Gemeente van Jezus Christus,

[intro: alles vergaat toch]
Tijdens de vorige presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten kon je soms auto’s zien rijden als deze. Echt van die Amerikaanse Ram Vans, maar dan met het roetfilter uit de uitlaat gesloopt. Als je zo’n auto zag rijden, wist je wel zeker dat daar een aanhanger van Trump achter het stuur zat. Maar Waarom zou je op deze manier willen rondrijden? Nou dat heeft te maken met hoe je aankijkt tegen de natuurbescherming en klimaatmaatregelen. De Democraten, de partij van Biden, zijn daar over het algemeen meer voor, en de partij van Trump moet er niet zoveel van hebben. Je zou zo’n roetwolken brakende auto kunnen zien als een opgestoken middelvinger naar het klimaatbeleid van Biden. Hoezo minder uitstoten – kijk mij eens gaan!
Het lastige vind ik dat nogal wat van die fanatieke Trump-aanhangers zich onder andere op de Bijbel baseren. En dan bedoel ik niet in dat ze tegen abortus zijn, dat vind ik in principe ook, maar dan bedoel ik in wat ze vinden van maatregelen voor het milieu en kijk op het klimaat. Want, zo is hun gedachte: deze wereld vergaat toch. Er is een toekomst op een nieuwe hemel en aarde beloofd voor wie gelooft, en daar gaat het om. Dus wat zou je moeite doen voor de huidige wereld? Je kunt beter proberen mensen te redden, het evangelie te verspreiden, dan het milieu te redden! Ze gaan voor een ander behoud dan Natuurbehoud: mensen moeten behouden worden, gered, geloven. En de rest van de schepping maakt uiteindelijk niet uit…

Nu heb ik hier nog niemand gezien die zulke zwarte wolken uit de auto braakt. En Ik denk ook niet dat dat snel zal gebeuren. Maar ik denk dat de achterliggende gedachte misschien wel in ons hoofd hangt: uiteindelijk gaat het er toch om dat jij, en dat andere mensen, eeuwig leven vinden bij God. Is dat niet waar het evangelie over gaat?

[ontdekking: eerstgeborene van de doden, en van de schepping]
Waarom begin ik hiermee? Ik wilde na Pasen iets zeggen over ‘Jezus de eerstgeborene uit de doden’. Dat is een uitdrukking die op twee plaatsen in de Bijbel staat: in het gedeelte wat we lazen, en in Openbaringen 1, daar waar ik de groet uit haalde waar we de dienst mee begon. Jezus de eerstgeborene van de doden. En ja, als je die uitdrukking los neemt is hij niet zo ingewikkeld. Ik dacht dat ik al wist wat voor preek het zou worden. Ongeveer dit: Jezus is de eerste die uit de dood is opgestaan, met Pasen. En nu zal iedereen die door geloof bij Jezus hoort, ook eens opstaan uit de dood, meer nog: die mag nu al opstaan in een nieuw leven, in verbondenheid met de opgestane Heer.
Dat is allemaal op zich waar. Echter… ‘de eerstgeborene uit de doden’ is in het Bijbelstuk dat we lazen geen losse uitdrukking. Het staat er namelijk als onderdeel van een gedicht, en het staat er naast een andere uitdrukking die veel lastiger is “Jezus, de eerstgeborene van de schepping”. Die twee dingen hangen helemaal samen, merkte ik. [herhaal beide]
Ik vrees dat de meesten van u geen Bijbel bij zich hebben (helaas, beter wel doen!), en daarom heb ik een stukje tekst op de beamer laten zetten. Vers 15 tot 20 uit Kolossenzen 1 is dichterlijke taal, in de NBV staat het terecht ook in dichtregels afgedrukt. Misschien heeft Paulus deze woorden zelf geschreven, misschien heeft hij een bestaand christelijk lied geciteerd. En zoals het hoort bij een goed gedicht zit er structuur en herhaling in.

