Gemeente van Jezus Christus,

[intro]
de Duitse schilder Lukas Cranach de Oudere heeft de kruisiging van Jezus verschillende malen geschilderd, telkens anders. Op één schilderij heeft hij deze scène wel heel bijzonder afgebeeld: niet als een weergave van hoe het geweest moet zijn, maar meer als een afbeelding die aangeeft wat Jezus’ kruisdood betekent. Op de achtergrond van dat schilderij zie je bijvoorbeeld Adam die door een skelet wordt achternagezeten, symbool van hoe de dood in de wereld is gekomen door Adams zonde. Op de voorgrond wordt dan weer verbeeld hoe het skelet door de opgestane Christus tegen de grond wordt gewerkt – Christus staat namelijk meerdere keren op het schilderij. Middenin, op de voorgrond, zie je Hem hangen aan het kruis, gestorven. In zijn zijde is een wond te zien, veroorzaakt door de speerstoot van een Romeinse soldaat, zoals we zojuist uit de Bijbel hoorden.
Er is dan een heel bijzonder detail. Op het schilderij kun je namelijk de schilder zelf ontdekken, als zelfportret. En wat is dan het bijzondere? Uit de wond in Christus’ zijde komt een straaltje bloed, en dat valt precies op het hoofd van de schilder. Alsof hij wil zeggen: Jezus’ bloed vloeide ook voor mij. Hij is ook míjn verlosser!

[fysisch feit met theologische betekenis]
Johannes vertelt in zijn evangelie hoe een soldaat na Jezus dood met een scherpe speer in zijn zij stoot. Een akelig detail. Waarom is dat? De soldaten komen kijken hoe het met de veroordeelden is. De andere gekruisigden waren nog niet dood, dat kon lang duren, soms zelfs dagen. Om hun dood te verhaasten werden nu hun benen kapotgeslagen met een hamer – vreselijk! Met al het gewicht aan hun armen hangend kregen ze geen adem meer, verloren ze het bewustzijn en stierven door verstikking. Het is zoals de Bijbel ergens zegt ‘de barmhartigheden van de goddelozen zijn wreed’…
Jezus echter is al gestorven. Dat verbaast de soldaat, en daarom prikt hij met zijn speer, om te kijken of Jezus wel echt dood is. Geen reactie, zelfs als hij verder stoot. Er komt water en bloed uit de wond. Conclusie: ja, hij man moet al dood zijn!
Dat is het verhaal qua gebeurtenis. Hoe het precies zit met water en bloed doet er nu niet toe. Het kan iets te maken hebben met bloedstolling, of met het doorboren van het hartzakje, zegt men. Dat is echter niet waar het Johannes om gaat. Zoals telkens in zijn evangelie vertelt hij een feit, een gebeurtenis, om er een theologische betekenis aan te verbinden. Zo is het ook hier, als er water en bloed uit Jezus’ zijde vloeien. We moeten een laag dieper kijken dan de akelige feiten!

[betekenis: reiniging v.h. OT vervangen]
De kerkvaders hebben allerlei betekenissen verbonden aan het water en bloed. Soms zijn die verklaringen echter behoorlijk vergezocht of speculatief. Nauwkeurige vergelijking van het Johannes-evangelie met de andere evangeliën kan ons denk ik beter de weg wijzen om te begrijpen waarom dit nu zo wordt vermeld.
De andere evangeliën vertellen alle drie hoe na Jezus’ dood het voorhangsel in de tempel scheurt. Het voorhangsel was het kleed dat de afscheiding vormde tussen de heilige ruimte en de allerheiligste ruimte. In die allerheiligste ruimte was God zelf, in zekere zin. Daarom mocht níemand daar komen, alleen de hogepriester één maal per jaar. Er was geen vrije toegang tot God! Met Jezus’ dood echter scheurt dat kleed, en dat wil zeggen: zijn dood baant de weg om tot God te komen!

Johannes vertelt ons niet over dat gescheurde kleed. Hij vertelt ons over het water en bloed uit Jezus’ zijde, iets wat de andere evangeliën weer niet hebben. Maar… hij bedoelt ten diepste hetzelfde! Hoe dan? Wel, in het Oude testament zijn er allerlei rituelen van reiniging en verzoening en wijding. Voor priesters, voor pelgrims, voor de voorwerpen in de tempel, voor als je gezondigd had en als je ritueel onrein was. Bij die rituelen kwam gewoonlijk water of bloed te pas, en soms beide. Alleen zó kon je tot God naderen, mocht je in de tempel komen of het Pesachfeest vieren.
Maar nu zegt Johannes: uit Jezus’ zijde vloeien water en bloed. Met andere woorden: Híj is het ware middel tot reiniging en tot verzoening. Wat de eredienst in tempel en tabernakel liet zien, is ten diepste werkelijkheid in Hem!

