Uit de BIjbel is gelezen: Handelingen 17:1-4 en 1 Thess. 1

Gemeente van Jezus Christus,

[intro: ervaringen van hoorders]
Ik denk dat bijna niemand hier vandaag voor het eerst in de kerk is, dus we hebben allemaal wel wat ervaring met het horen van preken, met het meemaken van kerkdiensten. Soms doet het je helemaal niks. Dat je hier in de kerk zit als jongere, of als oudere, en je kijkt eens op je horloge hoe laat het al is. Je probeert echt wel te luisteren, maar je krijgt geen connectie met wat je hoort. Alsof er woorden, woorden en nog meer woorden over je worden uitgegoten die je alleen maar versuffen. Je kijkt om je heen je ziet hoe ook andere mensen moeite hebben om wakker te blijven… Zo gaat het misschien wel vaker dan je lief is.
Maar soms… soms gaat het ook anders. Je wordt gegrepen door wat je hoort, je vergeet de tijd en het is alsof het over je eigen leven gaat. Je hoort geen saaie of fraai verhaal, nee, je hoort Gods boodschap voor jou! Af en toe is er zelfs een preek die iemand zich jaren later nog kan herinneren – er zijn vast mensen hier die daarvan kunnen meepraten.
Waarom luisteren we eigenlijk elke week naar een preek? Omdat we hopen Gods woord te horen. Omdat we gelóven dat Gods woord hier te horen is, telkens weer. Omdat je hopelijk soms merkt dat de Heer je aanspreekt. En tegelijk is dat een heel ongrijpbaar iets, niet te organiseren. Een ontzaglijk iets ook voor mij als prediker: ik word geacht zo te praten vanmorgen, en elke week, dat jullie woorden van God horen!
Ik wil vanmorgen stilstaan bij woorden uit de eerste brief van Paulus aan de christenen in Thessalonica, hoofdstuk een vers 5. [lees voor uit Bijbel: “onze verkondiging aan u overtuigde niet alleen door onze woorden maar ook door de overweldigende kracht van de Heilige Geest”]. Dat gaat precies over deze dingen waar ik mee begon. [lees nogmaals voor]

[Paulus’ verkondiging in T]
Met onze tekst doelt Paulus heel concreet op alles wat hij gezegd heeft in Thessalonica. We hoorden er iets van uit Handelingen 17. Paulus komt aan in de stad Thessalonica, want hij wil mensen tot geloof brengen! Daar reist hij het halve Romeinse rijk voor rond. En daar staat hij dan, met nog enkele reisgenoten, ergens midden in deze wereldstad waar niemand op hem zit te wachten. Je moet weten: de stad Thessalonica had in die tijd naar schatting minstens 100.000 inwoners. Wat ga je dan doen als je Paulus bent? Overal drukte, reclame voor van alles, verschillende talen klinken op straat. Wie zit er hier te wachten op een Joodse prediker die vertelt over een zekere Jezus? Hoe vang je überhaupt de aandacht? Stel je voor dat jij daar stond. Zou je überhaupt geloven dat je een kans maakte met jouw boodschap?
Paulus gaat echter gewoon beginnen. Hij begint met een synagoge te zoeken, daar weten ze tenminste al van God en de Thora. Op de sabbat gaat hij erheen, en hij vertelt over Jezus. Hij houdt geen monoloog zoals een preek bij ons meestal is, er staat dat hij ‘met hen debatteerde’. Er kwam dus een hele discussie daar op gang: is Jezus inderdaad de beloofde Messias, zoals Paulus beweert? Hoe zou je als synagogebezoeker hier naar luisteren? Zo’n spreker die wat stijfjes beweegt, omdat hij een week geleden in Filippi nog in het openbaar afgeranseld is – dat verhaal is misschien ook doorgedrongen. Niet echt vertrouwenwekkend. En die man beweert dus dat een zekere Jezus die gekruisigd is, de beloofde messias is! Gekruisigd, een schaamtevolle dood, voor slaven of opstandelingenleiders. En dat deze Jezus is opgestaan uit het graf ook nog. En dat je in Hem moet geloven om geluk te vinden. Ik kan me voorstellen dat dit overkwam als een nogal wonderlijk verhaal, dat mensen verbaasd deed kijken.
En laten we het even naar vandaag trekken. Is want wij geloven niet een nogal wonderlijk verhaal? Over opstanding en vergeving, over God en zijn zoon? Zou dat nu mensen overtuigen, heden ten dage? Geloof jij dat je buurman dit ooit gaat geloven? Het is voor onszelf soms al moeilijk genoeg…