 

Twee keer staat er ‘eerstgeborene’, twee keer staat er ‘in Hem’ en ook ‘door Hem en voor Hem’, en twee keer gaat het over ‘ alles in de hemel en op de aarde’. Het zijn duidelijk twee lijnen die parallel lopen. Het gaat over Jezus: de eerstgeborene van de schepping, en tegelijk is Hij ook de eerstgeborene uit de doden – wat allebei ook betekenen mag, daar kom ik zo op.
Kijk, en hier moet ik het vanmorgen met u en jou over hebben: hoe Jezus’ sterven en zijn opstanding uit de dood ook te maken heeft met de hele schepping. Dan blijkt het over veel méér te gaan dan over ik of jij. Het gaat minder over ons dan ik eerst wel dacht; en tegelijkertijd heeft het ons toch heel praktische dingen te zeggen!

[uitleg: de eerstgeborene]
Laten we de kernwoorden maar langs gaan, hopelijk komen we er dan uit. Het eerste kernwoord is duidelijk ‘ eerstgeborene’. Wat is dat? Letterlijk is het niet zo moeilijk. Er zijn misschien wel kinderen in de kerk vanmorgen die eerstgeborene zijn: het oudste kind uit het gezin. Bij ons betekent dat verder niet zoveel bijzonders, je bent daardoor niet anders dan je broers of zussen. Alleen bij de koninklijke familie kan je nog zien hoe het vroeger zat: als je daar de eerstgeborene bent, dan heeft dat grote gevolgen! Prinses Amalia mag straks de koningin worden, omdat zij de eerstgeborene is daar in het gezin. In de Bijbelse tijd gold dat veel breder: de eerstgeborene was de belangrijkste van de familie. Hij kreeg een groter stuk erfenis en had het laatste woord bij beslissingen. En nu wordt Jezus hier de eerstgeborene genoemd, de ‘eerstgeborene van de schepping’. De nadruk valt daarbij niet op ‘geboren’, maar het wil hier zeggen: Jezus is het begin en de belangrijkste. Hij staat aan de basis. Aan de basis van heel de schepping, van alles wat er is.

Jezus is de eerstgeborene van de schepping. Een dwaalleraar uit de vroege kerk, Arius, gebruikte deze tekst verkeerd. Hij zei: kijk, Jezus is dus het belangrijkste, het eerste schepsel – een schepsel, en Hij is dus niet God, zoals de kerk belijdt. Dat is echter zeker niet wat de tekst bedoelt. Er staat immers ook ‘alles is door hem en voor hem geschapen’ – door en voor Jezus. Dat kan geen schepsel zeggen! Het Johannes-evangelie zegt in dit verband: het woord was bij God, en het woord was God, en alle dingen zijn door Hem geschapen.
Jezus, de eerstgeborene van de schepping. Dat is zéker niet bedoeld om Hem omlaag te halen. Nee, het zet de Heer juist hoger dan wij hem vaak plaatsen denk ik. Het zegt: Hij is de belangrijkste en de basis, vanaf het begin al! Als ik bij mezelf kijk, dan denk ik vaak aan Jezus als degene die gekomen is om ons weer bij God te brengen. Zo is Hij echter alleen de probleemoplosser; de grote ‘fixer’, om het eens zo te zeggen. Vandaag horen we veel méér: Jezus is altijd al de basis geweest. Heel de wereld bestaat dóór Hem, Hij was de uitvoerende arm van God bij de schepping. En meer nog: heel de wereld bestaat ook vóór Hem, om Hem te eren. Jezus is er niet voor ons, wij zijn er voor Hem! En dat geldt voor álles, alles in de hemel en op aarde’. Ik snap het ook niet helemaal, hoe alles voor Hem en zelfs in Hem bestaat. Het is een soort andere manier van naar de wereld kijken, die wij niet gewend zijn. Maar maak het maar concreet: elke vogel is gemaakt om te zingen voor de Zoon, elke bloem die bloeit geeft Hem eer. En al is de schepping nu helaas niet meer zoals bij het begin, toch is er nog iets van te zien. Op onbevattelijke wijze, ik snap het ook niet helemaal, roept alles in de hemel en op aarde, roepen zelfs de planeten en de sterrenstelsels woordeloos uit: “Jezus…” Alles is er door Hem. Zó groot is Hij! De eerstgeborene van de schepping. Meer dan alleen de verlosser. Heel de wereld heeft altijd al om Hem gedraaid.

