Schriftlezingen: Genesis 11:1-9, Handelingen 2:1-13

 

Gemeente van Jezus Christus,

[intro]
daar sta je dan, in een vreemd stadje tijdens de zomervakantie. Je bent de weg helemaal kwijt, en ook de TomTom lijkt het niet meer te weten. Dan maar de weg vragen… Maar ja, je zit wel in Italië. En daar spreken ze Italiaans. Je ziet een oudere man, en je wenkt hem. Je probeert of hij Engels kent, je noemt de naam van je camping en laat het adres zien. En gelukkig, de man knikt dat hij het begrijpt. In rap Italiaans begint hij uit te duiden wat de weg is. Maar je begrijpt er niets van! Dus je knikt maar na een tijdje, en je rijdt in de richting waar hij het eerste heen wees. Straks maar weer vragen!
En dat is dan nog dichtbij. Mijn zwager was laatst in China. Daar voel je je echt verloren, vertelde hij. Het vliegveld gaat nog wel, dat is internationaal. Maar als je de trein neemt kom je in een andere wereld. Je stapt uit op een station, en je ziet alleen maar bordjes met onbegrijpelijke Chinese karakters. Om je heen een massa mensen die alleen maar Chinees spreekt. Waar moet je heen?
Zoveel verschillende talen op de wereld, het zorgt voor heel wat gedoe. Ik houd wel van talen, maar dat geldt niet voor iedereen in mijn familie. Op vakantie verzuchtte mijn vader wel eens: “allemaal de vloek van de toren van Babel!”

[Babel en waar het voor staat]
De toren van Babel, daar hoorden we over uit de Bijbel. Daar is de spraakverwarring begonnen. In het verhaal van de Bijbel bevinden we ons kort na de grote vloed, de zondvloed. God gaf de overgebleven mensen een opdracht: vul de aarde weer. Verspreid je over de schoongewassen wereld!
Maar zo deden ze niet. Ze vonden een mooi vruchtbaar gebied en daar bleven ze met zijn allen. Het ging hen goed. En meteen smeden ze plannen. “Kom, laten we een stad bouwen!”. “Laten we voor ons een náám maken” – roem, voortleven in de historie. Dat is het doel. Meteen beginnen ze met de bouw van een stad en een toren. Een toren, zo is het doel, die tot de hemel reikt. Veelzeggende woorden – als God willen zijn. Zelf de hoogste, letterlijk en figuurlijk. En, zeggen ze “zo zullen we niet over de hele aarde verspreid raken.” Dat was toch juist Gods opdracht? Maar die laten ze links liggen. Ze zullen hun éigen wereldrijk bouwen! Een rijk van mensen, los van God.
Is dit niet herkenbaar? In de centra van menselijke macht rijzen de torens op. In New York of in Dubai, of in Den Haag-centrum. Torens. Dáár waar het gebeurt, waar geld en macht is. Gezien worden tot in de verre omtrek! In Den Haag hebben we zelfs Nieuw Babylon, een veelzeggende naam.
Toen en nu wordt gebouwd aan een stad, aan roem, aan de hoogste zijn en de grootste hebben! Maar wat voor stad en rijk krijg je dan? In de Bijbel is Babel het symbool voor de mens los van God. En dan raken mensen in de verdrukking. Dan wordt er misschien welvaart en roem bereikt, maar het échte goede leven raakt buiten bereik. Eenzaamheid tussen duizenden anderen, ratrace naar de top… Nee, Babel is niet best!

[de spraakverwarring als genadige spaak in ’t wiel]
Tot zover is God buiten beeld – buiten beeld geschoven. Maar dan staat er, humoristische trek in het verhaal ‘toen daalde de Heer af om te kijken naar de stad’. Wat een spot met de pretenties van mensen en hun torens. Vanuit de hemel stelt het zó weinig voor. De Heer moet afdalen om het te zien!
De Heer bekijkt het hele bouwproject eens goed. Hij zegt, heel opvallend: “dit is nog maar het begin. Alles wat ze verder nog van plan zijn, ligt nu binnen hun bereik”. God zelf zegt het. Je ziet het in de geschiedenis – wat hebben mensen al niet bereikt! Wereldrijken, technologie, cultuur, wereldwonderen.

Alleen, waar leidt het toe? Eén ding lukt niet, als God terzijde is geschoven. Geluk maken. Een echt goed leven, voor een mens, voor de maatschappij. Al die inspanningen leiden tot veel, maar brengen het geluk niet. Eerder het tegenovergestelde. Wereldrijk – dat is synoniem met ‘oorlog’. Macht wordt ‘recht van de sterkste’. Wolkenkrabbers staan naast sloppenwijken.
God ziet het. Hij voorziet het. En wat doet Hij? Hij zet genadig een streep door de plannen. Hoe? Door de mensen verschillende talen te geven. Hun samenwerking onmogelijk te maken. Want alleen sámen zijn mensen sterk. De een spreekt ineens Chinees, de ander Italiaans. De torenbouw staat met één klap stil. De mensen die elkaar verstaan verspreidden zich groepsgewijs over de aarde. Doen ze toch nog wat God had bevolen! Het megalomane bouwproject blijft onvoltooid achter.