[het werk van de Heilige Geest bij Paulus’ preek]
Maar terug naar toe. Wat hebben Paulus woorden voor effect? Sommigen lieten zich overtuigen, lezen we in Handelingen – dat wil zeggen: sommige van de Joden uit de synagoge. Maar er staat meer: ook veel Grieken komen tot geloof, en een groot aantal vrouwen uit de hogere kringen. Dus het werkt! Er ontstaat in korte tijd een hele christelijke gemeente in Thessalonica, een gemeente waar Paulus even later zijn brief aan schrijft, die wij lazen.
Het kan dus gewoon. Je vertelt over Jezus, over wie Hij is en wat je in hem hebt gevonden, en mensen raken overtuigd! Maar wat heeft ze dan overtuigd? Daar doet Paulus niet geheimzinnig over: het was niet zijn welsprekendheid. Daar kun je mensen mee boeien, maar niet hun leven mee veranderen. Dan zeggen mensen ‘hij kan het mooi zeggen!” en ze gaan verder met hun leven. Pas op dat u nooit zó naar een preek luistert!
Paulus schrijft, als hij terugkijkt op zijn tijd in Thessalonica “onze verkondiging aan u overtuigde niet alleen door onze woorden maar ook door de overweldigende kracht van de Heilige Geest”. In de grondtekst staat het woordje ‘ook’ er trouwens helemaal niet. Dus: “onze prediking overtuigde… door de overweldigende kracht van de Heilige Geest”. Kijk, dat is het geheim! God was bezig. God is bezig in heel het Bijbelboek Handelingen. Hij is nog steeds bezig, de eeuwen door. En daardoor gebeurt er iets als zijn boodschap gebracht wordt. Zijn Heilige Geest brengt de boodschap van het oor naar het hart. Dan gebeurt dat ongrijpbare, waar vers 6 het over heeft: dat mensen “het woord ontvangen met vreugde van de Heilige Geest”. Dat je geraakt wordt. Dat je hoort én gelooft. Dat je leven verandert voor altijd.

[de zwakte van de verkondiging nu]
En gelukkig, zo gaat het soms nog steeds. De opstandingskracht gaat dóór na Pasen! Want de boodschap wordt nog steeds gebracht. De boodschap over Jezus en het leven dat hij brengt.
Uit jezelf zou je denken: wie gaat het evangelie ooit geloven? Het sluit niet aan bij onze cultuur. Het is ongeloofwaardig voor moderne mensen. Er leven allerlei vooroordelen tegen geloof. En afgezien van dat alles: Er is zoveel wat de aandacht trekt, zoveel input die op ons af komt. Hoe komt de boodschap van de Bijbel daar ooit bovenuit? Als het aan de menselijke mogelijkheden lag, zag het er niet best uit. En wat ook niet meewerkt, is natuurlijk dat de kerk in ons land al minstens een halve eeuw aan het krimpen is. Dan ga je als vanzelf denken: hebben die wel een goed verhaal? Hebben wíj wel een goed verhaal?!
Als je het van een afstandje bekijkt, wat is dat verhaal dan helemaal? Over dat iemand die vermoord is, weer is gaan leven – dat kan je toch niet serieus nemen. En over zonde, en God, en oordeel en verzoening – allemaal ongrijpbaar en weinig aansprekend, toch? Wonderlijke theorieën… Ja, als je het als ‘theorie’ beschouwt heb ik als dominee de droevigste job van iedereen, om dat aan de man te brengen.