[de verzoening is groter]
Maar laten we naar het tweede gedeelte van het gedicht gaan. Daar gaat het wél over de verlossing voor Jezus’ sterven en opstanding. De ‘eerstgeborene uit de doden’ wordt Jezus genoemd – dat betekent inderdaad: wie bij Hem hoort zal volgen, zal opstaan en leven met Hem. En ‘alles verzoenen’ staat er ook: daar horen inderdaad mijn zonden bij, verzoend door zijn offer aan het kruis. Met het gevaar, trouwens, dat Jezus een middel is, en ik zelf het doel.
Maar nu staat er dus, en dat is voor mij de kernontdekking van dit gedicht – nu staat er zowel bij de schepping (het eerste stuk van het gedicht) als bij de verzoening en vernieuwing (het tweede deel) dat het gaat over álles, over ‘alles in de hemel en op aarde’. Bij de schepping is dat logisch: door Jezus is alles gemaakt, niet alleen sommige dingen. Maar dat tweede is opvallend. Ook de verzoening en de vernieuwing, het nieuwe begin: dat gaat niet alleen over mensen die geloven, nee, dat gaat over álles. Heel de schepping. Daar gaf de Heer zijn leven voor: om álles met God te verzoenen. Om alles nieuw te maken. Of misschien moet ik wel zeggen: om alles als vanouds te maken.
Want dan kom ik weer bij die roetrijders van het plaatje waar ik mee begon. Zij denken, en wij soms onbewust ook: met deze wereld is het helemaal verkeerd gegaan, die wordt daarom afgedankt door God. Denk aan een apparaat dat niet goed meer werkt – je dankt het veelal af en koopt een nieuwe. Zo zou je kunnen denken over onze wereld, waar zoveel mis mee is. En ja, gelukkig is er door Jezus wel een nieuw begin. Dan kun je denken aan het nieuwe apparaat dat je koopt ter vervanging van het oude. Het oude weg, iets nieuws in de plaats ervan. Als je zo denkt, dan moet je gered worden uit deze wereld, want die is afgeschreven en gaat straks weg. Het gaat er ten diepste om dat jij in de nieuwe wereld komt, in de hemel. Maar dat klopt dus niet, leren we vandaag. Jezus start geen nieuwe wereld vanaf nul, nee! Geen hemel terwijl de aarde ondergaat. De verzoening door de Heer is groter. We moeten onze blik verbreden! Hij die de eerstgeborene is uit de doden, is ook de eerstgeborene van de schepping.
Jezus gooit deze wereld niet weg. Zijn dood en opstanding zorgt er juist voor dat heel deze aarde weer tot zijn oorspronkelijke doel zal komen: bestaan door Hem en voor Hem. Het kapotte wordt niet weggegooid, maar hersteld. Niet alleen een stel mensen, maar heel de door onze zonde zuchtende schepping zal heel gemaakt worden!

Het gaat weer worden zoals het bedoeld is, wereldwijd. ‘Alzo lief had God de wereld’ zegt een bekende Bijbeltekst – ‘kosmos’ staat daar in de grondtaal. Zo groot is Gods plan. Daarvoor kwam Jezus. Denk aan die Bijbelse beelden, bijvoorbeeld bij Jesaja, over de wolf die bij het lam leeft, denk aan de paradijsbeelden uit de laatste bladzijde van de Bijbel die aansluiten bij de eerste bladzijden van de Bijbel. . Dát is wat Pasen betekent! Alles verzoend, alles vernieuwd… Wat is dat een visioen!

[tegenwerkingen ophelderen]
Alles door Christus gemaakt, alles door Christus verzoend… dat staat er in het gedeelte voor vandaag. Maar Ik kan me voorstellen dat er dan direct vragen op komen: wordt dan iedereen automatisch gered? Dat staat er nu net niet. Wel kunnen we hier leren dat het Gods bedoeling is om deze wereld te redden, niet alleen een stel mensen uit deze wereld. De persoonlijke vraag voor iedereen blijft echter: wil je wel bij Gods nieuwe wereld horen? Wil je leven in zijn koninkrijk dat komt, dan zegt dat meteen dat je Hem erkent als de hoogste koning… Wil je dat? Paulus trok overal rond om het grote herstel te verkondigen dat met Jezus was aangebroken – want blijkbaar is het belangrijk hoe mensen daarop reageren. Maar laten we dus vooral niet te nauw denken: Gods plan is groter dan dat zielen van mensen gered worden. Gods grote plan zal slagen: dat elke knie voor Jezus zal buigen, en elke tong zijn naam zal erkennen. Gewillig of uiteindelijk gedwongen, dat is een andere vraag. Maar alles zal hoe dan ook uitlopen op de eer van Jezus Christus, de eerstgeborene van de schepping en de eerstgeborene uit de dood. Hij is de basis en de belangrijkste. Van begin tot einde van Gods grote plan dat alles omvat is het Jezus om wie het gaat, ging en zal gaan!