[Pinksteren: de spraakverwarring opgeheven]
Dat was Babel. De grote spraakverwarring. De eenheid onder de mensen verbroken. De pogingen tot één groot rijk van de mens voorgoed gefrustreerd.
Maar wat jámmer is dit! Zo kan de mensheid haar potentieel niet volledig ontplooien. Dit was Gods bedoeling toch niet? Hij wil toch eigenlijk één wereldwijde gemeenschap van broeders en zusters, van liefde en vrede? Is dat nu voorgoed uitgesloten?
Nee! Als de Heer ergens een streep door zet, verzint Hij ook een middel om tóch tot zijn doel te komen. Want zijn wereld waar de mensen één zijn moet er komen! Hij kan niet de taalvloek wegnemen, dan zou het zó weer misgaan. Een onmenselijk wereldrijk zou het gevolg zijn. Nee, iets anders is eerst nodig: dat mensen zélf anders worden.

En dát bewerkt nu de Heer. Daarvoor is de Heilige Geest gekomen, op Pinksteren. Om mensen innerlijk te vernieuwen, naar het beeld van Jezus. Dat mogen wij vandaag vieren! Je ziet het op de eerste Pinksterdag gebeuren bij Jezus’ leerlingen. Zij zijn niet vol van zichzelf. Ze spreken niet over hún roem. Nee, heel anders. Ze “spreken over Gods grote daden” – ze vergeten zichzelf, ze zijn vol van God. En dan ook gericht op anderen, om die er ook bij te betrekken, zo toont het vervolg. De Geest vernieuwd. Als mensen zó zijn, dan kan de wereld wel een eenheid worden zonder dat het ontaardt. Dan kan de taalvloek ook weg! En dat zien we dan ook gebeuren: iedereen verstaat elkaar weer!

[het nieuwe rijk dat gebouwd wordt ]
Dit is het begin van Gods wereldrijk, niet dat van de mensen. De communicatie wordt hersteld! Maar de eenheid die nu ontstaat is wel een heel andere dan eerst in Babel. Niet God als de grote concurrent zien die je voorbij moet streven, maar samenwerken met Hem aan zijn plannen. Niet je eigen plan trekken, maar dat van Hem bewonderen. Geen torens tot in de hemel, maar een kring om het kruis. Geen rijk van macht en kunde, maar van liefde. Hier is ook plek voor wie niet goed is in torens bouwen. Hier is de één niet hoger dan de ander.
Toen, in Babel wilden de mensen bij elkaar blijven. Ze trokken zich niets aan van Gods bevel om zich te verspreiden. Maar nu, na Pinksteren, ontstaat een grootse beweging de hele wereld over. Ieder moet horen wat de Heer heeft gedaan! Vrijwillig gaan de apostelen, en zovele anderen sindsdien. God hoeft ze niet te dwingen door verwarring. Overal wordt het goede woord gehoord. mensen worden verenigd onder de naam van Jezus. Niet doordat er een veroveringsleger komt, maar omdat de Geest harten opent voor God!

Nu de eenheid is hersteld, is niets meer onmogelijk. Nu kunnen er gróte dingen gebeuren. En die gebeuren ook, als Gods Geest werkt. Nu kan er werkelijk een wereldrijk gebouwd worden. Een rijk van liefde en genade, van trouw en recht. Nu kan Gods aloude visioen werkelijkheid worden. En het mooie: de verschillende talen en culturen worden niet opgegeven, maar hun veelkleurigheid blijft de wereld verrijken. Want het Pinksterwonder is dat mensen elkaar verstáán, over grenzen heen, niet dat er maar één taal is. De vloek overwonnen, tot zegen gekeerd, als Arabier en Nederlander, Italiaan en Chinees samen de Heer loven en van elkaar leren.

[oproep]
Met Pinksteren werd de vloek van Babel tijdelijk opgeheven. Iedereen verstond elkaar, en Gods grote daden werden verkondigd. Tijdelijk was het, helaas… In Italië en China versta ik ze nog steeds niet. Maar het was een vooruitwijzing. Een vooruitwijzing naar de eenheid die komt als de Geest van God mensen vernieuwt en verbindt. Er zal een stad komen, nog veel mooier en hoger dan Babel – het nieuwe Jeruzalem. Volgens het laatste Bijbelboek, Openbaringen, is die stad 12 000 stadiën hoog, ongeveer 2200 kilometer. Dat is beeldspraak, u begrijpt het. Ook Babel komt trouwens terug in dat Bijbelboek. Die stad, die mentaliteit steekt steeds weer de kop op. Maar Babel gaat onder, en Jeruzalem blijft staan.
Dan is voor ons de oproep duidelijk. Wees geen Babel-mens. Bouw niet je eigen toren. Maar laat je vernieuwen door de Pinkstergeest. Bouw mee aan dat andere rijk, van recht en vrede. Die wáre eenheid, in de erkenning van Jezus als Heer. Geloof erin. Leef ernaar. Werk ervoor. En zie uit naar wat God belooft. Hij maakt waarlijk één, door de Geest, in Jezus’ naam.

Amen