[de toegang is vrij]
Water en bloed uit Jezus’ zijde, het wil dus zeggen: Jezus maakt mensen schoon, Hij maakt ze geschikt om God te dienen. Zoals de Bijbel elders zegt: ‘Het bloed van Jezus Christus, Gods zoon, reinigt van alle zonden’.
Dit is uiteraard beeldspraak, een zinnebeeld. Het is niet letterlijk het bloed of het water uit Jezus’ zijde dat je schoonwast. Het gaat om de diepere, Bijbelse betekenis van water en bloed. Water werd niet alleen gebruikt om letterlijk vuil af te wassen, maar het werd ook gebruikt om rituele verontreiniging af te wassen, bijvoorbeeld als je een dode had aangeraakt. Figuurlijk vies-zijn. Net zo was het met bloed dat op mensen of dieren werd gesprenkeld. Letterlijk werd je daar niet schoner van, maar figuurlijk werd er schuld mee uitgewist en zonden weggewassen.

Welnu, Jezus’ dood aan het kruis heeft juist datzelfde effect. Dát wil Johannes benadrukken. Jezus’ dood maakt mensen rein, verzoent hun schuld, zodat ze weer bij God kunnen horen. Want het is waar: wij mensen zijn onrein, vies – figuurlijk dan – door zonden en verkeerde dingen. Besmeurd door deze wereld, en schuldig door onze daden. Er is afstand tussen ons en God. Hoe zouden we ooit tot Hem komen? Wij passen niet bij Hem: het kwaad in ons versus zijn heiligheid, onze slechte daden (en gedachten en woorden) tegenover zijn goede wet.
Maar nu zorgt Jezus ervoor dat we tóch tot de Vader kunnen gaan. Hij reinigt ieder die in Hem gelooft. Hij droeg de zonden weg aan het kruis, we hoorden het gisteren. Hij maakt schoon, nieuw en heilig ieder die bij Hem wil horen! Dát is wat het water en bloed uit Jezus’ zijde zeggen. Er is verzoening door Jezus’ offer, er is reiniging. Er is geen offer in de tempel meer nodig of reinigingsritueel. Slechts geloof in Jezus brengt u of mij tot de Vader!

[verdieping]
Water en bloed, het staat voor hetzelfde, en toch ook niet. Bloed staat voor verzoening, zoals bij de offers van vroeger. Je zonden worden weggedaan, er is geen schuld meer en geen straf te vrezen. Zó geeft Jezus’ dood verzoening aan ieder die bij Hem hoort. Hij droeg de straf. Hij onderging de dood. En daarom mogen wij vrijgesproken worden en hoeven we niet onder te gaan in de dood! De wonderlijke omwisseling is dit, die het hart is van het evangelie.

Water heeft in het Johannes-evangelie een iets andere betekenis. Het staat daar steeds voor de Heilige Geest en het nieuwe leven dat Hij geeft. Jezus zei: ‘wie in mij gelooft, stromen van levend water zullen uit zijn binnenste vloeien’. Net zoals er nu water uit Jezus’ binnenste vloeit. Naast vergeving is er ook vernieuwing. Vergeving is allereerst is negatief: kwaad, schuld, straf wég. Maar er is ook een positieve kant: de Heilige Geest laat nieuw leven opbloeien in je. Niet de zonde, maar Gods liefde bepaalt je leven. Water van vernieuwing, heiliging: ook dát geeft Jezus, dankzij zijn lijden en sterven. Is dat niet geweldig? Wat heeft zijn dood een wonderbaarlijke uitwerking!
En zo, tenslotte, wijzen water en bloed in zekere zin ook naar Doop en Avondmaal. Daar zien we het ook voor ons: de reiniging, de verzoening, het nieuwe leven door de Geest. Het vloeit alles, zoals men vroeger zei, uit zijn wonden!

[oproep]
Snapt u nu waarom die schilder zichzelf zo afbeelde dat hij besprenkeld werd uit de wond in Jezus’ zijde? Als je alleen de buitenkant ziet, zou je nog denken: hè, wat een onsmakelijk beeld. Maar het gaat erom hoe Jezus’ dood hem toen goede komt. Dat mocht Lucas Cranach geloven, en dáár leefde hij uit.
Ik hoop dat wij allen datzelfde mogen geloven, met heel ons hart! Kom tot Jezus, in gedachten. Laat het water en bloed u reinigen en vernieuwen! Laat u erdoor zegenen! Dat wil zeggen: geloof in Hem en in zijn verzoenend sterven. Leg je kwaad en zonden maar op Hem, die ze wegdraagt tot in de dood. Laat zijn Geest u vernieuwen tot een leven in zijn liefde. Leef uit zijn dood!

Amen