Gemeente van Jezus Christus,

[intro]
Het is vandaag de eerste zondag van de lijdenstijd. En dat niet alleen, we vieren vandaag het heilig avondmaal; die wonderlijke maaltijd waarin we er in brood en wijn bij bepaald werden dat Jezus stierf voor ons. Dat hij stierf aan het kruis, en dat zijn dood ons leven is.
Het is goed dat we ieder jaar de lijdenstijd hebben. Het is goed dat we steeds weer het heilig avondmaal vieren. Op die manier worden we telkens weer bepaald bij wat het centrum is van het christelijk geloof. Jezus die stierf aan het Kruis, voor ons. Dit is het centrale mysterie van het geloof, waar alles om draait. Het Kruis op Golgotha, heeft iemand eens gezegd, is het centrum van de wereld en van de wereldgeschiedenis. Heel onze hoop hangt erop dat onze Heer daar hing!
Nu zult u dit alles waarschijnlijk wel beamen. Maar toch… toch hebben we de neiging het kruis telkens te vergeten. Wanneer ons geloof er vooral in bestaat dat er een vader in de hemel is die voor ons zorgt, bijvoorbeeld. of wanneer gelovig zijn voor u of jou betekent dat je goed bent voor anderen. Of dat je uitziet naar de dag dat God alles anders maakt, zoals Hij beloofde. Maar… waar is het kruis in dat alles? Zonder Kruis mis je de crux van het hele geloof, zogezegd. Laten we daarom vandaag, nu we de dood van de Heer mochten gedenken en vieren, speciaal stilstaan bij het Kruis. Alleen dan zien we alles in het juiste licht: onszelf, de wereld en onze Heer.
We lazen hetzelfde Bijbelgedeelte als vanmorgen, maar vanavond staan we vooral stil bij het 32e vers. Daar zegt Jezus “wanneer ik van de aarde omhoog geheven word, zal ik iedereen naar mij toe halen”. En de evangelieschrijver licht toe in de volgende zin: daarmee duidde Hij aan welke dood Hij zou sterven – aan het kruis namelijk.

[Jezus’ kruis is veroordeling]
Laten we eerst bij de donkere kant beginnen. Een kruis is het symbool bij uitstek van het christelijk geloof. Maar tegelijk weten we: het kruis was een vreselijk martelwerktuig, een akelig middel om iemand ter dood te brengen. Jezus is eraan gestorven – en nu lopen mensen met een gouden kruisje om hun nek, zelfs ruwe rappers. Waarom zou je, zelfs al houd je veel van Jezus? Het kruis is een executiewerktuig! Iemand zei eens: stel dat Jezus was opgehangen, dan stond er nu zeker een vergulde galg bovenop elke kerktoren…
Ja, een kruis, het is symbool bij uitstek van vervloeking en dood. En dat is het eerste wat we moeten opmerken als we in gedachten naar het kruis kijken. Het kruis laat zien waartoe mensen in staat zijn: vreselijke dingen bedenken om elkaar te kwellen. Een kruis is maar één van de vele martelwerktuigen en executiemethoden die mensen hebben uitgedacht helaas… Dit ene staat symbool voor alle. Het kruis laat zien hoe mensen elkaar ombrengen.
Maar er is meer. Bij het kruis van Jezus blijkt wel in het bijzonder hoe ontluisterend het gesteld is met de wereld. Want Jezus was onschuldig, en dat wist íedereen die bij zijn dood betrokken was. Toch werd hij ter dood veroordeeld. Pilatus deed het uit angst voor oproer, eigenbelang ging vóór recht. En dit is maar niet een incident, iets wat verder nooit gebeurt. Macht en eigenbelang gaan nog altijd vaak voor op recht en waarheid. Kijk deze week maar weer naar alles rond Oekraïne. Macht, gebied bezitten, en als er doden vallen, dan zij dat maar zo.
De Bijbel vertelt nog meer: Jezus werd naar Pilatus gebracht door de Joodse leiders. Die handelden uiteindelijk uit haat en pure afkeer van Jezus en zijn woorden. Hij legde hun ongeloof bloot, Hij scheen met Gods licht tot in de donkere hoeken van hun hart. Jezus bracht lícht, maar, zegt het evangelie “wie kwaad doet, haat het licht”. Zó donker is het blijkbaar in de wereld – als Gods licht in de wereld schijnt, wil ze het uitblussen. Als God ons aanspreekt, willen we het niet horen. Laat ons met rust, en anders leggen we je wel het zwijgen op! En denk niet dat dit niet in óns zit. Juist de religieuze mensen van toen, de Farizeeën en Schriftgeleerden, stootten zich het meeste aan Jezus!
Het kruis – Jezus aan het kruis… Zijn kruis is allereerst de veroordeling, de ontmaskering van de wereld die Hem verwerpt. De heidense heersers én de vrome dominees. Jezus zegt het in het gedeelte dat we net lazen “nu – bij zijn kruisiging namelijk – nu wordt het oordeel over deze wereld voltrokken”. Door Jezus te kruisigen veroordeelt de wereld zichzélf. Wat is het kruis dan een ontluisterend silhouet aan de horizon van de wereld. Wij moeten God niet! Als Hij zelf naar ons toekomt, eindigt Hij hier. Wij moeten God niet! Ik niet van nature, en u niet, en niemand. Het kruis: donker symbool van oordeel over ons.