[praktische toepassing]
Geen eenvoudig gedeelte vandaag, ik besef het. Maar wel heel diep. Het helpt om de geloofsblik breder te maken dan jezelf, of zelfs dan redding van mensen alleen. Het gaat God om heel zijn schepping. En dat mag ons iets leren. Dat betekent: de aarde heeft waarde. Voor God, maar dan ook voor ons. Want we hoorden: alles is door Hem en voor Hem geschapen. Je mag bij álle dingen aan Jezus denken, niet alleen als het gaat om vergeving en zo. Nee, alles is door Hem en voor Hem gemaakt. Dan kan het niet anders, of je zult heel zuinig omgaan met zijn schepping. Sober en duurzaam leven, om zijn maaksel niet te schaden. Dat heeft óók met geloof in Jezus te maken.
Nee, wij hoeven we wereld niet te redden door klimaatactie of wat ook – de wereld redden is nu juist wat Hij heeft gedaan. Maar wel zullen we zuinig zijn op wat Hij schiep en wat Hij zal verlossen. De aarde heeft waarde, ook in geloof! Dan rijd je niet in een Ram Van zonder roetfilter natuurlijk. Misschien moet je je dan afvragen of je so wie so wel in zo’n auto moet rijden, ook mét roetfilter… Het is een geloofsvraag: hoe kun jij, hoe kunt u zorgvuldig omgaan met Gods schepping? Hoe kun je alvast meewerken naar het grote herstel van alles, dat met de opstanding begon? Deze aarde heeft waarde! Dan kan geloof zo concreet zijn als keuzes waar je op vakantie gaat, wat je rijdt en wat je eet. Bedenk eens één ding dat u of jij kunt bijdragen. Breng het ook eens in gebed!
Ja, Jezus wil heel deze wereld herstellen. En wij mogen als zijn kerk zélf hersteld worden tot mensen zoals God het bedoelt, we mogen daar in meegenomen worden, en dan ook zelf meedoen met iets laten zien van het herstel van alles. Niet alleen als het gaat om de niet-menselijke natuur, maar natuurlijk ook onder ons mensen. Je mag proberen herstel te brengen tussen mensen, vrede te stichten in het klein, zoals Hij op het allergrootst de vrede bracht door zijn offer aan het kruis. Wij mogen delen van wat je hebt. Ook al heb je weinig – wat deel jij, wat deelt u uit, wat deel je met anderen? Doe het! Wij mogen meewerken, het lichaam van de Heer zijn, zijn handen en voeten. Elk klein gebaar heeft zin, elke daad van liefde wijst vooruit.

Wij hoeven de wereld niet te redden, dat heeft Jezus gedaan toen hij stierf en opstond als eerstgeborene uit de doden! Wij, zijn lichaam, mogen meebewegen met Hem, al opstaan in een nieuw leven, en het om ons heen verspreiden.

[slot]
Dan mogen we uitzien, ook al duurt het allemaal een stuk langer dan Paulus dacht. Het lijkt het opdat hij in deze brief denkt dat het nieuwe zó over het oude heen zou schuiven, met dat overal het evangelie werd verspreid. Wij weten dat het zo eenvoudig niet is gegaan helaas. Maar… we leven na Pasen, en dat betekent: de schepping is niet afgeschreven. Nee, ze wordt hersteld in grotere glorie dan ooit tevoren. Jezus is al voor gegaan, en Hij is met zijn Geest bij ons. Dan heeft het zín, elke kleine daad die meewerkt de goede kant op. De kant van zijn koninkrijk.
We gaan ervan van zingen:
“dan is op aard geen goede daad

meer tevergeefs gedaan

want wat u goed doet is als graan

dat heerlijk op zal gaan!”
In de naam van Jezus, de eerstgeborene van de schepping, de eerstgeborene uit de doden, amen