[Gods Geest werkt ook nu]
Maar weet je… Geloof is geen theorie. Geen vaag verhaal. Het is de boodschap van God die leeft! God die zelf mensen aanraakt, waar het over Hem gaat in preek of gesprek of discussie. De tekst zegt “onze verkondiging overtuigde niet alleen door woorden, maar door de overweldigende kracht van de Heilige Geest”. Jezus is niet een persoon uit een verhaal, of een persoon op een plaat. Hij leeft! En dat maakt alle verschil. Sommige sprekers kunnen beter schilderen met woorden dan anderen. Als het bij woorden blijft, is de preek alleen een meer of minder fraai schilderij om naar te kijken. Maar als de Heilige Geest erbij komt, komt de hoofdpersoon als het ware uit het schilderij gestapt, hij komt tot leven!
Dat gebeurt ook vandaag. Als iemand tot geloof komt, ineens of geleidelijk. Als je niet loskomt van wat je hoort. Als je vreugde ervaart en liefde, wanneer we hier zingen en bidden en luisteren. Ik hoop dat je er iets van kent! Hoe goed is het zulke ervaringen met elkaar te delen. Als Gods Geest werkt, gebeuren er grote dingen! Een voorbeeld: in mijn vorige gemeente heb ik meegemaakt dat iemand opbelde. “Ik heb veel op internet gelezen over het christelijk geloof, en over Jezus, en het raakt me. Kunt u mij er meer van vertellen?” – die persoon heb ik later mogen dopen. Blijkbaar gaf de Heilige Geest kracht aan de blogs die hij las!
Als Gods Geest gaat meewerken, kunnen er hele opwekkingen ontstaan. Een opwekking, dat wil zeggen dat mensen massaal God gaan zoeken, tot geloof komen, dat ingeslapen kerken levendig worden. Dat preken geen woorden alleen meer zijn, maar dat Gods Geest er kracht aan verleent. In het verleden zijn daar indrukwekkende voorbeelden van te vinden, bijvoorbeeld de zogenaamde ‘great awakenings’ in de Verenigde Staten. Zoek er maar eens naar op internet. Zulke bewegingen máák je niet, die geeft de Geest. Zouden wij daar niet naar uitzien voor ons land, voor onze kerken? Met woorden alleen werkt het niet…

[hóe Gods Geest werkt]
En tegelijk, dat wil ik toch ook benoemen, de kracht van de Heilige Geest gaat wel samen met het Woord. Met de Bijbel of met een preek of wat dan ook. Het gaat niet zomaar om een warm gevoel, of om zo bijzonder mogelijke ervaringen of om spektakel. Het gaat om dat wat vers 9 en 10 beschrijft: dat het leven van mensen blijvend verandert, doordat je dingen echt gaat geloven. Paulus schrijft “hoe u zich van de afgoden hebt afgewend om u tot God te keren – om Hem, de levende en ware God, te dienen en om zijn Zoon te verwachten uit de hemel: Jezus”. Dat gebeurde, omdat de mensen in Thessalonica de woorden van Paulus hoorden, en de Geest die woorden met kracht binnen liet komen. Ze veranderden van ideeën én van levensstijl.
Sommigen hier kennen misschien wel het boek ‘het kruis in de asfaltjungle’. Het gaat over een straatbende in New York in de jaren ’50. De bendeleiders en een paar van zijn mannen gaan naar een bijeenkomst van een prediker met het doel om het belachelijk te maken. Maar wat gebeurt er? Ze komen naar buiten als diep geraakte mensen. Waarom? Omdat er spectaculaire wonderen gebeurden? Omdat de prediker zo welsprekend was? Allebei niet – maar door de overweldigende kracht van de Heilige Geest, die de woorden van de prediker liet binnenkomen.