[kruis is verhoging voor Jezus]
En toch… toch spreekt Jezus over zijn kruis als ‘verhoging’. “Als ik van de aarde verhoogd ben” zegt Hij, “zal ik allen naar Mij toe trekken”. Aan het kruis werd Jezus letterlijk verhoogd, daar in de hoogte opgehangen. Maar hij bedoelt hier ten diepste toch iets anders! Aan het kruis wordt Jezus verhoogd, hij wordt figuurlijk ‘omhooggestoken’. Hij ontvangt de eer, zoals Hij daar hangt. Wonderlijk! Het kruis als ereplaats.
Hoe dan? Wel, allereerst omdat aan het kruis blijkt dat Jezus werkelijk tot het einde vasthoudt aan God. Omdat blijkt dat Hij tot het einde vasthoudt aan de liefde, de liefde voor allen. Hij vervloekt niet, hij bidt voor degenen die Hem kruisigen. Hij heeft nog zorg voor zijn oude moeder. Hij blijft voor dezelfde dingen staan als bij zijn leven. En dat verhoogt hem, dat verhoogt Hem zeer! Iemand die trouw blijft aan zijn idealen, dat wekt indruk. Denkt aan iemand als Nelson Mandela, die wegens zijn overtuigingen 20 jaar gevangen zat. Dat was een vernedering, en tegelijk werd hij er des te grootser door. Hij torende, juist zo, juist daar, uit boven degenen die hem veroordeeld hadden. Zo is ook het kruis een verhoging voor Jezus. Al wordt hij vernederd, Hij steekt hoog uit boven degenen die hem eraan lieten hangen. Hoog boven deze wereld die hem wegwerpt. Hij is de verhoogde, aan het kruis.

[kruis is weg tot heerlijkheid]
Als we het kruis zo bezien, is Jezus misschien alleen maar een idealist die omkomt. Zo zijn er meer geweest, zo gaat het vaker. Denk aan een Martin Luther King – ook vermoord. We moeten echter nóg wat dieper kijken.
“Als ik van de aarde omhoog geheven word”… Het Johannes-evangelie bedoelt hier nog een andere manier waarop het kruis een verhoging is voor Jezus. Niet alleen dat hij volhield tot het einde. Nee, het is ook, en misschien nog wel meer, de weg waardoor hij terugkeert naar Gods heerlijkheid. Door het kruis gaat Hij heen naar de Vader, waar hij vandaan kwam. Zijn lijden is ten diepste niet een vernedering, een afdalen in de dood, nee! Het kruis is het begin van Jezus’ verhoging. Hij komt via het kruis bij zijn Vader in de hemel en ontvangt daar de ereplaats. Vanuit menselijk perspectief wordt Jezus diep vernederd toen hij naakt aan het kruis hing, maar vanuit hemels perspectief wordt hij verhoogd. Als je verder kijkt dan de dood, is het kruis de trap waarlangs Jezus naar boven gaat. Weg uit deze donkere wereld, naar de hoogste glorie bij God. Als ik van de aarde verhoogd ben… zegt Jezus. Als ik bij de Vader ben.

