En juist hij krijgt al het duister over zich, het donker van de dood. Alle zonde komt op hem, die van haat, die van lafheid, die van eigenbelang, en alle andere ook. En Hij, Hij draagt ze het graf in. Wonder – Hij schakelt het kwaad uit door het te dragen, niet door het weg te vagen. Jezus breekt de dood, door gebroken te worden. Gebroken het graf in, om daarna weer op te staan – Pasen.
Hier komen we dicht bij het mysterie van het geloof. Je kunt het vatten in bekende formules zoals ‘Jezus is voor onze zonden gestorven’, en dat is waar. Maar denk niet dat je het zomaar vat. Het verwart. Hij zwijgt, hij draagt, hij staat daar in het donker van de wereld. Majesteit zonder machtsvertoon. Zó is Hij onze Heer!

[zijn onthulling]
Maar dan spreekt hij toch. En zijn woorden zijn schokkend. ‘Bent u de messias, de zoon van de gezegende?’ Dat vraagt de hogepriester. En Jezus antwoordt bevestigend. Ik ben het! Ik, deze geboeide gevangene, ben de verwachte verlosser. De machtige redder bij God vandaan. Heel het Markusevangelie door had Jezus het verborgen willen houden, noemde Hij zich nooit messias. Mensen zouden denken aan een messias met macht, een verwachte verlosser die de Romeinen zou verjagen. Nu is het gevaar voor dat misverstand wel geweken… binnen een paar uur zal hij immers aan de Romeinen worden overgeleverd om te worden gekruisigd.
Maar juist dán komt Jezus er voor uit: ja, Ik ben de messias, de redder. En hij voegt er woorden aan toe uit het Bijbelboek Daniël, we hoorden het in onze eerste schriftlezing. ‘Ik’, zo zegt Jezus, ‘ben de Mensenzoon, die zal zitten aan de rechterhand van God de Vader; die van hem alle macht zal ontvangen, over alle volken, en voor altijd’.
Ongekend is wat onze Heer hier zegt. Eigenlijk zegt hij dit tegen zijn slechte rechters: ‘Jullie denken dat je machtig bent, dat je bepaalt hoe het gaat. Maar vergeet het maar. God bepaalt dat, Ik bepaal dat namens Hem. God leidt de geschiedenis, en wel: door mij.’
“U zult de mensenzoon aan de rechterhand van de Machtige zien zitten en hem zien komen op de wolken van de hemel”. Straks, na zijn dood en opstanding, zal Jezus zitten aan Gods rechterhand. Hij heeft alle macht in hemel en op aarde. Tóch! Al staat hij hier als gevangene, al wordt Hij ter dood veroordeeld. Zelfs dat gaat niet buiten Gods plan om. Jezus zegt het luid en duidelijk in het duister: niet dat duister wint, maar Gods grote plan; Gods grote plan door Hem! Jezus zegt hoe het werkelijk zit. Nee, niets is er op dit moment van te zien. maar zó staan de zaken. Als je het geloven wilt.

[de reactie]
Jezus proclameert God macht, zijn eigen macht. En de vraag is hoe je daarop reageert! Toen, en nu net zo goed.
Een eerste reactie zou bulderend gelach kunnen zijn. Is die vastgebonden man machtig, de messias? Ha ha! Zo zou je ook nu kunnen lachen om het geloof dat Jezus regeert, terwijl de wereld vol duisternis is. Belachelijk om dat te zeggen – ha! Toch is dat niet de reactie waar we van lezen. Wat we tegenkomen is haat en verzet en veroordeling. Opvallend is dat dictators van alle tijden zo op christenen hebben gereageerd. Niet van ‘wat een malle onzin, wat een grap’ – nee, vervolging, zelfs tot de dood toe. In het Romeinse rijk, onder de communisten, n Noord-Korea, en ga zo maar door. De claims van Jezus zijn te groot om over te lachen. Want de vraag is: wie regeert er werkelijk?
En dat, dát is de vraag ook voor ons. Durven we dit te geloven: dat aan hem die daar staat alle macht gegeven is in hemel en op aarde? Dat niet het donker het laatste woord heeft, maar dat zijn licht sterker is dan de duisternis?
Jezus’ leerlingen, ze geloofden het. Hoofdstukken terug had Petrus het al beleden als eerste: u bent de messias! Wij als christelijke kerk, wij geloven dit ook. Dit is de basis van ál ons vertrouwen. Ik mag het je verzekeren, we mogen het samen belijden, telkens weer: God regeert, door Jezus. Hij heeft de macht, niet dictators of pestkoppen. Hij zal alles rechtzetten; haat en kwaad zal worden gestraft. Jezus, de enige dappere in dit verhaal, Hij kan zelfs het duister in ons eigen laffe hart veranderen in licht. Jezus, Hij is écht de Heer! Al is zijn macht zo vaak verborgen, na zijn veroordeling is Hij opgestaan!
Houd dat vast, ook en juist in de nacht. Het verhaal eindigt niet hier, dat is alleen vandaag het slot. Het gaat via Goede vrijdag naar Pasen toe. Jezus leeft, en Hij regeert, en Hij zal komen. Er is licht aan de horizon, en daarom mag er licht in ons hart zijn!

[slot: onder ogen zien]
Wij mogen het geloven, wat Jezus zegt, hier midden in de duisternis. En dat geloof is ons licht. Dat mag ons moed geven. Moed om het donker in de wereld onder ogen te zien. Dat is niet eenvoudig. Misschien wil je het liever niet weten, denk je liever aan de positieve dingen. Dan is het goed dat er een lijdenstijd is, die de duisternis serieus neemt, die je er met je neus bovenop drukt. Een tijd die ons toont dat geloof geen makkelijke manier is om alles even op te lossen. Nee, duister kwaad is er, in overvloed. Maar: we mogen het met Jezus onder ogen zien. In zijn kracht in de ogen zien. Ons ertegen verzetten zelfs, in zijn kracht. Strijden, al lijkt het hopeloos: hoe zwak ben jij en hoe sterk is de macht van het kwaad! Maar er is één macht die groter is: die van Jezus, de lijdende messias die regeert.
Met Pasen mogen we daarvan gaan jubelen. Nu is het nog de tijd om het lijden, onder ogen te zien. Lijden in de wereld, maar wel in het bijzonder is het nu de tijd om Jézus’ ;ijden onder ogen te zien. Om te beseffen wat het Hem gekost heeft. Lees thuis gewoon vers 65 nog eens rustig en laat dat op je inwerken! Lijden en pijn, donker en dood – dat was zijn weg. Hij weet precies hoe donker de mensenwereld is en het mensenhart. Hij weet hoe zwak wij zijn, zelfs als we het goede willen. We gaan het zo dadelijk zingen “ieder die zijn handen in onschuld wast, heeft nog niet begrepen wie Jezus was. Ieder die zijn hart niet aan Hem verliest, begrijpt Gods genade niet”. Zelfs wie zijn hart aan de Heer verliest, zal het nooit helemaal begrijpen. De veroordeelde verlosser, wie zal het vatten? De gemartelde Mensenzoon… Eén ding, één ding mogen we zeker weten: de duisternis op aarde mag groot zijn, maar… Jezus is groter!

Amen