[wat als Gods Geest stil lijkt]
Wil je de kracht van de Heilige Geest ervaren? Verlang je daar naar? Luister dan allereerst naar Gods woorden, in de Bijbel, in de kerk, in een boek, op internet… Dat is het gewone middel dat de Geest gebruikt. Niet voor een goed gevoel zomaar, maar om je te laten geloven in Jezus, met vreugde en ware verandering.
Laat die vraag vanmorgen eens binnenkomen: heb ik Gods woord ooit zó gehoord? Sommigen zullen nu wel terugdenken aan ervaringen in hun leven – deel die straks ook gerust bij de koffie! Andere mensen zullen misschien denken: ik vind dat lastig aan te wijzen, maar ik verlang ernaar! Al te vaak zit je in de kerk en je denkt ‘woorden, woorden, vast wijs en waar, maar het doet me niets’. Je verlangt ernaar, voor jezelf, en voor heel de gemeente. Dat Gods Geest merkbaar werkt, dat we niet een orde van dienst afdraaien, maar dat we Gods woorden horen, voor ons, voor vandaag… dat levens veranderen, dat we vreugde voelen en ontzag. Ik verlang er diep naar, dat mag u best weten, dat we daar veel meer van hadden.
Maar hoe krijg je dit? Kunnen we zorgen dat elke kerkdienst zo wordt? Het antwoord is heel eenvoudig, en heel irritant: dit heb je zelf níet in de hand. Dit kan alleen God geven, door zijn Geest. Wat kunnen wij dan doen? Ja, wat denk je? Bidden natuurlijk! Vragen, smeken of Gods Geest met kracht wil werken ook hier. In onze kerk, in ons land, in je eigen leven en dat van je kinderen. Wij kunnen het niet maken, we kunnen het wel vragen. Dóe je dat ook? Ik kan als dominee mijn best doen in preken, het evangelie helder brengen, maar zonder de kracht van de Geest doet het niet meer dan dat mensen het ‘wel mooi’ vinden. En dat is te weinig. Het moet kracht doen, uw en jouw hart veranderen!

[onderzoekende vragen]
En daarom: laten we voortdurend bidden om zegen over de preken, over de kerkdiensten. Bidden om Gods Geest, bidden om een opwekking in ons land en onze kerken. Geen woorden alleen, maar de overweldigende kracht van de Heilige Geest!
Of… en daar sluit ik mee af; of… vinden we het misschien wel goed zo? Stel je voor dat de Heilige Geest echt krachtig werkt. Dan kun je niet dezelfde blijven. Dan gaan er misschien wel dingen op zijn kop in onze kerk. Dan moet je het roer uit handen geven, ook van je eigen leven. Zitten we daar wel op te wachten? iemand zei eens: weet waar je aan begint, als je bidt om Gods Geest! Helemaal aan het einde van zijn brief schrijft Paulus ‘blus de Geest niet uit’ – dat kan blijkbaar. Het vuur aansteken kan alleen God zelf, maar wij kunnen blijkbaar wel blussen… misschien is dat in het verleden wel al te vaak gebeurd in onze kerken. Maar gelukkig, Gods vuur is sterker dan elke menselijke bluskracht!

[slot]
Laten we daarom bidden, steeds weer, of God Zelf wil werken. In je eigen hart, in onze kerk, in ons land en wereldwijd. Bid voor wie het Woord brengen – bid ook voor mij – want het is een wonderlijk werk. Leeg zonder Geest, zinloos zonder God, en tegelijk zijn krachtige middel om mensen te bekeren en zijn weg te leren.
En ja, we zijn afhankelijk van de Heer. Wat als Hij zegt: zoeken jullie het maar een tijdje zelf uit? Maar zelfs dan: er is maar één ding dat ik leer uit onze tekst vandaag. Ook dan kun je niet anders doen dan bidden. Bid dat Hij werkt met zijn Geest. Dan, en dan alleen gaat het goed. Dan gebeuren er wonderen, en worden mensen overtuigd. Ja, bid dat die kracht ook op ons mag zijn!

Amen