[kruis is tóch heil]
Ja, wat dan? als Jezus verhoogd is, bij zijn Vader in de hemel is, de ereplaats ontvangt – dan, zou je zeggen, is Jezus lós van deze mensenwereld die Hem niet wilde hebben. Weg uit dit donker. Verlóst van de pijn en de verwerping, het onbegrip en de haat. Weg van deze slechte wereld, die Hem en zijn boodschap van liefde niet wil aanvaarden. Dan is de wereld definitief veroordeeld, afgeschreven. Ontmaskerd en onttroond.
Ja, en nee. Want Jezus spreekt verder. “Als Ik van de aarde verhoogd ben”… dan zoeken ze het daar zelf maar uit? Nee, dat zegt Hij niet! Dat zou een logisch vervolg zijn. Maar nee! “Als Ik van de aarde verhoogd ben…” wat dan? “Dan zal ik allen naar mij toe trekken”. Dat is een wonderlijke zaak! Jezus, verworpen op de aarde, zal juist mensen trekken! Mensen trekken, om óók losgemaakt te worden uit de donkere wereld. Mensen trekken, om ook bij God te horen. Om te delen in de heerlijkheid van Hem. Hij zal mensen trekken!
Kijk, en dát is nu het diepste wonder van het kruis. Jezus hangt eraan, met wíjd uitgebreide armen. Hij omvat de aarde. Hij hangt daar, uitnodigend. Állen, zegt Hij, trek ik tot mij. mensen uit alle volken en tijden. Hij vertrekt niet teleurgesteld. Nee, hij trekt – hangt daar als verbinding tussen aarde en hemel. Hij neemt mensen mee. De dood door, het léven in. Weg uit het duister trekt hij ze, óp in het licht van Zijn liefde. Ik moet denken aan dat enorme beeld van ‘Christus de Verlosser’ in Rio de Janeiro, op de Suikerbroodberg. Daar ligt alle nadruk op dat uitnodigende. Het kruis zie je daar niet eens meer, alleen de wijd uitgebreide armen van de Heer, de heel de aarde omvatten. Zo mogen we Hem vanavond wel voor ons zien.

[getrokken worden]
Jezus trekt! De vrome mensen stoten zich aan Hem, toen en nu. De machtige mensen verwerpen Hem – toen en nu. Maar Hij trekt, en mensen worden getrokken – toch! “Ik werd onweerstaanbaar aangetrokken door Hem”, zegt iemand. “Hoe dan?” vraag je. En hij gaat vertellen. “De maatschappij is zó koud en egoïstisch”, vertelt hij, “nergens vond ik echte warmte. Zelfs de kerk is koud. Maar die man aan het kruis, Hij heeft een vuur in zich!”. Dat is het vuur, het vuur van de liefde tot het uiterste. Wie de kou voelt, wordt wel naar zo’n vuur toegetrokken!
Jezus trekt. Hij trekt door zijn genade. Hij weet alles al, je hoeft niet veel te zeggen. Hij kent de mensen en hun zwartheid uit ervaring. En toch strekt Hij zijn armen uit. Hij heeft het er niet over. Hij toornt niet, hij trekt.
De eeuwen door zijn mensen getrokken door dit kruis. Door de man aan het kruis, liever gezegd. Het kruis raakt mensen dieper dan welke leus dan ook. Je kunt het maar half verklaren, maar je komt niet meer lós ervan. Deze man van smarten, deze koninklijke lijdende. Hij trekt, en zij komen. Wij komen, hoop ik.

[slot]
Zie het kruis! Zie het voor u, hangend tussen hemel en aarde. Laat al de drukte eromheen wegsterven, en zie alleen dat kruis. Het middelpunt van het heelal. Alle tijden komen hier samen, en alle plaatsen. Hemel en aarde raken elkaar, in het kruis. Zie de verhoogde, de verworpene door de wereld. Zie zijn uitgebreide armen. Voel zijn aantrekking. Voel de kracht die je lostrekt van deze wereld en al haar duisternis, al haar drukte, al haar loze kreten. Kom, laat je trekken door het kruis. Hij hangt daar, verhoogd tussen hemel en aarde.
O kostbaar kruis, o wonder Gods,
waaraan de Prins der glorie stierf;
ik wil om U zijn zonder trots,
ik acht verlies wat ik verwierf.

Amen